سنگ کلیه چیست و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد؟

سنگ کلیه، که به آن نفرولیتیازیس یا اورولیتیازیس نیز گفته می‌شود، رسوبات سخت و کوچکی هستند که از مواد معدنی و نمک‌ها در کلیه‌ها تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها می‌توانند از اندازه یک دانه شن تا اندازه یک توپ گلف متغیر باشند و در هر قسمتی از دستگاه ادراری، از کلیه‌ها گرفته تا مثانه، ایجاد شوند. وجود سنگ کلیه می‌تواند بسیار دردناک باشد، اما خوشبختانه با رعایت برخی نکات می‌توان از تشکیل آنها پیشگیری کرد.

سنگ کلیه چگونه تشکیل می‌شود؟

سنگ کلیه زمانی تشکیل می‌شود که مواد معدنی و نمک‌ها، مانند کلسیم، اگزالات و اسید اوریک، در ادرار به اندازه کافی حل نشوند و شروع به تشکیل کریستال کنند. این کریستال‌ها به مرور زمان به هم می‌چسبند و سنگ‌های بزرگتری را تشکیل می‌دهند. عوامل مختلفی می‌توانند در تشکیل سنگ کلیه نقش داشته باشند، از جمله:

کم‌آبی بدن: کمبود آب بدن باعث افزایش غلظت مواد معدنی در ادرار می‌شود و احتمال تشکیل سنگ را افزایش می‌دهد.

رژیم غذایی: مصرف زیاد برخی مواد غذایی مانند نمک، گوشت قرمز، اگزالات (موجود در اسفناج، ریواس، چغندر، آجیل و شکلات) و فروکتوز می‌تواند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد.

سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی سنگ کلیه، احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.

بیماری‌های زمینه‌ای: برخی بیماری‌ها مانند نقرس، بیماری‌های التهابی روده، و برخی اختلالات متابولیک می‌توانند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند.

داروها: مصرف برخی داروها مانند دیورتیک‌ها (ادرارآورها) و برخی داروهای ضد تشنج می‌توانند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند.

انواع سنگ کلیه:

چهار نوع اصلی سنگ کلیه وجود دارد:

سنگ‌های کلسیمی: شایع‌ترین نوع سنگ کلیه هستند که معمولاً از اگزالات کلسیم تشکیل می‌شوند.

سنگ‌های استروویتی: این نوع سنگ‌ها در پاسخ به عفونت‌های دستگاه ادراری تشکیل می‌شوند.

سنگ‌های اسید اوریکی: این نوع سنگ‌ها در افرادی که سطح اسید اوریک بالایی در خون خود دارند، مانند افراد مبتلا به نقرس، تشکیل می‌شوند.

سنگ‌های سیستینی: این نوع سنگ‌ها نادر هستند و در افرادی که یک اختلال ژنتیکی به نام سیستینوری دارند، تشکیل می‌شوند.

علائم سنگ کلیه:

سنگ کلیه تا زمانی که حرکت نکند و مجاری ادراری را مسدود نکند، معمولاً علامتی ندارد. اما پس از حرکت سنگ، علائم زیر ممکن است ظاهر شوند:

درد شدید: درد معمولاً در پهلو، پشت یا زیر دنده‌ها شروع می‌شود و می‌تواند به کشاله ران و ناحیه تناسلی انتشار یابد. این درد اغلب به صورت متناوب و موجی است و به عنوان "درد قولنجی" شناخته می‌شود.

سوزش ادرار: احساس سوزش یا درد هنگام ادرار کردن.

تغییر رنگ ادرار: ادرار ممکن است صورتی، قرمز یا قهوه‌ای باشد (وجود خون در ادرار).

تکرر ادرار: نیاز مکرر به ادرار کردن.

حالت تهوع و استفراغ: به دلیل درد شدید.

تب و لرز: در صورت وجود عفونت.

چگونه از تشکیل سنگ کلیه پیشگیری کنیم؟

نوشیدن آب کافی: مهم‌ترین راه پیشگیری از سنگ کلیه، نوشیدن مقدار زیادی آب در طول روز است. هدف این است که ادرار رقیق و بی‌رنگ باشد. به طور کلی، نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز توصیه می‌شود.

رعایت رژیم غذایی مناسب:

کاهش مصرف نمک: مصرف زیاد نمک باعث افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار می‌شود و خطر تشکیل سنگ کلسیمی را افزایش می‌دهد.

کاهش مصرف گوشت قرمز: مصرف زیاد گوشت قرمز باعث افزایش سطح اسید اوریک در بدن می‌شود و خطر تشکیل سنگ اسید اوریکی را افزایش می‌دهد.

مصرف متعادل کلسیم: دریافت کلسیم کافی از طریق رژیم غذایی برای سلامت استخوان‌ها ضروری است، اما مصرف بیش از حد مکمل‌های کلسیم بدون تجویز پزشک می‌تواند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد. بهتر است کلسیم را از منابع غذایی مانند لبنیات کم‌چرب، سبزیجات برگ سبز و بادام دریافت کنید.

کاهش مصرف اگزالات: محدود کردن مصرف غذاهای حاوی اگزالات بالا مانند اسفناج، ریواس، چغندر، آجیل، شکلات و چای می‌تواند به پیشگیری از سنگ‌های کلسیمی کمک کند.

کاهش مصرف فروکتوز: فروکتوز نوعی قند است که در نوشیدنی‌های شیرین و غذاهای فرآوری شده یافت می‌شود و می‌تواند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد.

حفظ وزن سالم: اضافه وزن و چاقی خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهند.

ورزش منظم: ورزش منظم به حفظ سلامت کلیه‌ها و پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کند.

مشاوره با پزشک: در صورت داشتن سابقه خانوادگی سنگ کلیه یا ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای، با پزشک خود در مورد راه‌های پیشگیری و درمان مشورت کنید.

تشخیص سنگ کلیه:

برای تشخیص سنگ کلیه، پزشک ممکن است از روش‌های زیر استفاده کند:

آزمایش ادرار: برای بررسی وجود خون، کریستال‌ها و سایر مواد غیرطبیعی در ادرار.

آزمایش خون: برای بررسی سطح کلسیم، اسید اوریک و سایر مواد شیمیایی در خون.

تصویربرداری: از روش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن برای تشخیص سنگ کلیه و تعیین اندازه و محل آن استفاده می‌شود.

درمان سنگ کلیه:

درمان سنگ کلیه بستگی به اندازه و نوع سنگ دارد. سنگ‌های کوچک معمولاً با نوشیدن آب فراوان و مصرف داروهای مسکن دفع می‌شوند. برای سنگ‌های بزرگتر ممکن است از روش‌های درمانی دیگری مانند سنگ‌شکنی برون‌اندامی (ESWL) یا جراحی استفاده شود.

منابع:

سنگ کلیه چیست؟ علائم آن در مردان و زنان + درمان فوری - درمانکده

علائم سنگ کلیه، نحوه درمان و دفع آن چگونه است؟ - داروسازی دکتر عبیدی

پیشگیری از سنگ کلیه - داروخانه آنلاین داروبیار

یازده راه برای کمک به جلوگیری از سنگ کلیه - بلاگ - آزمایشگاه مندل

سنگ کلیه چیست و چرا به آن دچار می شویم؟ - دکترتو

این اطلاعات صرفاً جهت اطلاع‌رسانی است و نباید به عنوان جایگزینی برای مشاوره پزشکی حرفه‌ای در نظر گرفته شود.