راهکارهای مقابله با عوارض آلودگی هوا

متخصصان علوم غذایی اتفاق‌نظر دارند از زمان شروع آلودگی هوا، افراد باید با مصرف بیشتر لبنیات، سبزیجات و میوه‌های حاوی ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ از عوارض آلودگی‌ها بر بدن بکاهند، اما برای این که بدانیم از دیدگاه طب ایرانی چه راهکارهایی برای مقابله با عوارض آلودگی هوا توصیه شده و تاثیرات مخرب این آلودگی‌ها بر روح و روان چه میزان است با دکتر ناصر رضایی‌‌پور، متخصص طب ایرانی و دکتر نصیر عابدینی، روان‌شناس بالینی به گفت‌وگو نشستیم.

دکتر نصیر عابدینی روان‌شناس بالینی نقش آلودگی هوا در بروز اختلالات روانی جسم و روان بر هم تأثیر متقابل دارند و بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا مثل بیماری‌های قلبی، ریوی، پوستی و... می‌توانند به نوبه خود بر سلامت روان انسان‌ها اثر منفی داشته باشند.

براساس برخی پژوهش‌ها، ابری بودن و گرفتگی هوا می‌تواند در کنار برخی عوامل دیگر در بروز، تداوم یا تشدید اختلالاتی همچون افسردگی مؤثر باشد. حال اگر این گرفتگی و تیرگی هوا به سبب آلاینده‌های شیمیایی و دود وگرد و غبار محیط باشد بیشتر می‌تواند سلامت روان افراد را تهدید کند. به همین شکل صاف و آبی بودن آسمان نیز می‌تواند آثار پیشگیرانه و درمانی در اختلالات روانی داشته باشد.

آلودگی هوا به دلیل محدود کردن افراد و کاهش آزادی عمل در محیط به عنوان یک عامل تنیدگی‌زا علاوه بر افسردگی، اختلالاتی همچون اضطراب و استرس را نیز به همراه دارد. ضمن این که می‌تواند مانع بزرگی بر سر فعالیت‌های مفید برای سلامت روان مانند ورزش در فضای باز، پیاده روی، دید و بازدید، تعاملات اجتماعی، سفرهای درون‌شهری و... باشد که این امر باعث بسنده کردن اجبارگونه انسان‌ها به چاردیواری خانه می‌شود.

مطالعات نشان می‌دهد مسمومیت ناشی از آلاینده‌های شیمیایی بخصوص سرب می‌تواند در سلامت روان بزرگسالان و البته کودکان بویژه در حالت جنینی و نوزادی تأثیر منفی داشته باشد و احتمال ابتلای آنان را به اختلالات طیف اوتیسم و بیش‌فعالی افزایش دهد.

اطلاعات اضطراب‌آور

اطلاعاتی که مردم شبانه‌روز از رسانه‌های جمعی در زمینه آلودگی هوا و خطرات ناشی از آن دریافت می‌کنند نیز می‌تواند به صورت هوشیارانه یا ناهوشیارانه بر سطح اضطراب آنها بیفزاید و گاهی افراد را به ورطه نشخوار فکری این اطلاعات و اشتغال ذهنی به اموری مانند ابتلا به سرطان و بیماری‌های عدیده به خاطر آلودگی هوا بیفکند.

باید دانست افرادی که دچار اختلال اضطراب هستند ریتم تنفس تندتری دارند و معمولاً اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند. بر همین اساس، در زمان کمبود اکسیژن به واسطه آلودگی هوا علائمی مشابه علائم اضطراب در آنها پدیدار می‌شود.

دکتر ناصر رضایی‌پورمتخصص طب ایرانی آلودگی با هوای وبایی در منابع پزشکی پارسی، به هوایی که پر از آلاینده‌های شیمیایی و ذرات معلق گرد و غبار باشد و بوی نامطبوع و متعفنی بدهد هوای وبایی گفته می‌شود. چون در آن هوا، احتمال آسیب به اعضای اصلی بدن همچون قلب، کبد و مغز وجود دارد و بیماری‌های مسری شایع می‌شود. برای کاهش اثرات سوء و صدمات وارده ناشی از آلودگی هوا راهکارهایی توصیه می‌شود.

دودکردن برخی گیاهان در هوا

در هوای آلوده با دودکردن گیاهانی مانند پوست انار، میوه به، برگ بید، گل زعفران، چوب سیب، غده سیر، سقز، عود هندی، کافور، کندر، برگ مورد و اسپند می‌توان به پاکسازی هوای تنفسی و تقویت اعضایی همچون مغز، سیستم عصبی، قلب و کبد کمک کرد. همچنین بوییدن مواد خوشبو نظیر کافور، نیلوفر، بنفشه و صندل توسط افراد گرم‌مزاج و مشک، عنبر، لادن، میخک و جوز بوا در افراد سردمزاج ‌توصیه می‌شود. بوهای خوشی چون لیمو، پرتقال، سیب، به، زعفران، هل، دارچین و بهارنارنج را نیز نباید از یاد برد.

پاکسازی با محلول سرکه

در منابع طب ایرانی توصیه شده است در زمان همه‌گیری بیماری‌های ویروسی نظیر سرماخوردگی، آنفلوآنزا و سایر عفونت‌های تنفسی، سطوح مختلف چون در، دیوار، سقف، فرش و حتی لباس‌ها را برای کاهش فعالیت‌های میکروبی با پاشیدن محلول رقیق آب و سرکه ضدعفونی کنید و اگر از بوی چنین محلولی چندان بدتان نمی‌آید و مجبور به خروج از منزل در روزهای آلوده هستید حداقل ماسک‌های ساده خود را به چنین محلولی آغشته کنید یا در داخل آب بخورتان کمی سرکه بریزید.

پرهیز از فعالیت‌های کاهنده قوا

از انجام کارهای کاهنده قوا خودداری کنید. خواب ناکافی و شب‌زنده‌داری، زیاده‌روی در فعالیت جنسی، مواجهه با هوای بسیار سرد، مواجهه درازمدت با امواج الکترومغناطیس بویژه رایانه و تلفن همراه، حمام‌های طولانی‌مدت، گرسنگی شدید، فعالیت‌های بدنی و ورزش سنگین، مصرف سیگار و قلیان، استفاده از حشره‌کش‌ها در محیط، پخت ‌و پز بدون تهویه مناسب در آشپزخانه ازجمله مواردی است که بخصوص در روزهای آلوده باید از انجام آن خودداری شود.

تدابیر غذایی ضد آلودگی

در زمان آلودگی هوا از پرخوری و درهم خوری پرهیز کنید. با مصرف بیشتر غذاهای خشک‌ همچون خشکبار و مغزها از میزان رطوبت بدن بکاهید. از مصرف خوراکی‌های افزاینده غلظت خون و یبوست آور مانند گوشت قرمز، عدس، بادنجان بویژه میرزاقاسمی، فرآورده‌های گوشتی (سوسیس و کالباس)، غذاهای خمیری نظیر ماکارونی، لازانیا و غذاهای چرب و سنگین مثل کله‌پاچه اجتناب کنید. موز سفت، خرمالوی نارس و گس، میوه‌های ترش و سنجد در گروه خوراکی‌های یبوست‌آور هستند.

در صورت تمایل به خوردن گوشت از گوشت‌هایی که لطیف‌ترند و هضم راحت‌تری دارند مانند گوشت جوجه و کبک همراه با چاشنی‌هایی مانند سماق، غوره، آبلیمو، سرکه یا آب انار ترش استفاده کنید. از سالاد با اجزایی همچون کاهو یا جوانه غلات، هویج رنده‌شده، روغن زیتون با کمی آب نارنج طبیعی یا رب انار و سوپ‌های سبزیجات همراه با زرشک، هویج رنده‌شده، شلغم و به استفاده کنید. سیب شیرین، پرتقال شیرین، نارنج، نارنگی، انار میخوش، به و آلو بخارا خنثی‌کننده سموم و دمنوش آویشن شیرازی یا مرزنگوش بویژه برای مبتلایان به سرفه‌های خلط‌دار و برونشیت توصیه می‌شود.

نوشداروی روزهای آلوده

متخصصان علوم غذایی اتفاق‌نظر دارند در شرایط آلودگی هوا برای کاهش صدمات وارده به دستگاه تنفسی و پیشگیری از التهابات دستگاه گوارش، مصرف شیر و لبنیات افزایش یابد.

شیر کم‌چرب بویژه پنیر و ماست پروبیوتیک به دلیل داشتن فسفر، منیزیم، کلسیم و ویتامین D خنثی‌کننده سموم بوده و می‌توانند با فلزات سنگین مثل سربی که بر اثر سوختن بنزین و گازوئیل از طریق هوا وارد بدن شده ترکیب و باعث دفع آنها شوند. البته به یاد داشته باشید لبنیات تاثیری بر بهبود عوارض مسمومیت‌ ناشی از آلاینده‌ها همچون سردرد، تهوع، سرگیجه، تنگی نفس و... ندارد و تنها راه درمان دریافت اکسیژن است. سالمندان، کودکان و افرادی که کمبود کلسیم دارند بیش از دیگران در معرض خطر آلودگی با سرب قرار دارند و باید مصرف شیر و منابع غنی از ویتامین C را افزایش دهند. ضمن این که شیر و فرآورده‌های لبنی با لینت مزاج و مایعات بخصوص آب از طریق افزایش ادرار به خروج سموم و مواد آلاینده کمک می‌کنند.