۵ بیماری عید و ۶نسخه عیدانه

نوروز عید باستانی ایرانیان است که تقارن آن با بهار طبیعت هرچه بیشتر بر شکوه و زیبایی آن می‌افزاید. کنار شکوه طبیعت و جدا شدن از سرمای زمستان، مجالی است برای گذران اوقاتی خوش کنار عزیزان، اما این مهم جز با توجه به اصول مهم سلامت محقق نمی‌شود و گاهی تغییرات برنامه غذایی، سفر، مصرف بیشتر تنقلات و... زمینه‌ساز بروز ناراحتی‌های مختلفی می‌شود که لذت این دوران را از بین می‌برد. در این میان برخی بیماری‌ها شیوع بیشتری دارند که توجه به علل زمینه‌ساز و اقدام مناسب می‌تواند به رفع بهتر و سریع‌تر آنها کمک کند.

افزایش آمار بیماری‌های 4گانه در تعطیلات عید

1. سوءهاضمه: سوء‌هاضمه بیماری‌ای است که با احساس ناراحتی عمومی بدن؛ درد معده، نفخ و سنگینی، سرگیجه، حالت تهوع و رنگ‌پریدگی همراه است که می‌تواند منجر به استفراغ نیز شود. در واقع این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که معده نتواند انرژی لازم برای هضم مواد غذایی داشته باشد.

مصرف غذاهای چرب و شیرین، مشروبات الکلی و مصرف تنقلات فراوان دوران تعطیلات از جمله عوامل کاهش روند هضم و اختلال سیستم گوارش هستند. برای پیشگیری از سوء‌هاضمه توصیه می‌شود از پرخوری بپرهیزید و حتی‌الامکان در مهمانی‌ها به دلیل مصرف میوه، شیرینی و آجیل، غذاهای سبک میل کنید و در فواصل بین غذاها مقدار کافی آب بنوشید. نوشیدن قهوه و چای نیز پس از صرف غذا می‌تواند زمینه‌ساز این ناراحتی باشد.

2. میگرن: خستگی، کم‌خوابی، استرس، سروصدا و مصرف زیاد شکلات و شیرینی از جمله عواملی هستند که می‌توانند زمینه‌ساز سردرد و حتی میگرن در بعضی افراد شوند. گرچه مصرف مسکن‌ها اولین و بهترین راه‌حل به نظر می‌رسد باید توجه داشت مصرف خودسرانه داروها قطعا برای سلامت عوارض دارند. معمولا با تشخیص علت سردرد و رفع آنها، وضعیت فرد بهبود می‌یابد. استراحت کافی و پرهیز از سروصدا در این باره بسیار موثر است.

3. التهاب معده‌ای-روده‌ای (گاستریت): این بیماری که منشاء ویروسی یا باکتریایی دارد معمولا در صورت مصرف خوراکی‌های آلوده فرد بیمار منتقل می‌شود. کاهش اشتها، دردهای شکمی، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، سردرد و تب خفیف مهم‌ترین علائم آن است که به طور کلی پس از 24 ساعت برطرف می‌شود.

برخی ویروس‌ها و عفونت‌های روده‌ای مانند نوروویروس، روتاویروس و... و باکتری‌هایی مانند استافیلوکوک لورئوس و باسیل سرئوس باعث استفراغ به‌ویژه در اطفال، سالمندان و افراد مبتلا به ضعف سیستم ایمنی خواهند شد.

در صورت ابتلا بهتر است بیمار تا 24 ساعت حجم کمی غذای سبک و مایعات بخورد زیرا معمولا غذای سنگین و زیاد باعث استفراغ می‌شود. برای بهبود سریع‌تر توصیه می‌شود از مصرف لبنیات، آب مرکبات، گوشت‌ها و غذاهای ادویه‌دار، سبزیجات خام، غذاهای چرب و انواع شیرینی‌ پرهیز کند. اگر بیمار با رعایت این نکات بهبود نیابد حتما لازم است توسط پزشک متخصص معاینه شود و در صورت نیاز دارو مصرف کند.

4. اسهال: یکی دیگر از مشکلات شایع دوران تعطیلات به‌خصوص در سفر، اسهال است که معمولا نوزادان و کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به ضعف سیستم ایمنی را درگیر می‌کند. ابتلا به ویروس‌های زمینه‌ساز این ناراحتی‌ها از طریق آب و مواد غذایی آلوده انتقال می‌یابد. به زمان بروز اسهال نیز باید توجه داشت. مثلا زمانی که فرد بلافاصله پس از صرف غذا در رستوران یا پیک‌نیک دچار اسهال می‌شود، ممکن است به علت عوامل عفونی ناشی از مصرف گوشت و مرغ آلوده، همبرگر نیمه‌پخته، مصرف پلو که دوباره گرم شده، تخم مرغ خام یا پنیر آلوده باشد.

توصیه می‌شود در شرایطی که آب لوله‌کشی تصفیه‌شده در دسترس نیست حتما از بطری‌های آب معدنی استفاده یا حداقل آب جوشانده شود. این نکته به‌خصوص در زمان مسواک زدن مورد توجه نیست، در حالی که می‌تواند یک زمینه جدی انتقال عوامل بیماری‌زا باشد. شستشوی مرتب دست‌ها با آب و شوینده‌های ضدعفونی‌کننده نیز ضروری خواهد بود.

5. مسمومیت غذایی: خطر مسمومیت‌های غذایی طی دوران تعطیلات و مهمانی‌ها بیشتر می‌شود زیرا بیرون ماندن طولانی غذاها در دمای محیط زمینه رشد و تکثیر باکتری‌ها و میکروب‌های بیماری‌زا را فراهم می‌کند. برای پیشگیری از احتمال این خطر، باید چند اصل مهم را از زمان تهیه غذا تا سرو آن رعایت کرد؛ دست‌ها و وسایل آشپزی را مرتب بشویید و تمیز نگه دارید، هیچ وقت مواد غذایی پخته را روی سطوحی که خوراکی‌های خام مانند گوشت و سبزیجات آماده می‌شود، نگذارید و باقی‌مانده غذاها را فورا در یخچال قرار دهید. همچنین به خاطر داشته باشید همیشه گوشت را برای یخ‌زدایی در یخچال بگذارید.

نسخه‌های 6گانه برای حفظ سلامت در تعطیلات عید

1. پرهیز از پرخوری: معمولا طی تعطیلات نوروز برنامه غذایی روزانه تغییر می‌کند و مصرف زیاد آجیل، شیرینی و میوه و گاهی غذاهای چرب و سنگین پای ثابت مهمانی‌ها خواهد شد، حال آنکه این پرخوری و یا به عبارت بهتر بدخوری‌ها منشاء ناراحتی‌های گوارشی مانند سوء‌هاضمه، ریفلاکس و دل‌دردهای کم‌وبیش شدید می‌شود. علاوه بر اینها، چنین رویه‌ای زمینه‌ساز چاقی و افزایش وزن می‌شود که پس از تعطیلات باید زحمت بیشتری برای رسیدن به تناسب اندام کشید.

مهم‌ترین اصل برای پیشگیری در این زمینه رعایت تعادل همیشگی تغذیه است و آنچه به راحتی قابل‌اجراست، توجه به احساس گرسنگی و سیری است. برای اینکه این احساس به درستی شکل بگیرد باید به آرامی غذا خورد زیرا مغز حدود 20 دقیقه زمان لازم دارد تا احساس سیری را اعلام کند. یک راهکار مثبت دیگر اینکه مقدار سهم پیش‌غذا، غذای اصلی، دسر، نوشیدنی و... را کم کنید زیرا مصرف میوه، شیرینی و آجیل به‌خصوص در چند مهمانی پیش از صرف غذا، قطعا نیاز بدن را به دریافت مواد غذایی کاهش می‌دهد. همچنین جایگزینی نیمی از بشقاب غذا با سالاد و سبزیجات ایده خوبی برای حفظ سلامت گوارش در این مدت است. به خاطر داشته باشید معمولا در مهمانی‌ها غذاها و خوراکی‌های مختلفی سرو می‌شود اما شما مجبور نیستید مزه همه آنها را بچشید.

2. تحرک و دوری از تنبلی: می‌توان از تعطیلات برای کسب قوا و رفع خستگی‌های کاری استفاده کرد اما مطمئنا به معنای تنبلی و بی‌تحرکی نیست. گرچه توصیه همیشگی متخصصان این است که حداقل روزی 30 دقیقه پیاده‌روی داشته باشید یا اینکه 3 روز در هفته به مدت 45 دقیقه یا یک ساعت تمرینات استقامتی انجام دهید، بهتر است در این مدت تحرک بیشتری داشته باشید. چنین رویه‌ای نه‌تنها باعث احساس بهتر جسمی و روانی و غلبه بر استرس‌ها و نگرانی‌ها می‌شود، بلکه سوخت‌و‌ساز کالری دریافتی نیز در این مدت بهتر خواهد شد.

3. کاهش مصرف نوشابه‌های گازدار: متاسفانه هنوز هم در بسیاری از مهمانی‌ها نوشابه‌های گازدار پرطرفدارترین نوشیدنی محسوب می‌شود، در حالی که تاثیرات جدی بر سلامت دارد. قند فراوان این نوشیدنی‌ها یکی از علل مهم پوسیدگی دندان‌ها، اضافه وزن و افزایش زمینه ابتلا به دیابت است. همچنین این نوشیدنی‌ها مانع جذب کلسیم در استخوان‌ها می‌شوند و به تدریج فرد را مستعد ابتلا به پوکی استخوان می‌کنند.کافئین موجود در نوشابه‌ها حالت وابستگی در فرد ایجاد می‌کند و به همین دلیل تمایل به مصرف را بیشتر خواهد کرد.آب همیشه بهترین و سالم‌ترین نوشیدنی است که می‌توان برای تنوع گاهی همراه با کمی لیمو ترش میل کرد. دوغ‌های بدون گاز و شربت‌های گیاهی هم نوشیدنی‌های سالمی برای مهمانی‌ها هستند.

4. پیش‌بینی ابتلا به بیماری‌ها: دست دادن، بوسیدن و صحبت کردن نزدیک با افراد در مهمانی‌ها می‌تواند زمینه انتقال ویروس‌های سرماخوردگی، آنفلوانزا و حتی ناراحتی‌های گوارشی را بیشتر فراهم کند. برای پیشگیری از این مساله بهترین توصیه شستشوی مکرر دست‌ها با آب و صابون و پرهیز از تماس دست‌ها با چشم، دهان و بینی است. این نکته به‌خصوص در مهمانی‌های شلوغ اهمیت بیشتری دارد. افراد زمان سرماخوردگی و آنفلوانزا نباید با دیگران دست بدهند یا آنها را ببوسند. به علاوه حتما هنگام عطسه و سرفه جلوی دهان و بینی را با دستمال بپوشانند، اما از آنجا که نمی‌توان این نکته را به دیگران یادآور شد، بهتر است به فکر سلامت خود باشید و در صورت حضور افراد بیمار در مهمانی، پیش از خوردن مواد غذایی دست‌ها را بشویید. اگر احساس می‌کنید امکان شستشو وجود ندارد، همیشه ژل‌های آنتی‌باکتریال بدون نیاز به آب همراه داشته باشید. این نکته به‌خصوص در مورد کودکان، خانم‌های باردار و سالمندان اهمیت بیشتری دارد.

5. اختصاص زمانی برای خود: خستگی خیلی زیاد موجب تشدید استرس و کاهش خلق‌وخو می‌شود. کنار فرصت خوب با هم بودن و دیدوبازدید دوستان، حتما زمانی را صرفا برای خود در نظر بگیرید و به امور مورد علاقه برای کسب آرامش بپردازید. قدم زدن در هوای مطبوع بهاری، مطالعه، تماشای فیلمی که مدت‌ها آن را دوست داشتید، گوش دادن به یک موسیقی آرام و... از جمله پیشنهادهای خوب هستند که به بهبود وضعیت سلامت جسمی و روانی کمک می‌کنند.

6. توجه به نظم خواب: دوران تعطیلات و مهمانی‌ها غالبا نظم خواب را به هم می‌زند و افراد تا دیروقت بیدار هستند و صبح‌ها نیز تا نزدیک ظهر می‌خوابند، در حالی که رعایت بهداشت و نظم خواب یکی از مهم‌ترین اصول حفظ سلامت است. این شرایط نه‌تنها نظم همیشگی را به هم می‌زند و پس از بیدار شدن فرد را برای انجام کارهای روزمره با مشکل روبرو می‌کند، بلکه باعث خستگی و کسلی و از طرفی تغییرات برنامه غذایی می‌شود. به‌عنوان مثال صبحانه خوردن در این دوران کنار گذاشته می‌شود که مسلما ولع ریزه‌خوری و تنقلات و همچنین پرخوری در وعده ناهار را در پی دارد. این مساله را به‌خصوص در مورد کودکان و نوجوانان رعایت کنید تا پس از شروع مجدد دوران مدرسه با مشکل روبرو نشوند.