۲سال در سایه «برجام»

بیست وسوم تیرماه یادآور توافق تاریخی بین ایران و شش قدرت جهانی و پایان نزدیک به یک دهه اختلافات هسته ای است. پس از نزدیک به دو سال گفت وگوی شبانه روزی و فشرده، سرانجام با انعقاد توافقی برد- برد در 23 تیرماه 1394 پرونده اختلافات هسته ای بسته و فصل تازه ای در روابط ایران و جهان گشوده شد.

حل وفصل مسالمت آمیز اختلافات هسته ای، وعده دکتر «حسن روحانی» از همان دوره رقابت های انتخاباتی سال 92 بود. رییس جمهوری به این نکته مهم پی برده بود که زیر فشار تحریم ها و تنگناهای بین المللی نمی توان کشتی اداره امور را به درستی به پیش راند. بنابراین در آغاز ورود به پاستور، سیاست خارجی و به ویژه حل وفصل مسالمت آمیز این اختلاف فرسوده را در دستور کار دولت یازدهم قرار داد.

به این ترتیب از همان مهرماه سال 1392 مذاکرات هسته ای در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک کلید خورد و هر روز به جدیت گفت وگوها افزوده می شد.

مخالفان دولت اما در دو سال مذاکرات که به توافق وین منتهی شد دولت را متهم می کردند که همه تخم مرغ هایش را در یک سبد قرار داده و مذاکره با غرب مذاکره راه به جایی نمی برد؛ فرضیه ای که اشتباه از آب درآمد. در نتیجه انعقاد این توافق، برجام به رغم مخالفانِ مصمم آن به مرحله اجرا در آمد و حال به الگویی برای حل وفصل اختلاف های جهانی تبدیل شده است.

** برجام و دستاوردهای آن برای ایران

از همان روز توافق چنانچه از متن برجام برمی آمد، ایران موفقیت های زیادی را به دست آورده بود و با اجرایی شدن برجام در دی ماه همان سال، هر روز موفقیت ها و دستاوردهای کشورمان بیشتر خود را نشان می داد.

نخستین دستاورد ماندگار برجام، به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی ایران بود. کشورهای گروه 1+5 پیشتر حتی حاضر نبودند پیچ و مهره ای از تاسیسات هسته ای ایران باقی بماند و آغاز گفت وگو با ایران را به توقف برنامه هسته ای منوط کرده بودند.

دیپلمات های کشورمان توانستند با هوشیاری تمام و آگاهی از فنون دیپلماتیک، برنامه هسته ای جمهوری اسلامی را با محدودیت هایی ادامه دهند که البته همه این محدودیت ها زماندار هستند و در سال های آینده محدودیت زمانی آنها برداشته خواهد شد.

از دیگر دستاوردهای مهم ایران در این توافق، برداشته شدن تحریم های گسترده هسته ای از پیش پای کشورمان بود. در این پیوند، شورای امنیت سازمان ملل بیست و نهم تیرماه و کمتر از یک هفته پس از توافق وین، قطعنامه ای تازه (قطعنامه 2231 ) را با هدف لغو تحریم های ضدایرانی با 15 رای موافق و بدون رای مخالف از تصویب گذراند.

بر پایه قطعنامه 2231 نه تنها قطعنامه های ضدایرانی گذشته برداشته شد بلکه با صدور این قطعنامه خارج از فصل هفتم و ماده 41 منشور ملل متحد، از نگاه غرب دیگر ایران تهدیدی برای جهان محسوب نمی شد.

با برجام اتفاق جالب دیگری نیز به وقوع پیوست و آن کسب مجوز برای ارائه و فروش محصولات هسته ای کشورمان در بازارهای بین المللی بود. بنابراین کشوری که تا ماه های قبل متهم به فعالیت های هسته ای غیرصلح آمیز و تهدیدی برای امنیت منطقه و جهان به شمار می رفت، پس از برجام در مسیری کاملا متفاوت قرار گرفت.

دستاورد مهم دیگر برجام، ناکامی ایران هراسی دشمنان جمهوری اسلامی ایران از جمله رژیم صهیونیستی بود. آنها پیشتر از هر فرصتی برای متهم کردن ایران سود می جستند و افکار جهانی نیز پذیرای تفکرات و اندیشه های ضدایرانی شده بود. پس از برجام و به دلیل مشروعیت یافتن فعالیت های هسته ای ایران و تاییدهای مکرر آژانس بین المللی انرژی اتمی، دنیا به ماهیت غیرمخرب بودن این برنامه پی برد و ایران به مقصدی برای هیات های سیاسی و اقتصادی از گوشه و کنار جهان تبدیل شد.

** توافقی با رهاوردهای ملموس اقتصادی

به دنبال عادی سازی روابط ایران و جهان که زیر سایه برتامه جامع اقدام مشترک صورت گرفت، صدها هیات از سراسر جهان در این مدت دو ساله راهی ایران شده اند و در مقابل از هیات ها و مقامات عالی رتبه جمهوری اسلامی استقبال کرده اند.

بنابراین، در چنین فضای رقابتی حاصل از برجام، رویدادهای قابل توجهی به ویژه در حوزه روابط اقتصادی و مبادلات تجاری شاهد بوده ایم.

افزایش تولید و همچنین صادرات نفت از 700 هزار بشکه در زمان تحریم ها به بیش از دو میلیون بشکه در روز از نتایج موفقیت آمیز اجرای برجام بوده است. همچنین انعقاد قراردادهای خرید هواپیما با غول های بزرگ هواپیمایی جهان از جمله ایرباس و بوئینگ پس از برجام سبب نوسازی ناوگان هواپیمایی کشورمان شده است.

افزایش صادرات محصولات و کالاهای غیرنفتی، تحقق تراز تجاری مثبت، گسترش تعاملات و همکاری‌ های گسترده با دولت ها و دیگر بازیگران عرصه بین المللی از دیگر موفقیت ها در حوزه تجارت خارجی محسوب می شود. همچنین حضور موثر جمهوری اسلامی در نهادها و سازمان های منطقه ای و بین المللی در این بازه زمانی بستر را برای توسعه و تعمیق روابط آنها فراهم کرده است.

از دیگر دستاوردهای برجام در حوزه اقتصاد و تجارت می توان به ثبات نسبی در محیط کسب و کار، جلوگیری از شوک ‌های مخرب در فضای اقتصادی و رفع محدودیت در مقاصد و بازارهای اقتصادی اشاره کرد. ضمن اینکه کاهش چشمگیر هزینه‌ های مبادله از طریق رفع محدودیت‌ها برای مبادلات بانکی و پیوستن سیستم بانکی کشورمان به شبکه سوئیفت تاثیر بسزایی بر گسترش معاملات تجاری داشته است.

همچنین برجام فرصتی را فراهم آورد که صادرکنندگان کالا به بازارهای هدف دسترسی یابند و دلالی و واسطه گری به طور ملموسی از تجارت خارجی ایران رخت بربندد؛ موضوعی که پس از سال ها سرانجام به نظم مالی و شفافیت در اقتصاد ایران منجر شد. بنابراین، کوتاه شدن دست فرصت طلبان و دلالان تحریم از دیگر ثمره های برجام محسوب می شود.

افزون بر آن، با برجام رشد 1300 درصدی جذب سرمایه خارجی در بازار سرمایه کشور حاصل شد که نمونه آن هفته پیش با شرکت «توتال» فرانسه رقم خورد. امضای این قرارداد برای توسعه فاز 11 پارس جنوبی، سرمایه گذاری پنج میلیارد دلاری را برای کشورمان به ارمغان خواهد آورد؛ توافق مهمی که در ادامه دستاوردهای برجامی اتفاق افتاده است.