سیزدهم آبان؛ تبلور استکبارستیزی ملت ایران

کوشش های خستگی ناپذیر ملت ایران به منظور سرنگونی نظام شاهنشاهی در راه دستیابی به استقلال و آزادی سرانجام با پیروزی انقلاب اسلامی به منصه ظهور رسید و شروع عصر تازه ای در تاریخ معاصر این مرز وبوم شد.

یکی از رخدادهای مهم پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در 13 آبان 1343 خورشیدی به وقوع پیوست. در آن برهه به دنبال مخالفت های امام خمینی(ره) با امتیاز کاپیتولاسیون و اعتراض به اوضاع نابسامان کشور، رژیم پهلوی ایشان را در قم دستگیر و به ترکیه تبعید کرد که با اعتراض گسترده مردم روبرو شد.

همچنین از دیگر رویدادهای قابل توجه در این روز که چندین سال بعد به وقوع پیوست، می توان به راهپیمایی دانش آموزان در مخالفت با سیاست های حکومت پهلوی اشاره داشت. دانش آموزان با تعطیلی مدرسه ها به طرف دانشگاه تهران حرکت کردند تا بار دیگر اتحاد و همراهی خود را با معمار بزرگ انقلاب نشان دهند و اعلام کنند که ایشان را به عنوان رهبری آگاه و بصیر می شناسند. به هنگام ورود آنها به فضای دانشگاه، ماموران امنیتی آن مکان را محاصره کردند و تعداد زیادی از آنها را به شهادت رساندند. 13 آبان فرصتی شد تا این قشر همواره حضور فعالی در مسیر انقلاب داشته باشند و همه ساله این روز گرامی داشته می شود.

بنیانگذار جمهوری اسلامی همواره بر نقش دانش آموزان و دانشجویان در پیروزی انقلاب اسلامی تاکید می کردند و به همین مناسبت در سخنرانی 10 آبان 1358 خورشیدی فرمودند: «بر دانش آموزان، دانشگاهیان و محصلین علوم دینیه است که با قدرت تمام، حملات خود را علیه آمریکا و اسراییل گسترش داده و آمریکا را وادار به استرداد این شاه مخلوع جنایتکار نمایند و این توطئه بزرگ را بار دیگر، شدیداً محکوم کنند.»

این پیام تاریخی امام(ره) باعث شد تا دانشجویان دانشگاه های تهران، پلی تکنیک، صنعتی شریف و ... در 13 آبان 1358 خورشیدی در یک راهپیمایی به مناسبت روز دانش آموز تا سفارت آمریکا حرکت کنند و این مکان را به تسخیر کامل خود درآورند. تسخیر سفارت آمریکا در نخستین سال پس از سقوط حکومت پهلوی، سرآغاز تحول های بسیاری در مسیر حرکت انقلاب اسلامی ایران شد و بر دگرگونی های سیاسی و رخدادهای مرتبط با انقلاب در آن خارج و داخل کشور تاثیر گذاشت و به عنوان یک رویداد بین المللی شناخته شد.

برای درک صحیح و منطقی این رخداد تاریخی دیدگاه های «سیدمحسن میرحسینی» استاد و عضو هیات علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه یزد و کارشناس مسایل سیاسی را مرور می کنیم.

** پیامدهای داخلی و خارجی تسخیر سفارت آمریکا

برای تسخیر سفارت آمریکا در ایران می توان به پیامدهای داخلی و خارجی آن توجه داشت. از مهمترین پیامدهای داخلی آن آشکار شدن دیدگاه گروه های سیاسی بود که مدعی مبارزه با امپریالیسم به شمار می رفتند و از همین مقطع راه بسیاری از این گروه ها از خط انقلاب جدا و سبب شد تا راه تداوم انقلاب با ایجاد دگرگونی های عمیق تر در ارزش های سیاسی- فرهنگی جامعه مستحکم شود. همچنین این رویداد، جامعه انقلابی را از شکاف سیاسی در امان نگه داشت که این امر فرصت مناسبی را برای تثبیت نظام جمهوری اسلامی فراهم آورد و در عمل باعث شد تا در میان نیروهای وفادار به انقلاب اسلامی وحدت و همگرایی ایجاد شود.

تسخیر سفارت آمریکا اما در بُعد خارجی نیز قدرت آمریکا به چالش کشید زیرا مردم جهان، آمریکا را به عنوان یک کشور شکست ناپذیر قلمداد می کردند اما تسخیر سفارت آمریکا، این تصور را در هم شکست. از جمله پیامدهای خارجی دیگر می توان به قطع ارتباط سیاسی آمریکا با ایران، تحریم اقتصادی ایران و توقیف اموال و دارایی های کشور در بانک های آمریکایی و بانک های خارجی مستقر در آمریکا اشاره کرد.

**سیاست ها و مناسبات نابرابر آمریکا در برابر ایران

ریشه های تسخیر سفارت آمریکا در تهران به روابط نابرابر چند دهه پیش آنان باز می گردد. آمریکا تا پیش از جنگ جهانی دوم حدود 10 درصد نفت خلیج فارس را در اختیار داشت اما پس از این رویداد، نقش آنان در منطقه گسترش یافت و توانستند به 60 درصد ذخایر نفتی خاورمیانه دست پیدا کنند. از طرفی دیگر، این کشور در این مقطع نفت ایران و منطقه را به بهای ارزان می خرید و در برابر آن دلارهای نفتی با «خریدهای کلان اسلحه و کالاهای مصرفی» دوباره به اقتصاد غرب باز می گشت و ایران در آن دوره بر پایه «نظام دکترین دو ستونی» به عنوان ژاندارم منطقه حافظ منافع آمریکا و کشورهای غربی در منطقه بود. آمریکاییان در راستای حفظ منافع خود و جلوگیری از ناآرامی ها در ایران؛ سازمان اطلاعات و امنیت کشور(ساواک)، ارتش و پلیس ایران را آموزش می دادند و آنان را تجهیز می کردند. این وضعیت در اواخر دوران حکومت پهلوی دوم، باعث گسترش مبارزه های مردمی مردم شد.

** حمایت دانشجویان و دانش آموزان از پیام معمار بزرگ انقلاب

تفسیرهای متفاوتی در ارتباط با علت های تسخیر سفارت آمریکا وجود دارد که در مجموع چند دلیل مهم در این رخداد تاثیر گذار بوده است. شاید بتوان سفر محمدرضا پهلوی به آمریکا برای معالجه را جرقه ای بر باروت خشم دانشجویان از عملکرد سال های گذشته دولتمردان آمریکا در ایران دانست و دیگر اینکه پیام امام(ره) در 10 آبان 1358 خورشیدی مبنی بر اعتراض به پذیرش شاه مخلوع از طرف آن کشور نیز از جمله زمینه های شکل گیری این اقدام محسوب می شود. ایشان در این زمینه به ملت مبارز ایران فرمودند: «با قدرت تمام، مبارزه خود را علیه آمریکا گسترش دهند».

همچنین با پیروزی انقلاب اسلامی و شکست برنامه های آمریکا در پشتیبانی از رژیم پهلوی؛ آن کشور سفارت خود در تهران را به عنوان پایگاهی برای طراحی و اجرای توطئه علیه نظام تبدیل کرده بود و با ایجاد شبکه های جاسوسی و اطلاعاتی می کوشید تا در میان جامعه شکاف ایجاد کند و در راستای براندازی نظام نوپای اسلامی حرکت کند تا آنکه دانشجویان انقلابی که برخلاف تصور برخی دارای هیچ گونه سازماندهی قبلی و تشکیلاتی هم نبودند به این نتیجه رسیدند که برای حفظ انقلاب باید سفارت آمریکا را تسخیر کنند. شاکله نخست دانشجویان پیرو خط امام را اعضای انجمن‌های اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران، صنعتی‌شریف و پلی‌تکنیک(امیرکبیر) تشکیل می‌دادند که پس از آن دانشجویان دانشگاه شهیدبهشتی نیز به آنها پیوستند. بنابر گفته های دانشجویانی که در طرح تسخیر سفارت حضور داشتند، این مهم در واقع یک تحصن موقت و برای سه روز برنامه ریزی شده و بهانه اصلی آن نیز تظاهرات روز 13 آبان بود که در نهایت 444 روز به طول انجامید.

** حضور ملی ایرانیان در مبارزه با سیاست مستکبرانه آمریکا

آمریکاییان همواره به دنبال ساختارشکنی و ترویج نگرش های منفی در میان کشورها به ویژه ایران هستند. امروزه آنان دریافته اند که دین مبین اسلام، بزرگترین مانع در برابر سلطه و نفوذ مستکبرانه آنها در جهان است و در این میان ایرانیان همیشه با مقاومت و پیروی از ولایت فقیه در برابر این گونه زیاده خواهی آنان ایستادگی کرده اند. سازمان های تروریستی همواره تهدیدی برای امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی هستند که این مقوله سبب می شود تا قدرت دفاعی کشور افزایش یابد. حضور اقشار مختلف در راهپیمایی 13 آبان نشان از مقاومت ملت ایران در برابر خوی استکباری آمریکا و سازمان های تروریستی دارد و همگان با این حضور می توانند به حمایت از مردم مظلوم و مسلمان دیگر کشورها که در چنگال تجاوزگران گرفتار آمده اند، بپردازند و مراتب همدری خویش را اعلام و رفتارهای اهانت آمیز آنان را محکوم کنند.

** اقتدار و عزت جمهوری اسلامی

پیروزی انقلاب اسلامی تمامی راهبردهای کشورهای استکباری به ویژه آمریکا را با چالش روبرو کرد و قواعد آنان را تغییر داد. ایران در دوران دفاع مقدس در برابر کشورهای استکباری ایستاد و اکنون نیز در مسیر بازدارندگی و دفاع گام برمی دارد. قدرت ایران در زمینه نظامی، علمی و موشکی کشور می تواند زمینه ای برای ایجاد بازدارندگی و در صورت لزوم مبارزه با دشمنان این مرز وبوم باشد.