قلم قرمز سعیدآقاخانی روی نام مادرش/ دلیل چه بود؟

بازیگر قدیمی سریال‌های تلویزیون اعتقاد دارد سریالی در ذهن مخاطب می‌ماند که خوب ساخته شود؛ کارگردانش درام را بشناسد و بداند چگونه باید شخصیت‌پردازی اتفاق بیفتد، همه این‌ اتفاقات زمانی می‌افتد که سریال‌سازی برای تلویزیون مهم باشد.

امروز روز تولد فریده سپاه‌منصور بازیگر پیشکسوت سینما، تئاتر و تلویزیون است. همان‌طور که مردم باباپنجعلی قصه "پایتخت" را دوست داشتند با مه‌لقاخانمِ "نون‌خ" هم ارتباط خوبی پیدا کردند؛ تا جایی که خود سعید آقاخانی کارگردان سریال حتی از نام مه‌لقاخانم به‌عنوان عنصری تأثیرگذار در ادامه سریال استفاده کرد و در فضاهایی که نیاز به حضورش بود همه اهالی روستا یک‌صدا با هم می‌گفتند: چه‌کسی اگر بود چنین کاری را به انجام می‌رساند؟ و همه یک‌صدا پاسخ می‌دادند: مه‌‌لقاخانم!

البته فریده سپاه‌منصور را برخی به نامِ "مش مریم" فیلم سینمایی "مهمان مامان" داریوش مهرجویی می‌شناسند. اما او این روزها ترجیح می‌دهد بیشتر در خانه بماند و کمتر جلوی دوربین حاضر شود. سپاه‌منصور رنگین‌کمانی از بازی‌های خاطره‌انگیز را در کارنامه کاری خود دارد؛ در سریال‌هایی همچون مدرس، گرگ‌ها، امام علی(ع)، نیمه پنهان ماه، معصومیت ازدست‌رفته، خانه‌ای در تاریکی و دردسرهای عظیم2.

سپاه‌منصور بد بازی کردن را خیانت به مردم می‌داند و به همین دلیل در انتخاب نقش‌ها بسیار سختگیر و دارای وسواس است. او به خبرنگار خبرگزاری تسنیم  می‌گوید: بدانیم این جمع‌شدن‌ها، به‌ضرر اکثریت مردم و جامعه تمام می‌شود؛ به هم آسیب نزنیم و برای هم باشیم. این ویروس شناخته‌شده نیست و مثل سیل و زمین‌لرزه نیست، باور کنیم که هست و وجود دارد، بیاییم در این شرایط کرونایی، مهربانی را تمرین کنیم. ما ایرانی‌ایم و این مهربانی و محبت را باید به تمام دنیا بیاموزیم. ما خیلی شعار مهربانی می‌دهیم. واقعاً تا زمانی که کرونا باشد من هم نیستم و بسیاری از پیشنهادهایم را به این خاطر رد کرده‌ام.

شاید کاراکتر مادرزن نورالدین خانزاده ـ نون.خ. ـ نقش محوری داستان نبود اما آن‌قدر عیار بازیگری فریده سپاه‌منصور به‌رخ کشیده شد که شاید کنار سعید آقاخانی یکی از بهترین‌های این سریال تلویزیونی به‌شمار بیاید. بسیاری از او سؤال می‌کنند چرا در ادامه "نون‌خ" حضور نداشت و سپاه‌منصور چنین پاسخ می‌دهد: بسیاری از من می‌پرسند در "نون‌خ4" حضور دارم؟ من ازآن‌جایی که به شهرستان نمی‌روم و سری دوم همه را در کرمانشاه فیلمبرداری می‌کنند نتوانستم در خدمت این گروه باشم. شاید رمز موفقیت "نون‌خ" در شوخی بدون دردسر با اقوام، این نکته باشد که عمده هنرمندان این مجموعه تلویزیونی، یا کُرد کرمانشاه، سنندج یا بیجاری بودند به‌غیر از بنده که همشهری‌شان نبودم. آن‌ها آداب و رسوم خودشان را می‌دانستند و هیچ‌کس ادای کسی را درنمی‌آورد.

هنوز هم جای «سپاه‌منصور» را در «نون‌خ» خالی می‌کنند

با او لحظاتی کوتاه گفت‌وگو کردیم؛ یکی از این سؤالات نوستالژی حضور فریده سپاه‌منصور در سریال «نون‌خ» با کاراکتر خاطره‌انگیز مه‌لقاخانم بود؛ (مردم با تماشای هر فصل "نون‌خ" نام کاراکتر مه‌لقاخانم را از یاد نمی‌برند، چرا با توجه به عدم‌حضور شما در سریال، هنوز این کاراکتر توسط نویسنده و کارگردان و حتی در بازتاب مردمی، کارکردهای خودش را دارد؟)، سپاه‌منصور این‌گونه پاسخ داد: پیام‌هایی که برای من ارسال می‌کنند همه مه‌لقایی‌اند، واقعاً شگفت‌زده‌ام کرده‌اند؛ البته باید بگویم همه این اتفاقات هم به من برنمی‌گردد، نویسنده، کارگردان و همه عواملی که این فضا را فراهم کرده‌اند تا آن بازیگر بتواند شخصیت‌پردازی کند و موقعیت‌هایی را به نمایش بگذارد که مخاطب با آن همذات‌پنداری کند بیشتر مؤثرند. من فکر می‌کنم باید بگوییم یک مجموعه‌ است که یک شخصیت را می‌سازد و خوشبختانه این اتفاق در سریال‌هایی مثل "پایتخت" و "نون‌خ" افتاده است.

چرا مه‌لقاخانم حذف شد؟

سپاه‌منصور در خصوص اینکه چرا کاراکتر «مه‌لقاخانم» در سریال «نون‌خ» ادامه پیدا نکرد، گفت: من را دعوت نکردند اما به این دلیل نیست که نخواستند. من گفته بودم اگر بخواهند برای فیلمبرداری به شهرستان بروند نمی‌توانم در خدمتشان باشم، چون پیشنهاد می‌دادند و می‌خواستند به شهرستان بروند می‌گفتم "نمی‌پذیرم."، حدس من این است به‌خاطر اینکه تصویربرداری در کرمانشاه اتفاق افتاد و از قبل گفته بودم، طبیعتاً سری دوم دعوت نشدم، همه‌چیز دست به دست هم داد تا مه‌لقا در این دنیا نباشد، شانس آوردم که مردم مه‌لقا را دوست داشتند و وقتی این کاراکتر حذف شد مخاطبین ناراحت شدند، مثل "پایتخت" وقتی باباپنجعلی از داستان حذف شد انگار یک چیزی از "پایتخت" کم شده است. 

چرا نقش‌ها بی‌روح و مصنوعی از آب درمی‌آیند؟

یکی از نکاتی که فریده سپاه‌منصور به آن همیشه انتقاد دارد این است که بیشتر بازیگران در تلویزیون، نقش‌شان را زندگی نمی‌کنند و نقش‌ها عمدتاً مصنوعی و بی‌روح از آب درمی‌آید؛ او دراین‌باره می‌‌گوید: برخی انگار فقط دیالوگ می‌گویند به‌جای اینکه نقش بازی کنند. یک‌سری از سریال‌های تلویزیون را اصلاً نمی‌بینم، اعصاب من را خُرد می‌کند که می‌بینم برخی از کارگردان‌های ما آن سواد دراماتیک را ندارند، درام را نمی‌شناسند و نمی‌دانند رابطه آدم‌ها با آدم‌ها چگونه بوده است، به همین خاطر نمی‌توانند مخاطب را جذب خودشان کنند؛ چون این عده در وهله اول مخاطب را نمی‌شناسند. زندگی میان این‌همه ساخت سریال جایی ندارد؛ حالا اینکه می‌گویند "سفارشی می‌آیند"، من اعتقاد دارم سفارشی هم می‌آیند حداقل نقش‌شان را زندگی کنند، می‌گویم کارگردان مقصر است، چون می‌تواند جلوی اشتباهات بازیگری را بگیرد.

او اضافه کرد: متأسفانه آن دوره‌ای که انبوه‌سازی در تلویزیون اتفاق افتاد دستیار کارگردان‌هایی آمدند دوره‌ندیده ـ که درام و نمایش را نمی‌شناختند ـ سریال و فیلم ساختند. کارگردانی فقط تکنیک فنی نیست بلکه باید در وهله اول درام و زندگی و ارتباط با جامعه را به‌خوبی بشناسد، کسانی که به این نکات توجه می‌کنند کارهایشان ماندگار می‌شود. اکثر کارگردان‌های ما درام را نمی‌شناسند و از طرفی هم چند سالی است می‌گویم بحث ممیزی را در تلویزیون منطقی‌تر کنید تا دست‌وپای کارگردان و نویسنده بسته نشود.

توصیه برای تلویزیونی‌ها

او در پایان صحبت‌هایش برای تلویزیونی‌ها این توصیه را هم داشت:‌ تلویزیون را روشن می‌کنم وقتی می‌بینم عده‌ای فقط دیالوگ می‌گویند و کارشان بی‌روح و بی‌زندگی است تحمل ندارم و تلویزیون را خاموش می‌کنم. من بازیگرم، نه حسّ‌وحالی می‌بینم و نه همذات‌پنداری؛ اعصابم خُرد می‌شود. من این توصیه را به دست‌اندرکاران در تلویزیون و همکارانم در سریال‌سازی دارم، بزن‌وبرویی کار نکنیم. گذشته هرچقدر ماندگار شده است و امروز به‌عنوان گنجینه از آن یاد می‌کنند، چون آثار از کیفیت و وسواس قابل‌توجهی برخوردار بوده است. انگار تلویزیون فراموش کرده‌اند رقبای بسیار خطرناکی دارند، می‌توانیم نامشان را نیاوریم اما نمی‌توانیم حضورشان را نفی کنیم. باید باور کنیم امروز تماشاچی تلویزیون را نگه‌داشتن کار سختی است. در سینما مخاطب بلیت می‌خرد و بهای آن را می‌پردازد؛ به‌خاطر پولی که خرج کرده است تا انتها آن فیلم را دنبال می‌کند، اما به‌محض مطلوب نبودن سریالی یک کانال دیگری را انتخاب می‌کند و یا به‌سراغ مدیوم‌های دیگر می‌رود، اتفاقی که در سال‌های اخیر بسیار پررنگ شده است.

سپاه‌منصور همچنین خاطرنشان کرد: تلویزیون باید در سال جدید مسائل روز را بیشتر مطرح کند و دست از رفتار تکراری و پرداختن به سوژه‌های کلیشه‌ای بردارد. فکر می‌کنم یکی از دلایل موفقیت و به چشم آمدن سریال‌هایی امثال "نون‌خ" موضوع جدید و غیرتکراری‌اش باشد، معمولاً محور سریال‌های امروز ما یک دختر و پسری‌اند که حول محور آن‌ها موضوع طرح می‌شود، باید تنوع ایجاد شود و برخی از نویسندگان ما دست از سری‌دوزی بردارند، تلاش و کوشش اهمیت دارد و تنبلی هیچ سودی برای آن سریال موردنظر، تلویزیون و مخاطب نخواهد داشت، قدری دلمان برای مخاطبین بسوزد آنگاه حتماً کارهای بهتری روی آنتن خواهند رفت.