نگاهی به کودتای ۲۸ مرداد و نقش حزب ایران

پس ازحمله نظامی انگلیس و شوروی به ایران و سقوط رضا شاه در شهریور 1320  حزب ایران به همت روشنفکران و تحصیلکردگان راه‌اندازی و به‌طور رسمی در سال 1323 تاسیس شد.

مرامنامه حزب، حفظ استقلال کشور، حفظ تمامیت ارضی ایران و پشتیبانی از اصول دموکراسی و استقرار عدالت اجتماعی و تهذیب اخلاق و تعمیم فرهنگ انسانی و تامین بهداشت عمومی بود.

نخستین دبیرکل حزب ایران احمد زیرک‌زاده بود. سپس چندین حقوقدان برجسته مانند دکتر کریم سنجابی با داشتن حزب میهن به حزب ایران پیوستند و این امر موجب تقویت و ترویج حزب ایران در استان‌های مختلف شد.

حزب ایران پس از عضویت رجال مهم دیگری مانند الهیار صالح که دبیرکل حزب شد به جبهه ملی پیوست و در طول نهضت ملی شدن نفت، نزدیک‌ترین حزب همکار دکتر محمد مصدق برای خلع ید انگلیس از صنعت نفت بود.

الهیار صالح دبیرکل حزب ایران در کودتای 28 مرداد 1332 سفیر کبیر ایران در آمریکا بود و به محض وقوع کودتا از سمت خود استعفا داد.

سرلشکر فضل‌الله زاهدی نخست وزیر کودتا، از الهیار صالح خواهش کرد که بر سرکار بماند اما او گفت که حزب ایران طرفدار ملی شدن نفت و مخالف کودتای انگلیس و آمریکاست و ما راضی به همکاری با دولت کودتا نیستیم.

هنگامی که محمدرضا شاه در انقلاب 1357 جمشید آموزگار را از نخست وزیری عزل و  شریف امامی را به نخست وزیری منصوب کرد، جبهه ملی تلاش‌های خود را برای ایجاد دولت ملی به طور جدی پی گرفت که با نامه اعتراض سه امضائی کریم سنجابی(رئیس جبهه ملی)، شاپور بختیار(دبیرکل حزب ایران) و داریوش فروهر(دبیرکل حزب ملت ایران) به محمدرضا شاه، شروع شده بود.

شاه در صحبت با ملیون می‌پرسد که نامزد شما برای نخست وزیری کیست؟

 بختیار از طریق  جمشید آموزگار می‌گوید که الهیار صالح دبیرکل حزب ایران این پیشنهاد را نمی‌پذیرد. شاه اول تشکیل کابینه را به دکتر غلامحسین صدیقی و بعد به ترتیب به دکتر کریم سنجابی و دکتر شاپور بختیار پیشنهاد می‌دهد.

در نهایت شاپور بختیار دبیرکل حزب ایران، نخست وزیری را می‌پذیرد اما جبهه ملی و حزب ایران او را از جبهه  و حزب اخراج می‌کنند و او با بر سرکار آمدن دولت موقت مهندس بازرگان از ایران به پاریس رفته و بعد از او ابوالفضل قاسمی و سپس مهندس علیقلی بیانی به دبیرکلی می‌رسند. در این فاصله مهندس نظام‌الدین موحد، قائم مقام دبیرکل حزب ایران و پرفسور سیدحسن امین و سرلشگر ناصر فربد هر دو سخنگوی حزب ایران می‌شوند.

پس از فوت مهندس موحد در اسفنده 1385، پرفسور امین به جانشینی او قائم مقام مهندس بیانی می‌شود و بعد از برگزاری پلنوم، در شانزدهم 1386 پرفسور امین در انتخابات با اکثریت آراء با مهندس بیانی رای مساوی می‌آورد و پس از فوت مهندس بیانی در سال 1388 به‌طور قانونی دبیرکل حزب ایران می‌شود.

وی در زمان دبیرکلی، مرامنامه حزب را با تغییرات جزیی اصلاح و از وزارت کشور تقاضای مجوز برای حزب نمود تا در آینده به‌طور رسمی و علنی فعالیت نماید.

همچنین به همراه سرلشکر ناصر فربد سخنگوی حزب، اقدامات خصمانه ترامپ علیه ایران را محکوم کرد و در آستانه سالگرد کودتای ننگین 28 مرداد 1332 یک‌بار دیگر این کودتای انگلیسی امریکایی را محکوم نمود.