محل دفن رأس امام حسین (ع) کجا است؟

پس از واقعه عاشورا، قومی به نام بنی‌اسد که در نزدیکی کربلا سکونت داشتند، بدن‌های مطهر شهدا را دفن نمودند، اما سر مبارک امام حسین (ع) همراه با کاروان شهدا به شام برده شد و در مورد سرنوشت سر مبارک حضرت، قول‌های مختلفی گفته‌اند که بنا به معتبر‌ترین قول، امام سجاد (ع)، سر مبارک امام حسین (ع) را به بدن ایشان در کربلا ملحق نمودند.

در رابطه با محل دفن رأس امام حسین (ع)، شش قول بیان شده است:

1- کربلا

این نظر دیدگاه مشهور بین علماى شیعه است و علامه مجلسى (ره) به این شهرت اشاره کرده است.

شیخ صدوق (ره) با نقل روایتى، الحاق سر به بدن در کربلا را از قول فاطمه دختر على (ع) و خواهر امام حسین (ع) نقل کرده است، اما درباره کیفیت و چگونگى الحاق دیدگاه‌‏هاى مختلفى ابراز شده است.

برخى همانند سیدبن طاووس آن را امرى الهى می‌‏داند که خداوند با قدرت خود و به صورت معجزه انجام داده است. برخى دیگر چنین گفته‏‌اند: امام سجاد (ع) در بازگشت در روز اربعین یا روزى غیر از آن، سر را در کربلا در کنار بدن دفن کرد. اما اینکه آیا دقیقاً سر به بدن ملحق شد و یا در کنار ضریح و در نزدیکى بدن دفن شد، عبارت روشنى در دست نیست.

عده‌‏اى گفته‏‌اند: پس از آنکه سر را در زمان یزید سه روز به دروازه دمشق آویزان کردند، پایین آورده و آن را در گنجینه‌‏اى از گنجینه‏‌هاى حکومتى گذاشتند و تا زمان سلیمان بن عبدالملک در آنجا بود. سپس وى آن را بیرون آورده و پس از تکفین، آن را در گورستان مسلمانان در دمشق دفن کرد. پس از آن جانشین وى عمر بن عبدالعزیز (حکومت 99 تا 101 ق) آن را از گورستان درآورده و معلوم نشد که با آن چه کرد اما با توجه به تقید او به ظواهر شریعت، به احتمال فراوان آن را به کربلا فرستاده است.

در میان قول هایی که گفته شده، بنا به فرموده امامان معصوم (ع) این قول از همه صحیح تر است، و برخى از دانشمندان اهل سنّت مانند شبراوى، شبلنجى و سبط ابن حویزى نیز پذیرفته‏‌اند که سر در کربلا دفن شده است.

2- نجف اشرف

 درباره کیفیت انتقال سر به این مکان، از قول امام صادق (ع) چنین نقل شده است: یکى از دوستداران اهل بیت (ع) در شام آن راسرقت کرد و به کنار قبر حضرت على (ع) آورد. البته اشکال این دیدگاه آن است که قبر حضرت على (ع) تا زمان امام صادق (ع) براى همگان شناخته شده نبود.

در روایتى دیگر آمده است: «پس از آنکه سر مدّتى در دمشق بود، به کوفه نزد ابن زیاد برگردانده شد و او از ترس شورش مردم، دستور داد که آن را از کوفه خارج کرده و در نزد قبر حضرت على (ع) دفن کنند.» اشکال دیدگاه قبلى به این دیدگاه نیز وارد است.

 3- کوفه

سبط ابن جوزى این دیدگاه را ابراز کرده و گفته است: «عمرو بن حریث مخزومى آن را از ابن زیاد گرفت و پس از غسل، تکفین و خوشبو کردن، سر را در خانه خود دفن کرد.»

4- بقیع

ابن سعد صاحب طبقات الکبرى این دیدگاه را پذیرفته و چنین بیان کرده است: «یزید سر را براى عمرو بن سعید حاکم مدینه فرستاد و او پس از تکفین، آن را در قبرستان بقیع در کنار قبر مادرش فاطمه (س) دفن کرد.»

این دیدگاه به وسیله تعدادى دیگر از دانشمندان اهل سنّت (مانند خوارزمى، در مقتل الحسین (ع) و ابن عماد حنبلى در شذرات الذهب) پذیرفته شده است. اشکال مهم این دیدگاه آن است که قبر حضرت فاطمه (س) معلوم نبوده تا در کنار آن دفن شود.

5- شام

شاید بتوان گفت: بیشترین گزارش‏هاى اهل سنّت، حکایت از دفن سر در شام مى‏کند که معتقدان به این دیدگاه نیز در میان خود اختلاف داشته و اقوال مختلفى ابراز کرده‌‏اند همچون در کنار دروازه فرادیس که بعدها مسجد الرأس در آن ساخته شد، در باغى در کنار مسجد جامع اموى، در دارالاماره، در گورستانى در دمشق، در کنار دروازه توما

6- مصر

نقل شده است: خلفاى فاطمى که از آغاز نیمه دوم قرن چهارم تا آغاز نیمه دوم قرن هفتم در مصر حکم مى‌‏راندند و پیرو مذهب شیعى اسماعیلى بودند، سر مبارک امام حسین (ع) را از دروازه فرادیس شام، به عسقلان و سپس به قاهره منتقل کردند و بر آن مقبره معروف به تاج الحسین (ع) را پس از سال 500 بنا کردند.

مقریزى سال دقیق انتقال سر از عسقلان به قاهره را سال 548 دانسته و گفته است: هنگام بیرون آوردن سر از عسقلان چنین مشاهده شد که خون آن هنوز تازه و نخشکیده است و بویى همچون مشک از آن به مشام می‌رسد. علامه سیدمحسن امین عاملى (از دانشمندان معاصر شیعه) پس از نقل انتقال سر از عسقلان به مصر مى‏‌گوید: «در محلّ دفن سر بارگاه بزرگى ساختند و در کنار آن نیز مسجدى بزرگ بنا کردند. من در سال 1321 قمری آنجا را زیارت کرده و مردان و زنان زیادى را در حال زیارت و تضرع در آن مکان دیدم.» سپس مى‏‌گوید: «شکى در انتقال سرى از عسقلان به مصر وجود ندارد اما اینکه آن سر از آن امام (ع) یا شخص دیگرى بوده، جاى شک است.»

علامه مجلسى (ره) نیز به نقل از گروهى از مصریان، به وجود بارگاهى عظیم در مصر با نام «مشهد الکریم» اشاره می‌کند.

با توجه به منابع و اینکه در قول های دوم تا ششم، شک هایی وجود داشت، این امر قطعی است که سر مبارک امام حسین (ع) توسط امام سجاد (ع) به بدن مطهر ملحق شد.