آسیب های سلبریتی‌های همه فن‌حریف در عرصه ترجمه

مترجم کسی است که اطلاعات و مفاهیم پدید آمده در یک زبان را درک و تفسیر و با معادل یابی و بازسازی آنها، به زبان دیگر منتقل می کند.

اهمیت کار وی تا جایی است که می تواند فرهنگ و دستاوردهای یک کشور را به کشوری دیگر معرفی کند.

یک مترجم به دلیل حساسیت و ظرافت موجود در این شغل همواره با دشواری هایی در کار روبروست زیرا ضرورت دقت در این حرفه تا جایی است که با اشتباه در انتقال مفهوم، سرنوشت یا سلامت خواننده را تحت تاثیر قرار می دهد، هرچند کمتر ترجمه ای می تواند مفهوم کامل مفهوم اصلی یک متن را منتقل کند، از این رو مترجمان حرفه ای تلاش دارند بدون تصرف در یک متن و تا جایی که امکان دارد، متنی ارائه کنند که بسیار نزدیک به قصد نویسنده اثر باشد.

اما در این میان کم نیستند افراد جویای نام و طالب شهرت که بدون کمترین تجربه و آموزشی به این عرصه ورود کرده و نتیجه کار آنها ترجمه هایی اشتباه، ضعیف و کم محتوا می شود.

این درحالیست که نظارتی هم بر کار آنها صورت نمی گیرد؛ مساله ای که باعث می شود روز به روز بر تعداد این افراد افزوده شود به طوری که اکنون شاهدیم برخی سلبریتی ها (افراد مشهور و دارای محبوبیت) دست به ترجمه آثاری با موضوع رمان تا هنر زده اند.

البته برخی سلبریتی ها خود مترجم هستند یا در زمینه ترجمه حرفه ای هم تخصص دارند که موضوع بحث و محل انتقاد نیستند.

** بازار ترجمه در دست غیرمتخصصان

رییس هیات مدیره انجمن صنفی مترجمان تهران درباره خلاءهای موجود در این حوزه به خبرنگار ایرنا می گوید: امروزه آموزش ترجمه به صورت آکادمیک انجام می شود و شاهد تدریس حداقل ترجمه یک زبان در دانشگاه ها و مراکز آموزشی آزاد هستیم اما خروجی کار، مطلوب و مناسب نیست.

محمدرضا اربابی با بیان اینکه اغلب فارغ التحصیلان رشته ترجمه، دچار بحران اشتغال هستند، می افزاید: همین مساله باعث می شود این افراد قادر به رفع نیازهای بازار نبوده و بازار این کار به دست غیر متخصصان افتد.

وی با اشاره به وجود دست های بیگانه در بازار ترجمه ادامه می دهد: یکی از بزرگترین دلایل این مساله، نبود یک نهاد صنفی در این حوزه است تا بتواند ساز و کار صلاحیت بخشی افراد را برای ترجمه با اتکا به استانداردهای بین المللی ایجاد کند.

اربابی با اشاره به اپیدمی ترجمه کتاب در بین هنرمندان و بازیگران اظهار می کند: بازیگر خواننده، خواننده مترجم و مترجم بازیگر می شود، دلیل آن هم وجود ناشری است که اقدام به انتشار چنین کتابی می کند.

به گفته وی، چنین ناشرانی بی توجه به فرایند ترجمه و تنها برای کسب سود، ترجمه هایی از این دست را با تصویری از یک بازیگر و یا هنرمند روی جلد کتاب منتشر می کنند و به این ترتیب باعث رونق کار خود می شوند تا جایی که شاهد بوده ایم چنین کتابی حتی جایزه کتاب سال را هم از آن خود کرده است.

** نقدهای چالش برانگیز و مفید

رییس هیات مدیره انجمن صنفی مترجمان تهران با تاکید بر ارزیابی ترجمه کتاب ها می گوید: این کار نیاز به قانون ندارد و جامعه باید خود به این سمت حرکت کند که چه کتابی دارای چه ترجمه ای است، هرچند شایسته است چنین ترجمه هایی توسط دانشجویان مقاطع ارشد و دکتری مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد تا خروجی آن نیز مشخص شود.

به گفته اربابی، در صورتی که بتوان نقدهایی خوب و چالش برانگیز بر ترجمه های ضعیف و نارسا داشت، دکان چنین کاسبی هایی تعطیل خواهد شد.

وی سرخوردگی مترجمان از فعالیت در حوزه ترجمه را یکی دیگر از چالش های این صنعت دانسته و ادامه می دهد: افراد زیادی وارد این حرفه می شوند اما یا توانایی حضور در بازار کار ترجمه ندارند و یا بازار کار آمادگی جذب آنها را ندارد.

رییس هیات مدیره انجمن صنفی مترجمان تهران وضعیت ترجمه در سایر استان ها و شهرها را هم به مراتب بدتر از تهران توصیف کرد و ایجاد یک کانون و اتحادیه سراسری ویژه صنف مترجمان را برای رفع مشکلات و چالش های این حوزه ضروری دانست.

** نقد غیرحرفه ای و خارج از قاعده نباشد

مترجم کتاب «فرار از اردوگاه 14» با بیان اینکه برخی سلبریتی ها برای شهرت بیشتر اقدام به ترجمه کتاب های مختلف می کنند، به ایرنا می گوید: این افراد آثاری را برای ترجمه انتخاب کنند که با حوزه کاری آنها مرتبط است.

مسعود یوسف حصیرچین با بیان اینکه اصل این کار دارای اشکال نیست، می افزاید: مشکل از آنجا آغاز می شود که ترجمه های این افراد، ناقص و پر ابهام توسط ناشران سودجو و البته بزرگ بدون توجه به این نواقص منتشر می شود؛ مساله ای که باعث تشویق و رقابت سلبریتی های دیگر در این حوزه می شود زیرا آنها با علم به اینکه نظارتی بر ترجمه های نارسا و ضعیف وجود ندارد، شروع به فعالیت در عرصه ترجمه می کنند که علاوه بر سود اقتصادی به شهرت بیشتر آنها هم می انجامد.

وی که دانشجوی دکترای آموزش زبان انگلیسی است، ادامه می دهد: خوب است سلبریتی ها اقدام به کار ترجمه در حوزه خود کنند به عنوان مثال ترجمه فیلمنامه یا نمایشنامه ای را در دستور کار قرار دهند.

حصیرچین درباره نقد ترجمه با هدف از بین رفتن ضعف های این حوزه اضافه می کند: از این کار استقبال می کنم اما چنین نقدهایی بر ترجمه نمی تواند زیاد تاثیرگذار باشد زیرا بسیار شاهد بوده ایم که نقدهای غیرحرفه ای و خارج از قاعده بر ترجمه نوشته شده و تنها دلیل آن هم تسویه حساب شخصی مترجم با منتقد بوده به عبارتی به جای اینکه یک اثر نقد شود شخصیت مترجم مورد نقد قرار گرفته است.

** اقدام سودجویانه برخی ناشران

مترجم کتاب «روح گریان من» نیز با بیان اینکه کیفیت بالای ترجمه به جذابیت یک اثر ادبی می افزاید به ایرنا می گوید: ترجمه های ادبی نارسا و ضعیف باعث محو مترجم می شود.

فرشاد رضایی انجام کار تخصصی و کیفی در حوزه ترجمه را یک ضرورت دانسته و می افزاید: کسی که وارد این عرصه می شود مادامی که به این اصل توجه کند، مشکلی پیش نمی آید اما مشکل از زمانی آغاز می شود که برخی فقط به خاطر شهرت و رقابت وارد این حرفه می شوند و به اصول کار پایبند نیستند.

وی ادامه می دهد: شاهدیم برخی ناشران فقط به دلیل سود بیشتر کتاب هایی را منتشر می کنند که یک هنرمند، خواننده و یا مجری آنها را ترجمه کرده در حالیکه این ترجمه ها غیرتخصصی و سراسر اشکال است، البته نباید برخی ترجمه های خوب و با کیفیت این دسته از افراد را هم نادیده گرفت.

مترجم کتاب «یک حکومت کوتاه و رعب آور» می گوید: وقتی خواننده کتابی را مطالعه می کند، می تواند به کیفیت ترجمه آن پی ببرد و آن را داوری کند البته در این میان برخی هستند که به دلیل نداشتن تجربه و تخصص متوجه نقص ها و نارسایی های کار نمی شوند.

به گفته رضایی، یک مترجم با کار خود در معرض قضاوت مخاطبان قرار می گیرد، از این رو وقتی ترجمه یک اثر مناسب و کیفی نباشد، صاحب آن محو خواهد شد.

وی با یادآوری دشواری های تحصیل در رشته ترجمه اظهار کرد: باید تحصیل کردگان این رشته سریع تر و ساده تر وارد بازار کار شوند در حالیکه بسیاری از آنها جذب نمی شوند؛ مساله ای که می تواند مانع برخورداری از یک صنعت موفق در این حوزه شود.

این مترجم که رمان 200 صفحه ای «نیم طبقه» اثر نیکلسون بیکر نویسنده آمریکایی را در دست ترجمه دارد با تاکید بر اینکه برای دانشجویان ترجمه در زمان تحصیل سرمایه گذاری می شود، ادامه می دهد: برای به ثمر نشستن این کار باید زمینه ای فراهم کرد که این افراد پس از فارغ التحصیلی با بحران اشتغال مواجه نباشند.

به گفته وی، در صورتی که خواننده ای برای نقدهای ترجمه وجود داشته باشد می توان به آینده این حوزه امیدوار بود زیرا نقد پویا و سازنده به شناخت آسیب های این عرصه منجر خواهد شد.

رضایی می گوید: در صورتی که افراد کتاب و نقدها از جمله نقد بر ترجمه را مطالعه کنند، تحت تاثیر آن تصمیم می گیرند چه کتاب و ترجمه ای را انتخاب کنند از این رو نقد تاثیر بسزایی در بهبود وضعیت صنعت ترجمه دارد.

** ترجمه کم رمق برخی سلبریتی ها

مدیرعامل سابق خانه کتاب نیز ترجمه را صنعتی لازم و ضروری برای فرهنگ هر کشور دانسته و به ایرنا می گوید: ترجمه یکی از راه های انتقال تجربه و دانش از سایر کشورهاست.

مجید غلامی جلیسه با تاکید بر اهتمام ویژه به ترجمه می افزاید: متاسفانه شاهد بسیاری از ترجمه های کم رمق و کم اثر توسط برخی دانشجویان، سلبریتی ها و علاقه مندان ورود به این حوزه هستیم که عموما هم این ترجمه ها از آثار مشهور است.

وی ادامه می دهد: دلیل ورود به این حوزه نیز این است که بسیاری فکر می کنند ترجمه کاری آسان است، هرچند برخی از ناشران هم به دلیل بازدهی سریع تر ترجمه مایل هستند به این سمت سوق داده شوند بنابراین شاهدیم بعضی از سلبریتی ها و دانشجویان آثاری را ترجمه و وارد بازار می کنند.

مدیرعامل سابق خانه کتاب با بیان اینکه گریزی از این مساله وجود ندارد، اضافه می کند: باید با سیاستگذاری های صحیح ترجمه را در این مسیر هدایت کرد مثل کاری که قرار است در جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی اتفاق افتد به عبارتی حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از آثار تالیفی با ترجمه متفاوت صورت می گیرد.

وی نقش رسانه ها، مطبوعات و منتقدان را برای تقلیل مشکلات این حوزه موثر و مفید خوانده و می افزاید: با این ابزارها مردم سره را از ناسره تشخیص خواهند داد البته نباید نقد اصولی بر ترجمه را هم نادیده گرفت زیرا این کار به شناسایی کیفی آثار ترجمه شده و ارائه یک ترجمه علمی کمک می کند.