پلاسکو؛ نمادی از تهران مدرن دهه ۴۰ که فروریخت

 به گزارش فرتاک نیوز،  وضعیت نگران کننده «گراند هتل» قزوین به عنوان یکی از قدیمی ترین هتل های ایران و ادامه مباحث درباره حفر زیرگذر در چهار راه تاریخی «گلوبندک» نیز از دیگر موضوع های مهم در این حوزه در چند روز گذشته بود.

انتقاد دوستداران و فعالان حوزه میراث فرهنگی از فرو ریختن ساختمان پلاسکو که نمادی از تهران مدرن دهه 40 به شمار می رفت، در روز پنجشنبه سی ام دی ماه 1395، نیز برخی صفحات رسانه های مختلف را به خود اختصاص داد.

** پلاسکو و ریزش جبران ناپذیر آن

ریزش مرگ آفرین ساختمان 17 طبقه پلاسکو در ضلع شمال شرقی چهار راه استانبول تهران پس از 3.5 ساعت سوختن با قدمتی نزدیک به 54 سال ، موضوعی است که اخبار و تحولات مربوط به آن طی یک هفته گذشته مورد توجه رسانه های داخلی و خارجی قرار گرفت.

طبق آخرین اطلاعات رسمی منتشره حادثه منجر به شهادت 15 آتش نشان فداکار و جانباختن تعدادی شهروند شد .

حادثه مجتمع تجاری پلاسکو، تاکنون انتقادهایی را متوجه عملکرد سازمان آتش نشانی، مالک این ساختمان یعنی «بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی» و بیش از همه شهرداری تهران ساخته است.

دوستداران میراث فرهنگی در زمره این انتقادگران هستند؛ کسانی که ساختمان پلاسکو و دیگر ساختمان های مشابه در تهران را نمادی از آغاز دوره مدرن در این شهر می دانند و بر لزوم توجه بیشتر به این بناها به عنوان نخستین نشانه های شهرسازی مدرن در تهران تاکید دارند.

روزنامه «آفتاب یزد» در گزارشی در صفحه گردشگری خود با عنوان «پلاسکو بر سر شهر آوار شد/ نقره داغ خاطره»، ریزش پلاسکو را نماد وهم آلود بودن سرنوشت تهران خواند و نوشت: ظهر پنج ‌شنبه پرونده 55 ساله ساختمان شناخته شده‌ ای در خیابان جمهوری تهران برای همیشه بسته شد، اما داغ خاطره فروریختن ناگهانی‌ اش در ذهن و خاطره تهران خواهد ماند. ساختمانی که سال‌ ها بود بسیاری نسبت به وضعیت بد نگهداری و ایمنی ‌اش هشدار می ‌دادند.

پلاسکو اما نماد تهران رو به مدرنیته بود. تهرانی‌ ها می‌ گویند بازدید از پلاسکو آن اوایل جزیی از تفریحات شهر بوده است. آن سال‌ ها تصویر این ساختمان بلند که مشرف به همه تهران بوده را خیلی ‌ها دیده بودند و به هوای دیدنش پا در خیابان جمهوری گذاشته ‌اند.

«احمد محیط طباطبایی»کارشناس میراث فرهنگی تهران، در گفت و گو با آفتاب یزد با بیان این نکته که پلاسکو از نظر خاطره و حافظه تاریخی بسیار ارزشمند بوده و جزو یادگارهای دوره مدرنیته به ‌شمار می ‌رفت، در خصوص عوامل اصلی فاجعه ریزش این ساختمان گفت: این ساختمان در چند سال اخیر کارگاه شده بود که اصلا با کاربری آن همخوانی نداشت.

«متاسفانه این مساله در بسیاری از بافت ‌های تاریخی و میراث فرهنگی ایران دیده می ‌شود. نباید فراموش کرد که بازار مولوی با وجود این همه مواد آتش‌ زا هیچ ‌گونه وسیله و ابزار ایمنی در برابر خطر را ندارد.»

آفتاب یزد در انتقاد از عملکرد شهرداری تهران می نویسد کاربری‌ های سنگین در بناهای فرسوده و تاریخی، هشداری است که سال ‌ها به زبان آورده می‌ شود، اما عملی برای تغییر آن وجود ندارد. بناهای تاریخی که کاربری غیرمتعارف با وضعیتشان دارند در تهران بسیار است.

«کافی است دقایقی در بازار تهران قدم بزنید و به احتمال حادثه ‌ای مشابه پلاسکو در آنجا بیندیشید. فاجعه در کمین بخش تاریخی تهران است، فاجعه ناشی از زیاده‌ خواهی اقتصادی که درهای ساخت و سازهای بی ‌رویه و تغییر کاربری را در بخش قدیمی ‌تهران باز گذاشته و حوادث پشت سر هم نیز منجر به بازنگری در این رویه نمی ‌شود.»

«تهران نقاط بحرانی مانند پلاسکو زیاد دارد» نیز عنوان گفت وگو با «اسکندر مختاری طالقانی» معاون حفظ و احیای سابق میراث فرهنگی استان تهران در خبرگزاری ایسنا است که در آن نیز بر اهمیت حفظ سازه هایی چون پلاسکو در تهران تاکید شده است.

مختاری طالقانی معتقداست : این اتفاق هشدار است برای همه‌ هشدارهایی که دادیم و کسی توجه نکرد و حال باید منتظر بزرگتر بودن فاجعه‌ ها در ساختمان ‌هایی باشیم که حجم گسترده ‌تری دارند.

این کارشناس میراث فرهنگی با تاکید بر اینکه باید وضعیت غیرمجاز و ناامن ‌کننده را در این بناها متوقف کنیم، افزود: ظرف و مظروف باید تابع یکدیگر باشند. زمانی که قوانین را رعایت نمی‌ کنیم مظروف در این ظرف نمی‌ گنجد و اتفاقاتی مشابه پلاسکو رخ می ‌دهد. کارگاه ‌های تولیدی زیادی در بخش‌های مسکونی کوچک فعالیت می ‌کنند، اما هیچ کس جلو آنها را نمی‌ گیرد. نبود پله‌های فرار در مجتمع‌ های تجاری و مسکونی و نبود اعلام و اطفای حریق مهم‌ ترین مشکلاتی هستند که واحدهای تجاری و مسکونی با آن مواجه‌ اند، اما هیچ کس پیگیر آنها نیست.

** گراند هتل قزوین؛ چشم انتظار مرمت

گراند هتل قزوین از اولین نمونه ‌های هتل به شیوه مدرن و اروپایی است که در سال‌ های پایانی دوره قاجاری ساخته شد. این هتل در سال 1384 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. اکنون اما گراند هتل قزوین حال و روز ناخوشایندی دارد و اطراف آن را با ایرانیت ‌های فلزی پوشانده اند تا مبادا آواری به روی رهگذری فرو ریزد.

رسانه ها چندین سال است درباره وضع نامناسب این بنای ارزشمند تاریخی هشدار می دهند. هشدارهای چندین ساله در این ارتباط اما گویا به تازگی موثر واقع شده است. طبق اعلام صندوق احیاء و بهره برداری از آثار تاریخی، مرمت و احیای این بنا در یک مزایده به شرکت سرمایه‌ گذاری میراث فرهنگی و گردشگری ایران واگذار شده است.

به نوشته ایسنا ، قدیمی ‌ترین هتل ایران در قزوین پس از چند سال هشدار رسانه‌ ها نسبت به وضعیت نامناسبش، بالاخره در فهرست مزایده‌ صندوق احیای آثار تاریخی به چشم آمد و خواهان پیدا کرد.

در این خبر آمده است: «گراند هتل» قزوین، یکی از نمونه ‌های هتل به شیوه مدرن و اروپایی در سال ‌های پایانی دوره قاجاری و به مساحت سه هزار متر مربع ساخته شده است، اما متأسفانه این بنا امروز در وضعیت مناسبی نیست و نیاز به رسیدگی فوری دارد.

آگهی مزایده گراند هتل قزوین برای نخستین ‌بار، اسفندماه سال گذشته منتشر و برنده‌ اش نیز در کمیته فنی ارزیابی مشخص و به سرمایه ‌گذار آن نیز ابلاغ شد اما طبق اعلان «علی کاظمی» معاون سرمایه‌ گذاری و اقتصادی صندوق احیاء و بهره‌ برداری از آثار تاریخی در شهریور ماه امسال، در گفت وگو با رسانه ها، سرمایه‌ گذار نتوانست تضامین مالی برای واگذاری این بنا را ارایه کند.

واگذاری عملیات احیا و مرمت گراند هتل قزوین در مزایده ای جدید، به شرکت سرمایه‌ گذاری میراث فرهنگی و گردشگری ایران اما بارقه امیدی برای ترمیم این بنای ارزشمند تاریخی است. حال باید تا روشن شدن نتایج عملکردِ این شرکت سرمایه گذاری، برای بهبود وضعیت بنای تاریخی گراند هتل منتظر ماند.

شهر قزوین به جز گراند هتل، اماکن تاریخی دیدنی دیگری نیز دارد؛ اماکنی چون «سرای سعد السلطنه»، «دولتخانه صفویه»، «حمام قجر»، کاخ موزه «چهلستون» و حسینیه «امینی ‌ها» که در صورت مرمت به موقع و توجه کافی به این اماکن تاریخی، می توانند جاذبه های گردشگری خوبی برای مسافران و گردشگران داخلی و خارجی به شمار روند.

** ادامه مباحث درباره زیرگذر گلوبندک

اجرایی شدن طرح زیرگذر چهارراه گلوبندک از سوی شهرداری منطقه 12 تهران، بدون نظارت میراث فرهنگی استان تهران، خبری بود که در چند هفته گذشته به دلیل اهمیت تاریخی این گذرگاه، نزدیکی آن به حریم کاخ «گلستان» و احتمال به بار آمدن برخی خرابی ها، بحث برانگیز شد.

اما روزنامه آفتاب یزد در خبری با عنوان «موافقت با اجرای عملیات عمرانی در حریم کاخ گلستان»، از موافقت میراث فرهنگی تهران با طرح عملیات زیرگذر چهارراه گلوبندک واقع در حریم کاخ گستان با رعایت تمامی نکات فنی و معماری خبر داد.

خبرگزاری مهر نیز با اشاره به برگزاری جلسه بررسی طرح زیرگذر چهارراه گلوبندک، با حضور قائم مقام شهردار منطقه 12 و مشاور طرح، معاون میراث فرهنگی کشور، اعضای کمیته تخصصی پایگاه‌ های جهانی و شورای فنی استان‌ ها در دفتر معاونت میراث فرهنگی، به نقل از «محمد حسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی کشور نوشت: در این جلسه تخصصی قرار شد با توجه به اهمیت موضوع و اجرای دسترسی مناسب و آسان برای مردم و مراجعه‌ کنندگان از طریق مترو، تسهیل رفت و آمدها و پیاده محورکردن مسیرهای منتهی به بازار و ایستگاه ‌های مترو با حذف پوشش روی راه پله ‌ها همچون کیوسک که نمود بیرونی دارد صورت گیرد.

به گفته طالبیان، قرار است در فرآیند اجرای طرح، گروه باستان‌ شناسی استان تهران و کاخ گلستان به‌ طور مستمر حضور داشته و گزارش روزانه پایش را به میراث ‌فرهنگی استان تهران و اداره کل پایگاه‌ ها ارسال کنند تا کل عملیات مستندسازی در آرشیو نگهداری شود.

این در حالی است که هفته گذشته «رجبعلی خسروآبادی» مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران، در گفت و گو با رسانه های داخلی، از دستور توقف ساخت زیرگذر گلوبندک خبر داد.

چند روز پیش از آن نیز «سپیده سیروس نیا» معاون میراث فرهنگی استان تهران و «وجیهه قاسمی» مسوول روابط‌ عمومی میراث فرهنگی استان تهران، در گفت و گو با رسانه ها از بی نتیجه بودن درخواست های میراث فرهنگی از شهرداری منطقه 12 برای ارایه نقشه های این عملیات خبر دادند.

چهارراه گلوبندک به جز کاخ گلستان در مسیر یک بنای ثبت ملی دیگر نیز قرار دارد و هرگونه حفاری غیرقانونی و غیر اصولی در آن می تواند به تخریب این بناهای ارزشمند منتهی شود.