طارم؛ سفر به هندوستان ایران با طعم انار و زیتون

 شهرستان طارم یکی از شهرستان‌های هشت‌گانه استان زنجان است که در شمال استان واقع شده است. این شهرستان به مرکزیت شهر آب‌بر و شامل دو بخش، پنج دهستان و 155آبادی است.

شهرستان طارم دارای ناهمواری‌های بسیار بوده و رودخانه پر آب و خروشان قزل‌اوزن، دره عمیقی را در آن ایجاد کرده که ارتفاع کف این رودخانه در گیلوان به کمتر از 400 متر از سطح دریا رسیده و طرفین آن رشته کوه‌هایی قرار گرفته که ارتفاع برخی از قلل آن به بیش از2800 متر می‌رسد.

سهم شهرستان طارم از کل جمعیت استان حدود 5 درصد بوده و نیز سهم مساحت آن از استان 10 درصد است. عبور رودخانه قزل‌اوزن به عنوان شاهرگ حیاتی از این شهرستان توانمندی‌های کشاورزی را دو چندان کرده و باعث رشد، توسعه و رونق اقتصادی منطقه شده، تا حدی که به عنوان قطب کشاورزی مخصوصاً در زمینه تولید محصول زیتون، این منطقه را به‌عنوان منطقه استراتژیک کشاورزی استان معرفی می‌کند.

شهرستان طارم علاوه بر موقعیت مهم کشاورزی از نظر تاریخی نیز قدمتی به درازای تاریخ ایران داشته و خاطره حکومت‌ها و دوره‌های مختلفی را در ذهن کوچک خود جای داده است، به طوری که آتشکده‌های به جای مانده از تاریخ کهن ایران‌زمین نشان از تاریخ دیرینه این منطقه دارد که می‌تواند بیانگر تمدن و فرهنگ غنی و اصیل ایرانی نیز باشد، تا آنجا که ناصر خسرو قبادیانی تاریخ‌نویس و محقق شهیر ایرانی را در مهمان‌نوازی و تنوع محصولات و باغات پرثمر وادار به تحسین کرده است.

از مهم‌ترین میراث‌فرهنگی و جاذبه‌های گردشگری شهرستان طارم می‌توان به امامزاده کله سیران، امامزاده زاچکان، امامزاده کلوئیم، آتشکده الزین، یخچال طبیعی ولید، تپه تاریخی سانسیز، آبشار طبیعی روستای کله سیران، غار خرمنه‌سر و آتشکده پیرچم، گیلان‌کشه و تشویر اشاره کرد.

 غار خرمنه سر

غار خرمنه‌سر، در روستای شاه‌نشین و در بلندای کوه خرمنه‌سر که 1600 متر ارتفاع دارد، واقع شده و به «شاه‌نشین» نیز معروف است. سنگ خارا و سنگ‌های سفید آهکی به صورت ستون‌های استالاکتیت و آویزه‌های استالاگمیت مانند چلچراغ‌های زیبایی از سقف غار آویخته و جلوه‌ای رویایی پدید آورده‌اند.

در این غار چاه‌های بسیار و دره‌های خطرناک و لغزنده‌ای وجود دارد؛ بنابراین برای بازدید از آن حتماً باید از وسایل غارنوردی و کوه‌نوردی بهره گرفت. فضاهای تالار مانند، دالان‌ها و دهلیزهای زیبا و دخمه‌هایی شبیه مغازه‌های قدیمی بازارهای شهرهای سنتی در غار خرمنه‌سر، نشانگر آن است که این مکان زیستگاه انسان‌های نخستین بوده است و به همین دلیل غار خرمنه‌سر دارای ویژگی‌های منحصر به فرد است.

 سد طبیعی کردآباد

 سد طبیعی کردآباد (چینی‌لر) شهرستان طارم در قسمت شرق شهر آب‌بر در فاصله ۵ کیلومتری این شهر قرار دارد و محیطی جذاب و دیدنی برای علاقه‌مندان به طبیعت است. این دریاچه در ارتفاع ۷۴۰ متری از سطح دریا واقع است و طول آن در حدود یک کیلومتر و عرض آن ۲۰۰ متر است.

این منطقه دو دریاچه بزرگ و کوچک دارد که در ادامه باغ‌های کردآباد در مسیر دره واقع هستند و فاصله آنها تا روستای کردآباد در حدود ۱۰ کیلومتر بوده که ۷ کیلومتر آن مسیر قابل تردد وسایل نقلیه و ۳ کیلومتر پیاده‌روی است. در مسیر دریاچه‌ها آبشارهای زیبایی زیادی وجود دارد که طراوت خاصی به منطقه بخشیده است.

سد طبیعی کردآباد درپی زلزله هولناک ۳۱ خردادماه سال ۱۳۶۹ شمال و شمال‌غرب کشور و در اثر رانش زمین و ریزش کوه و بسته شدن مسیر رود در شهر آب‌بر مرکز شهرستان طارم به‌وجود آمده است.

این سد طبیعی و زیبا به لحاظ موقعیت استثنایی و سکوت حاکم بر محدوده آن، به محلی نادر و شگفت‌انگیز برای تفریح و گشت و گذار گردشگران تبدیل شده است.

کمی بالاتر از این منطقه هم یک سد طبیعی دیگری است که مسیر زیبایی دارد، درختان ارس بین راه در اثر زلزله بر روی هم خم شده و منظره قشنگی را بوجود آورده‌اند.

نام طارم به نوعی با میوه‌هایی چون زیتون، انار، گیلاس، زدآلو و گردو عجین شده است و در این بین شهرت زیتون که طارم، بزرگ‌ترین تولید کننده آن در سطح کشور و یکی از مطرح‌ترین و مرغوب‌ترین تولیدکننده‌های آن در سطح جهان است، بیش از سایر میوه‌ها است.

پس از زیتون، انار به ویژه انار سنگان یکی دیگر از میوه‌هایی است که به دلیل نوع مرغوب آن در طارم به نوعی برند و نماد این ناحیه محسوب می‌شود اما در این بین باغات وسیع سرسبز میوه‌های فوق الذکر در روستاهای قوشچی، سنگان، کلج، سزنق، شیزر، مرتضی نک و ... بهترین فرصت برای بهره‌مند شدن از روز طبیعت است. همچنین وجود شالیزارهای گندم در نواحی غربی و شمالی طارم نیز زیبایی طبیعت این منطقه را دو چندان کرده است.

بر همین اساس بسیاری از اهالی قزوین و حتی هموطنان غیرطارمی در ایام تعطیلات نوروز به ویژه روز طبیعت باغات زیتون و انار منطقه طارم را به عنوان تفرج‌گاه خود برمی‌گزینند.

حیات‌وحش منطقه طارم

طارم از دیرباز یکی از مهم‌ترین نواحی زیست پلنگ ایرانی یا همان پلنگ طارم در گستره شمال غربی ایران بوده است، چرا که با وجود جنگل‌های انبوه و زندگی گسترده حیواناتی مانند کل و بز و خرگوش که از جمله طعمه‌های طبیعی پلنگ هستند، شرایط برای زندگی و ادامه حیات پلنگ طارم به بهترین نحوه مهیا است. هر چند که نسل این گونه از پلنگ، طی سالیان اخیر با شکارهای بی‌رویه افراد غیربومی و تخریب‌های تعمدی و غیرتعمدی جنگل‌های طارم به شدت با تهدید انقراض مواجه است.

 پس از پلنگ، آهو، خرس، گراز، گوزن و روباه عمده جانورانی هستند که حیات‌وحش متنوع طارم را تشکیل می دهند در این بین گذشته از این حیوانات، پرندگان طارم نیز یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی این ناحیه هستند به گونه‌ای که تنوع زیستی پرندگان طارم و حضور گونه‌های نادر پرندگان در این ناحیه مانند عقاب یا همان قارتال و انواع جغد یا بایگوش یکی از عوامل شهرت طارم شده است.

در رابطه با ضرورت تقویت ظرفیت گردشگری شهرستان طارم فرماندار این شهرستان می‌گوید: نوروز بهترین فرصت برای معرفی جاذبه‌های گردشگری، فرهنگ، آداب و نجابت مردمان شهرستان طارم است تا از این طریق ظرفیت گردشگری شهرستان را تقویت کنیم.

علی باقری تاکید می‌کند: پتانسیل و ظرفیت بی‌نظیر و مثال زدنی شهرستان طارم در حوزه گردشگری و صنعت توریسم غیر قابل انکار بوده و تقویت و توسعه صنعت گردشگری در شهرستان نیازمند برنامه‌ریزی منسجم است.

وی می‌افزاید: بخش گردشگری در شهرستان طارم به عنوان پیشران توسعه شهرستان می‌تواند تا حد قابل قبولی بخش اقتصاد به ویژه اشتغال و درآمدزایی این شهرستان را رونق بخشد که باید از این ظرفیت به خوبی استفاده شود.

این مسئول ضمن اشاره به ظرفیت‌های ناب و بی‌نظیر گردشگری شهرستان طارم؛ حوزه‌های طبیعت‌گردی، بوم‌گردی، آثار باستانی متعدد به جا مانده از دوره ساسانی، اشکانی و دوره صفوی، وجود امامزادگان متعدد در ارتفاعات کوهستانی با مناظر بکر و طبیعتی خاص، چهار فصل بودن شهرستان طارم با محصولات کشاورزی ویژه هر فصل، همیشه سبز بودن این شهرستان به علت داشتن ۵۵ هزار جنگل از درختان ارس و ۲۰ هزار هکتار باغات زیتون، عدم وجود ترافیک و دارا بودن بهترین آب و هوای ممکن بدون وجود آلایندگی و امنیت بالا را از جمله ظرفیت‌های بی‌نظیر جذب گردشگر در شهرستان است.

فرماندار شهرستان طارم با اشاره به استقبال گردشگران داخلی و خارجی از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان، تصریح می‌کند: با توجه به حضور گردشگران خارجی در چند سال اخیر در شهرستان طارم باید زیرساخت‌های جذب هر چه بیشتر این گردشگران در شهرستان طارم از طریق توسعه حوزه طبیعت‌گردی و بوم‌گردی با تیپ‌های ویژه مورد استقبالِ آنان فراهم شود.