آیا آی‌کیو ایرانیان روبه نزول است؟

ضریب هوشی یک نسبت است که از تقسیم سن عقلی بر سن تقویمی ضرب در عدد ۱۰۰ به دست می‌آید. اگر سن عقلی با سن تقویمی یکسان باشد، ضریب هوشی ۱۰۰ می‌شود ولی در بعضی مواقع در بعضی افراد سن عقلی بیشتر می‌شود که این فرد هوشی بیشتر از سایر افراد دارد.

برای به دست آوردن سن عقلی راه‌های زیادی وجود دارد و معمولاً کارشناسان از تست‌های خاصی استفاده می‌کنند که جنبه‌های مختلفی مانند تشخیص الگوها، قدرت حافظه‌ی کوتاه‌مدت، استفاده فرد از واژه‌ها، سرعت محاسبه‌ی فرد، درک روابط یا علم جبر، اطلاعات عمومی، محاسبات ریاضیات، درک فضایی، منطق و املا را ارزیابی می‌کند.

به‌این‌ترتیب دستیابی به میانگین ضریب هوشی بالاتر، یکی از ابزار توسعه و به‌طور هم‌زمان یکی از دستاوردهای مهم توسعه محسوب می‌شود.

ضریب هوشی اقوام و ملل

مطالعات فراوانی روی تفاوت متوسط ضریب هوشی در کشورهای مختلف صورت گرفته است.

میانگین ضریب هوشی در آمریکا و انگلستان حدود ۱۰۰ است. این عدد برای شهروندان ژاپنی، چینی، کره‌ای، هنگ‌کنگی و تایوانی ۱۰۵ و برای مردم ترکیه، کشورهای خاورمیانه و جنوب آسیا بین ۷۸ و ۹۰ و برای کشورهای آفریقایی پایین‌تر از صحرای آفریقا بین ۶۵ تا ۷۵ است. در این میان، کشور ما ایران با ضریب هوشی متوسط ۸۴ رتبه ۹۷ را بین ۱۸۵ کشور جهان دارا می‌باشد.

جدای از عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی متعددی روی ضریب هوشی تأثیر می‌گذارد؛ وضعیت تغذیه‌ای به‌خصوص در دوران کودکی، استرس‌ها و تروماهای روانی، فقر عاطفی و ارتباطی و کمیت و کیفیت تحصیلات همگی بر ضریب هوشی تأثیر می‌گذارند.

مهاجرت نخبگان و ضریب هوشی

مهاجرت انتخابی نخبگان اثری مخرب بر توسعه ملل می‌گذارد. بدیهی است که بار توسعه و پیشرفت جوامع بر دوش هوشمندان و نخبگان هر جامعه‌ای است. حال وقتی در یک جامعه شرایط به‌گونه‌ای باشد که نخبگان در گذر زمان آن را ترک می‌کنند، نه‌تنها خروج آن‌ها مستقیماً جامعه را متأثر می‌کند، بلکه در درازمدت، ذخیره‌ی ژنتیکی کشور را نیز فقیرتر می‌کند و در نسل‌های آتی، روند انتقال ضرایب بالای هوشی به «نسل‌های آینده» با اختلال مواجه می‌شود.

این امر در مورد کشور اسکاتلند طی بیش از نیم‌قرن به‌دقت مطالعه شده است. از اوایل قرن بیستم، هرساله تعداد زیادی از افراد تحصیل‌کرده اسکاتلندی به انگلستان مهاجرت می‌کنند. درصد متوسط مهاجرت سالانه‌ی تحصیل‌کردگان دانشگاهی از اسکاتلند به انگلستان ۱۷.۲ درصد و ضریب هوشی متوسط این مهاجران ۱۰۸.۱ می‌باشد.

این موضوع سبب شده است که میانگین ضریب هوشی اسکاتلندی‌ها به‌طور متوسط در هر نسل یک امتیاز نسبت به نسل قبل کاهش پیدا کند و اسکاتلندی‌ها در اواسط قرن بیستم به کم‌هوش‌ترین ملت اروپایی (با میانگین ضریب هوشی ۹۷) تبدیل شدند.

بر اساس آمار صندوق بین‌المللی پول، ایران با ضریب مهاجرت ۱۵ درصد، رتبه اول را در میان ۶۱ کشور توسعه‌نیافته و درحال‌توسعه دارا می‌باشد و می‌توان تخمین زد که در طی سه دهه‌ی اخیر حداقل سه واحد از ضریب هوشی متوسط ایرانی‌ها صرفاً به سبب مهاجرت کاهش پیدا کرده است.  

مهاجرت نخبگان تنها سبب کاهش میانگین ضریب هوشی ملل نمی‌شود، بلکه این کشورها را از نوابغ تهی می‌سازد. با نگاهی به فهرست اسامی افرادی مانند لئوناردو داوینچی (ضریب هوشی ۲۲۰)، گوته (۲۱۰)، پاسکال (۱۹۵)، نیوتن (۱۹۰)، لاپلاس (۱۹۰)، ولتر (۱۹۰)، دکارت (۱۸۵)، گالیله (۱۸۵)، کانت (۱۷۵)، داروین (۱۶۵)، موتزارت (۱۶۵)، بیل گیتس (۱۶۰)، کوپرنیک (۱۶۰) و اینشتین (۱۶۰) به‌سادگی درمی‌یابیم که توسعه‌ی دانش بشر در طول تاریخ بیش از هر چیز مرهون افراد نابغه است. نوابغ همان کسانی هستند که توان حل پیچیده‌ترین مشکلات یک کشور را دارا هستند و مسئولیت راهبری کشور را در وضعیت‌های بحرانی بر عهده دارند.