خیانت چطور رخ می‌دهد؟ ناگهانی یا برنامه‌ریزی‌شده؟ چطور از آن پیش‌گیری کنیم؟

همه‌مان از زبان دیگران بسیار شنیده‌ایم که افراد خیانت را  «لحظه‌ای» یا نتیجه «خطا در قضاوت» توضیح می‌دهند. اما آیا می‌توان حقیقتاً گفت که خیانت به شریک رابطه نتیجه یک لحظه شعله‌ور شدنِ عشق نسبت به شخص دیگر است؟

برخی نگرانند که اگر خیانت به این راحتی می‌تواند اتفاق بیفتد، دیگر چه امیدی به رابطه می‌توان داشت.   برخی منتقدند که شرکای وفادار می‌توانند، حتی در حضور جایگزین‌های وسوسه‌برانگیز، آسیب‌پذیر باشند. واقعیت چیست؟ تحقیقات برخی عواملی را که باید در این زمینه مد نظر داشت، مطرح می‌کنند.  

خیانت ناگهانی در برابر خیانت برنامه ریزی شده

پارواتی وارما و سوراب مهشوری (۲۰۲۴) در مقاله‌ای تحت عنوان «چگونه افراد در روابط خیانت می‌کنند؟»،  فرایند خیانت در قرار مدارهای عاشقانه مطالعه کردند؛ از جمله اینکه خیانت چگونه رخ می‌دهد و چگونه حل و فصل می‌شود. آنها تحقیق خود را با بیان این واقعیت آغاز کردند که تحقیقات انگیزه‌های بی‌وفایی را بررسی کرده‌اند اما واقعیت عملی چگونگی وقوع خیانت مطالعه نشده است.

وارما و مهشوری ۴۰ فرد (۲۱ مرد و ۱۹ زن) را مطالعه کردند که خودشان گزارش داده بودند در قرار و مدارهای عاشقانه خیانت کرده‌ یا خیانت دیده‌اند.

 آنها دریافتند که دو فرایند تعیین می‌کند که خیانت به صورت ناگهانی رخ داده یا برای آن برنامه‌ریزی شده است. آنها خیانت ناگهانی را انحرافی که در لحظه رخ می‌دهد، توصیف  و خیانت برنامه‌ریزی‌شده را بی‌وفایی برنامه‌ریزی‌شده برای خیانت توصیف کردند.  

آنها دریافتند که خیانت ناگهانی با ورود یک گزینه جایگزین برای رابطه آغاز می‌شود اما عامل راه‌انداز در ایجاد آن نقش مهمی ایفا می‌کند.  در مورد خیانت برنامه‌ریزی‌شده که شریک عاطفی از قبل زمان داشته تا فکر کند، این فرایند با عوامل خطر بسیاری، مثل نارضایتی از رابطه یا برخی از ویژگی‌های شخصیتی شریک عاطفی کلید می‌خورد.

خیانت به مثابه فرایند: انحراف از مسیر

بیشتر زوج‌ها درک می‌کنند که انحراف در رابطه شامل ترکیبی از عناصر، موقعیتی و عاطفی است  و احتمالاً از نوع احساسات یا رفتارهایی که شریک‌شان به‌عنوان خیانت در نظر می‌گیرد، آگاه‌اند.

ورما و مهشوری این واقعیت را تأیید می‌کنند و بی‌وفایی را به این نحو توصیف می‌کنند:

 «هر رفتاری که اعتماد یا قاعده انحصار را که فرض می‌شود توسط شرکای متعهد حفظ می‌شود، نقض کند.» این موارد شامل انواع فعالیت‌های فراتر از رابطه مانند قرار ملاقات، ارتباط عاطفی یا نزدیکی جنسی است.

آن‌ها مرحله اول فرایند را حضور عوامل خطر شامل نارضایتی و همینطور عوامل خطر شخصی شامل میل به «ماجراجویی یا اکتشاف» توصیف می‌کنند.

آن‌ها تأکید می‌کنند که نارضایتی از رابطه می‌تواند ناشی از تعارض‌های بین فردی یا حتی جدایی جغرافیایی باشد که راه را برای دنبال کردن یک شریک عاطفی جایگزین هموار می‌کنند.

آن‌ها همچنین ابعاد عاطفی خیانت را نیز می‌پذیرند و آن را فرایند پیوند خارج از رابطه توصیف می‌کنند که فرد «یک پیوند عاطفی نزدیک‌تر را نسبت به شخص دیگر احساس می‌کند که به واسطه افزایش گفت‌وگو و جذابیت ظاهری و جنسی یا احساس راحتی بیش‌تر با فرد جایگزین» تقویت می‌شود. این نشان می‌دهد که برای بسیاری از شرکای عاطفی، رابطه عاطفی پیش از رابطه فیزیکی وجود دارد.

رابطه با پایه‌های محکم چطور ساخته می‌شود

انگیزه‌های خیانت، از نارضایتی تا انحراف از رابطه، بسیار متنوع است. روابط باکیفیت نیازمند شرکایی است که به همدیگر اهمیت می‌دهند و مدام رفتارهای خودشان در قبال شریک عاطفی را پایش می‌کنند و از موقعیت‌های اجتماعی‌ای که می‌تواند برای رابطه خطرناک باشد، پرهیز می‌کنند.

تعهد و مراقبت در میان زوج‌ها می‌تواند هر دو شریک را در یک مسیر نگه دارد که اغلب به سوی رابطه‌ای بلندمدت ختم می‌شود. این عناصر اساسی به تقویت رابطه و ایجاد حس هم‌راستایی کمک می‌کنند، که می‌تواند به تشکیل یک خانواده پایدار و موفق منجر شود.

سخن آخر

عواملی که احتمال خیانت را افزایش می‌دهند شامل موارد زیر است:

1. عدم رضایت عاطفی: زمانی که افراد احساس می‌کنند نیازهای عاطفی‌شان در رابطه برآورده نمی‌شود، ممکن است به دنبال روابط خارج از رابطه اصلی بروند.
2. فرصت‌ها: دسترسی به موقعیت‌های خیانت، مانند تعاملات نزدیک با افراد جدید، می‌تواند بر احتمال خیانت تأثیر بگذارد.
3. تغییرات در شرایط زندگی: شرایطی مانند استرس، تغییرات شغلی یا اجتماعی می‌تواند باعث ایجاد فاصله عاطفی و خیانت شود.
4. فقدان تعهد: افرادی که به تعهد در رابطه باور ندارند یا نسبت به آن تردید دارند، ممکن است بیشتر به سمت خیانت متمایل شوند.

برای پیشگیری از خیانت، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ارتباط مؤثر: برقراری گفت‌وگوهای عمیق و صادقانه درباره نیازها و احساسات می‌تواند به کاهش فاصله عاطفی کمک کند.
2. تقویت تعهد: تأکید بر ارزش‌های مشترک و تقویت حس تعهد در رابطه می‌تواند مانع از خیانت شود.
3. مدیریت استرس: یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس و ایجاد حمایت‌های عاطفی از طرف شریک زندگی می‌تواند از فشارهای بیرونی جلوگیری کند.
4. ایجاد فرصت‌های جدید: تقویت روابط و فعالیت‌های مشترک می‌تواند احساس نزدیکی را افزایش دهد و از خیانت جلوگیری کند.