وبا؛ علائم و راه سریع درمان

وبا نوعی بیماری حاد و اسهالی است که در اثر عفونت روده با نوعی باکتری ایجاد می‌شود. باکتری وبا معمولاً در آب یا غذاهایی که توسط مدفوع فرد آلوده به باکتری وبا آلوده شده است، یافت می‌شود. این بیماری عموما در مکان‌هایی با تصفیه ناکافی آب، دفع نامناسب و غیر بهداشتی مدفوع یا فاضلاب و نیز مناطق با بهداشت ناکافی ایجاد شده و گسترش می یابد. باکتری وبا همچنین می‌تواند در محیط رودخانه‌های شور و آب‌های ساحلی زندگی کند.

انسان چگونه به بیماری وبا مبتلا می‌شود؟

شایع‌ترین راه انتقال این بیماری آشامیدن آب یا خوردن مواد غذایی آلوده به باکتری ویبریوکلرا است، آلودگی دست‌ها نیز ممکن است موجب انتقال بیماری شود. در شرایط همه‌گیری وبا، معمولاً منبع آلودگی، مدفوع فرد آلوده است که منجر به آلودگی آب یا مواد غذایی می‌شود. در مناطقی که تصفیه فاضلاب و آب آشامیدنی به خوبی انجام نمی‌شود این بیماری می‌تواند به سرعت گسترش یابد. بیماری عموما از طریق تماس مستقیم فرد به فرد منتقل نمی‌شود. بنابراین تماس تصادفی با یک فرد آلوده، عامل خطری برای ابتلا به بیماری نیست.

علائم بیماری وبا

عفونت وبا اغلب خفیف یا بدون علائم است، اما در مواردی می‌تواند با علائم شدید همراه باشد. حدود ۷۵ درصد افراد آلوده به این میکروب بدون نشانه‌های بالینی مشخص بوده و حدود ۲۰ درصد آن‌ها دارای علائم اسهال حاد خفیف یا متوسط هستند که از اسهال ایجاد شده توسط دیگر ارگانیسم‌ها قابل افتراق نیست. تقریباً از هر ۱۰ نفری که به وبا مبتلا می‌شوند، یک نفر علائم شدیدی مانند اسهال آبکی، استفراغ و گرفتگی عضلات پا پیدا می‌کند. در این افراد کاهش سریع مایعات بدن منجر به کم آبی و شوک می‌شود و  بدون درمان، مرگ در عرض چند ساعت اتفاق می‌افتد.

دوره کمون این بیماری یعنی فاصله زمانی بین ورود باکتری عامل وبا به بدن تا زمان بروز علائم بالینی معمولاً دو تا سه روز است اما این زمان می‌تواند از چند ساعت تا ۵ روز نیز به طول انجامد.

چه کسانی بیشتر به وبا مبتلا می‌شوند؟

ابتلا به وبا کاملا در ارتباط با وضعیت بهداشتی است. افرادی که از آب آشامیدنی ناسالم استفاده می‌کنند یا در مناطقی زندگی می‌کنند که وضعیت بهداشتی نامطلوب بوده و مدفوع و فاضلاب‌ها به صورت غیربهداشتی دفع می‌شوند، بیشترین خطر ابتلا به وبا را دارند.

اگر فکر می‌کنید شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان ممکن است وبا داشته باشید، باید فوراً به دنبال دریافت مراقبت‌های پزشکی باشید. از آن جا که کم آبی بدن می‌تواند به سرعت اتفاق افتد بنابراین جایگزین کردن سریع مایعات ضروری است.

اگر پودر او .آر.اس (ORS) جهت تهیه محلول مایع درمانی خوراکی در اختیار دارید، بلافاصله مصرف آن را شروع کنید. شروع سریع مصرف مایعات می‌تواند موجب نجات یک زندگی شود. نوشیدن ORS را در خانه و در فاصله زمانی تا رسیدن به یک واحد بهداشتی _ درمانی جهت دریافت خدمات پزشکی ادامه دهید. در صورتی که فرد مبتلا به اسهال حاد آبکی یک کودک شیرخوار است توصیه می‌شود، تغذیه با شیر مادر ادامه داشته باشد.

تشخیص و درمان وبا

تشخیص وبا از طریق آزمایش مدفوع است. برای انجام این آزمایش باید از بیمار نمونه مدفوع یا سواب مقعدی تهیه و به آزمایشگاه ارسال شود که این آزمایش در سیستم بهداشتی کشور به صورت رایگان انجام می‌شود.

اساس درمان در بیماری وبا جبران فوری آب و املاح از دست رفته بدن در اثر اسهال است. در واقع این بیماری می‌تواند به راحتی و با موفقیت درمان شود. این بیماران باید محلول مایع درمانی خوراکی را که از حل کردن یک بسته پودر او.آر.اس(ORS) در یک لیتر آب جوشیده خنک تهیه می‌شود، به مقدار زیاد و بسته به میزان کم آبی بدن بنوشند. افراد با علائم شدید بیماری که در معرض خطر ابتلا به کم آبی شدید هستند نیاز به جایگزینی مایعات به صورت داخل وریدی دارند.  

بدون دسترسی به مایع درمانی میزان کشندگی در بیماران مبتلا به وبا ۳۰تا ۵۰ درصد است که با مایع درمانی سریع و مناسب، این میزان به زیر یک درصد کاهش می‌یابد.

استفاده از آنتی بیوتیک‌های مناسب که در صورت نیاز توسط پزشک تجویز خواهد شد طول دوره بیماری را کوتاه و شدت بیماری را کاهش می‌دهد، اما به اندازه جبران کمبود آب بدن مهم نیستند. افرادی که به اسهال و استفراغ شدید مبتلا می‌شوند بویژه افرادی که در مناطقی که وبا اتفاق می‌افتد زندگی می‌کنند، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنند.

بیماری وبا معمولا مستقیما از یک فرد به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. بنابراین عموما تماس تصادفی با یک فرد آلوده عامل خطری برای ابتلا به این بیماری نیست.

راه‌های پیشگیری از ابتلا به بیماری وبا

بنابر اعلام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت، برای پیشگیری از بیماری وبا رعایت موارد زیر ضروری است:

_ از آب آشامیدنی سالم استفاده کنید. (آب لوله کشی تصفیه شده یا آب‌های بطری شده)

_ در مناطقی که دسترسی به آب تصفیه شده و لوله کشی وجود ندارد و از آب چاه، آب تانکرها، آب چشمه‌ها و... استفاده می‌شود، حتما آب را قبل از مصرف بجوشانید یا کلرزنی کنید.

_ از مصرف یخ غیربهداشتی، مواد غذایی و غذاهای آماده غیربهداشتی، آب میوه و نوشیدنی‌های ارائه شده در بیرون از منزل و به‌خصوص غذاهای ارائه شده توسط فروشندگان دوره‌گرد خودداری کنید.

_ از شنا کردن در آب رودخانه، جوی‌ها یا استخرهای آلوده خودداری کنید.

_ میوه‌ها و سبزی‌ها را قبل از مصرف حتما شسته و به روش صحیح ضدعفونی کنید.

_ برای اطمینان از سلامت غذا آن را به صورت کامل بپزید و از مصرف غذاهای خام یا کم پخت خودداری کنید.

_ غذایی را که قبلا پخته‌اید قبل از مصرف به صورت کامل داغ کنید.

_ از ظروف و لوازم تمیز و شسته شده با آب سالم و بهداشتی استفاده کنید.

_ قبل از تهیه، توزیع و خوردن غذا و قبل از دادن غذا یا شیر به کودک حتماً دست‌ها را با آب و صابون بشویید.

_ بعد از رفتن به توالت و نیز قبل از دست زدن به مواد غذایی و خوراکی حتماً دست‌ها را با آب و صابون بشویید.

_ مواد غذایی را در یخچال نگهداری کنید و از قرار گرفتن مواد غذایی در معرض مگس و آلودگی‌های دیگر خودداری شود.             

_ هنگام سفر آب و غذای سالم همراه داشته باشید یا از نوشیدنی‌ها و غذاهای با بسته‌بندی مطمئن استفاده کنید.

_ از دفع غیر بهداشتی مدفوع خودداری کرده و حتما از توالت‌های بهداشتی استفاده کنید.