تغذیه سالمندان باید به چه صورت باشد؟

محمدجواد حسین زاده، با عنوان این مطلب که بحث سالمندی در حال حاضر یکی از موضوعات روز است و در آینده نزدیک درصد زیادی از جمعیت ایران به سمت سالمندی پیش می‌روند، گفت: آن چیزی که در دوران سالمندی اتفاق خواهد افتاد حاصل این است که فرد از دوران کودکی، نوجوانی و در دوره‌ی بزرگسالی چه نوع سبک زندگی و تغذیه‌ای را دنبال کرده است. به عبارت ساده‌تر زمانی که ما از سلامت افراد جامعه و سالمندانی که کیفیت زندگی خوبی دارند، صحبت می‌کنیم به این نتیجه می رسیم که فرد در دوران نوجوانی، جوانی و بزرگسالی چه اصولی را به عنوان رژیم غذایی غالب رعایت کرده است به این دلیل که با افزایش سن بروز بعضی از بیماری‌ها افزایش پیدا می‌کند. ابتلاء به بعضی از بیماری‌ها اجتناب‌ناپذیر است، ولی با رعایت اصول بهداشتی و پایبندی به تغذیه سالم می‌توان بروز بیماری و عواقب ناشی از آن را به تعویق انداخت.

وی افزود: در تغذیه سالمندان رعایت بعضی اصول ضروری است. بر این اساس باید برنامه‌ریزی اصول تغذیه‌ای به شکلی باشد که هم برای کسانی که هم اکنون در دوران سالمندی هستند و هم برای کسانی که در سال‌های آینده به سالمندی می رسند و حتی کسانی که تازه متولد شده اند یا در دوران نوجوانی و جوانی به سر می‌برند توصیه‌های مناسب را در نظر بگیریم.

حسین زاده گفت: در واقع برنامه‌ریزی باید به صورتی باشد که فرد با رعایت اصول اساسی تغذیه‌ای وقتی به سن سالمندی می‌رسد سلامتش حفظ شده باشد.

وی با طرح این سوال که آیا افراد سالمند به کالری کمتری نیاز دارند، اظهار داشت: با افزایش سن تغییراتی در ترکیب بدن رخ می‌دهد به طور مثال اگر فردی را ۱۰ سال قبل از سن سالمندی در نظر بگیریم با زمانی که وارد سن سالمندی شده است میزان درصد چربی بدن آن فرد افزایش می‌یابد. بنابراین با افزایش درصد چربی بدن میزان نیاز به کالری یا انرژی دریافتی کمتر خواهد شد.

حسین زاده ادامه داد: با توجه به اینکه اغلب افراد سالمند ورزش یا فعالیت بدنی مؤثر ندارند، این تغییر نیاز به کالری بیشتر احساس می‌شود. در نتیجه در یک فرد قبل از بروز سالمندی در مقایسه با زمانی که وارد دوران سالمندی می‌شود میزان نیاز به کالری در همان فرد کمتر خواهد بود. در جوامع مختلف به واسطه مشکلات اقتصادی، فرهنگی و توانایی افراد برای دریافت مواد غذایی با کیفیت مناسب وضعیت تغذیه سالمندان تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

وی افزود: مشکلات دیگری از قبیل افسردگی و جدا شدن افراد بازنشسته از محیط کار و فرایندهای اجتماعی عواملی محسوب می‌شوند که به طور مؤثر بر دریافت مواد غذایی افراد سالمند اثر می‌گذارند. در این شرایط مسئله‌ای که پیش می‌آید سوءتغذیه افراد سالمند نسبت به مواد پروتئینی و ریز مغذی‌ها است که برای بعضی از این افراد می‌تواند مشکل ساز شود. بنابراین کیفیت پروتئین دریافتی، میزان انرژی یا کالری که باید برای این افراد در نظر گرفته شود، میزان اشتها و تمایل به سفره غذایی و همچنین سبد غذایی افراد سالمند عواملی هستند که در سیستم بهداشتی و درمانی کشور باید به آنها توجه ویژه ای شود.

رئیس دانشکده علوم تغذیه و رژیم شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در پاسخ به این سوال که بهترین رژیم غذایی برای افراد بالای ۶۰ سال چیست، گفت: افراد در دوران سالمندی با توجه به افزایش سن با بروز برخی بیماری‌های اجتناب ناپذیر مواجه می‌شوند. در بانوان به خصوص با تغییرات هورمونی بروز بعضی بیماری‌ها از جمله پوکی استخوان افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل باید در دوران نوجوانی، جوانی و بزرگسالی رژیم غذایی سرشار از کلسیم باشد تا ساختار استخوانی مناسبی برای آنها به وجود بیاید، تا در سن سالمندی بروز شکستگی‌های استخوانی و مشکلات ناشی از آن یا پوکی استخوان کاهش یابد. توصیه می‌شود افراد قبل از رسیدن سن سالمندی اقدامات پیشگیرانه لازم را مدنظر قرار دهند.

وی افزود: با توجه به اینکه در سالمندی امکان بروز انواع بیماری‌ها از جمله دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی افزایش می‌یابد، بهتر است عادات غذایی آنها مدیریت شود تا به سمت رژیم غذایی سالم پیش روند.

حسین زاده ادامه داد: به طور کلی رژیم غذایی مناسب سالمندان باید تحت نظر متخصصین تغذیه و حاوی همه مواد غذایی به خصوص میوه و سبزیجات در وعده‌های مختلف و میان وعده باشد. البته با توجه به اینکه برخی سالمندان در این دوره دچار کاهش اشتها، مشکلات دندانی، عدم دریافت فیبر کافی به دلیل ناتوانی در جویدن میوه و سبزیجات و حذف انتخابی بعضی از آنها، به این علت زمینه‌ی سوءتغذیه و مشکلات ناشی از عدم دریافت فیبر کافی بیشتر دیده می‌شود.

وی افزود: همچنین تاکید می‌شود عوامل زمینه ساز عادات غذایی ناسالم برای افرادی که ریسک بیماری‌های قلبی بالاتری دارند با تغییر در سبک زندگی و اصلاح الگوی غذایی آنان ایجاد شود. بنابراین توصیه می‌شود در دوران سالمندی با توجه به افزایش ریسک بیماری‌ها میزان کلسیم دریافتی از طریق لبنیات کم چرب (شیر، پنیرکم نمک و پروسس نشده، ماست) جبران شده و دریافت پروتئین‌ها که الزاماً گوشت قرمز نیست و توصیه به مصرف گوشت سفید و ماهی و دریافت امگا ۳ در مواد غذایی که حاوی امگا ۳ هستند (مانند مصرف ۳ عدد مغز گردو در طی روز) و جایگزین شدن روغن‌های نباتی جامد و روغن حیوانی به وسیله روغن‌های مفید از جمله روغن زیتون و کاهش مصرف چربی‌های اشباع و عدم مصرف روغن‌های با ترانس بالا و دریافت حداقل ۵ سهم میوه و سبزیجات در روز توصیه می‌شود.