مرگ و میر مردان بیشتر،سلامت زنان کمتر

سالمندی جمعیت پدیده ای است که طی گذار از نرخ های باروری و مرگ و میر بالا به نرخ های باروری و مرگ و میر پایین پدید می آید. بررسی روندهای تاریخی در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران نشان می دهد، در سال های اخیر کاهش مداوم در نرخ باروری و کاهش مرگ و میر نوزادان به عبارتی کاهش رشد جمعیت و همچنین افزایش امید زندگی به دلیل پیشرفت در تکنیک های پزشکی و بهبود شرایط بهداشتی(برای مثال بهداشت محیط، آب)، تعداد بیشتری از جمعیت به مرحله سالخوردگی می رسند.

زمانی جمعیتی سالمند تلقی می شود که بیش از ۱۲ درصد جمعیت آن را افراد ۶۰ ساله و بالا تر از آن تشکیل دهند. در حال حاضر سازمان ملل متحد کشورها را به سه نوع سا خت جمعیتی جوان، بزرگسال و سالخورده تقسیم کرده است که مشخصه آنها میزان نسبت جمعیت سالخورده ۶۵ ساله و بالاتر در آن کشورهاست.

به این صورت که کشورهای دارای جمعیت جوان، کشورهایی هستند که سالخوردگان آن نیز ۴ درصد باشند، کشورهای دارای جمعیت بزرگسال کشورهایی هستند که نسبت سالخوردگان آن بین ۴ تا ۶ درصد باشند و کشورهای دارای جمعیت سالخورده کشورهایی هستند که نسبت جمعیت سالمند آن ۷ درصد یا بیش تر باشد.

از آن جا که در بین گروه های سنی مختلف، سالمندان ناهمگون ترین و متنوع ترین گروه به لحا ظ ویژگی های زیستی - جسمی، روانی- عاطفی، اقتصادی- اجتماعی، و خانوادگی هستند، تعمیم دادن کلیشه ها و عقاید قالبی نادرست راجع به ویژگی های سالمندان به تک تک اعضای این گروه سنی، امری نادرست و غیر منطقی به نظر می رسد.

شاید بدین دلیل است که کارشناسان مسایل سالمندان، آنان را به سه گروه سالمندان جوان ( ۶۰ تا۶۹ ساله)، سالمندان سالخورده (۷۰ تا ۷۹ ساله) و سالخورده تر( ۸۰ سال به بالا) که دارای شرایط و نیازهای ویژه ای هستند، تقسیم بندی کرده اند.

طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت، در کشورهای درحال توسعه، جمعیت سالمندان طی ۵۰ سال آینده ۹ برابر افزایش خواهد یافت و در کشورهای توسعه یافته نیز جمعیت سالمندان پیر، یعنی افراد ۶۵ ساله و بیشتر، بالاترین میزان رشد را خواهد داشت.

همچنین به گزارش سازمان ملل متحد، تعداد افراد سالمند در ایران در سال ۲۰۵۰ به ۲۶ میلیون و ۳۹۳ هزار نفر یعنی ۲۶ درصد جمعیت خواهد رسید. بر این اساس ایران هم اکنون در حال گذار از جوانی به میانسالی است و در آینده نه چندان دور ترکیب جمعیت ایران به سالخوردگی گرایش می یابد.

زنان کهنسال نسبت به مردان مسن آسیب پذیرترند

طی دهه های اخیر با افزایش جمعیت سالمندان ، سالمندی به یک مساله عمده جامعه شناسی و جمعیت شناسی تبدیل شده است. با وجود آنکه میزان مرگ ومیر مردان در این سنین بیش از زنان است اما زنان در سنین سالمندی آسیب پذیری بیشتری در برابر بیماری ها دارند و از سلامت کمتری نسبت مردان بهره مندند.

ایران یک قدم تا سالمندی جمعیت

 کشور ایران هم اکنون مرحله انتقال ساختار سنی از جوانی به سالخوردگی را تجربه می کند. با اینکه در حال حاضر، تعداد سالمندان سهم کمتری از جمعیت کشور را به خود اختصاص داده است اما فزونی سرعت رشد جمعیت سالمند در مقایسه با رشد جمعیت کشور و پیش بینی افزایش تعداد و سهم سالخوردگان در سال های آتی، لزوم برنامه ریزی آینده نگر برای کنترل مسایل این گروه از جمعیت را توجیه می کند .

با افزایش تعداد سالمندان، نیازهای اختصاصی مربوط به سالمندان(نیازهای دارویی، مراقبت از افراد سالمند و...) در راستای تامین رفاه آنها نیز افزایش می یابد و برای بهبود وضعیت سلامت سالمندان و ارتقاء آن در سال های آتی از هم اکنون نیاز به برنامه ریزی احساس می شود.

در حال حاضر برنامه ریزان کشورهای پیشرفته به دلیل مواجهه با آن توجه بیشتری به حل مسایل سالمندان دارند و این موجب می شود افراد میانسال پیش از رسیدن به این سنین از آمادگی لازم برای مواجهه با مشکلات و ابعاد مختلف آن برخوردار باشند. در ایران نیز جمعیت میانسال که هم اکنون جمعیت غالب کشور را تشکیل می دهند بایستی از پیش آمادگی لازم را برای افزایش توانمندی در برابر خطرات و حوادث دوران سالمندی پیدا کنند.

معمولا میزان امکانات و تسهیلاتی را که برای بهداشت و آموزش کودکان و جوانان در نظر می گیرند بیش از تسهیلات بهداشتی و رفاهی مورد نیاز سالمندان است؛ این در حالی است که در سنین کهولت میزان هزینه های بهداشتی و حمایتی به شدت افزایش می یابد و برای افزایش طول عمر همراه با سلامت و کاهش محدودیت و معلولیت در این سنین بایستی تمهیدات بیشتری برای افراد سالمند فراهم کرد.

در این میان سلامت زنان سالمند از اهمیت بسزایی برخوردار است. از منظر سازمان ملل متحد سلامت زنان یکی از شاخصه های توسعه یافتگی کشورهاست چرا که زنان به دلیل شرایط ویژه فیزیولوژیک در دوره های مختلف زندگی، در معرض آسیب پذیری بیشتری نسبت به مردان هستند.

اغلب زنان بیوه در گذشته، به سبب زندگی در خانواده های گسترده تا پایان عمر تامین بودند و بیوگی زودهنگام آنان، کمتر موجب بروز محرومیت ها و آسیب هایی برای این گروه می شد، در حالی که در سال های اخیر طی فرآیند نوسازی این امر با مشکلاتی همراه بوده است.

این فرآیند از سوی دیگر رسیدگی و همراهی فرزندان با والدین مسن خویش را نیز تحت الشعاع هنجارهای حفظ زندگی شخصی قرار داده و به سبب این تغییرات، والدین سالمند، به ویژه زنان، آسیب پذیرتر شده اند.

آمارها نشان می دهند نرخ مرگ و میر در میان مردان نسبت به زنان شدت بیشتری دارد و به طورکلی می توان گفت زنان بیشتر از مردان عمر می کنند. با این وجود زنان در مقایسه با مردان آسیب پذیری بیشتری در مقابل بیماری دارند و شیوع بیماری ها در میان آنها چشمگیرتر است و از نظر کاربرد خدمات بهداشتی -درمانی شرایط نامناسب تری نسبت به مردان دارند.

ساناز علیولد، دانش آموخته دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی با راهنمایی دکتر سوسن کباری و مشاوره دکتر عذرا جاراللهی در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به بررسی عوامل موثر بر سلامت جسمانی و روانی زنان سالمند ( تحقیق در بین زنان سالمند شهر تهران) پرداخته است.