توافق بانک ها و بانک مرکزی برای افزایش نرخ سود

عملیات بازار باز در راستای مدیریت نقدینگی حساب جاری بانکها بوده که به صورت هفتگی برگزار می شود. بررسی دادو ستد در این بازار نشان می دهد سیزده هفته متوالی رویکرد بانک مرکزی در جهت جذب پول از بانکها بوده و تا هفته سوم شهریور ادامه پیدا کرده است. با این وجود اما محاسبات نشان می دهد روند جذب پول در این هفته ها مسیری نزولی را سپری کرده است.

کاهش جذب نقدینگی در بازار باز

بانک مرکزی هر هفته با سیاست های مدنظر خود و براساس رصد حساب جاری بانکها در کشور اقدام به خرید و فروش اوراق می کند. زمانی که این نهاد به بانکها اوراق می فروشد متعهد می شود تا در تاریخ سررسید آن (عموما یک هفته) و با نرخ سود حداکثر 18 درصد آن ها را باز گرداند. مبلغی که در ازای این فروش دریافت می کند را اصطلاحا جذب نقدینگی از بانکها می گویند.

این اقدام موجب می شود تا برای مدت معلومی دایره نقدینگی میان بانکها کوچکتر شده و در نتیجه  تورم  ایجاد شده در سطح کشور در مسیر نزولی قرار بگیرد. انگیزه بانک مرکزی از این عملیات در درجه اول نیل به  نرخ تورم  هدفی است که پیش ازاین برای خود تعیین کرده است.

در همین راستا در هفته سوم شهریور ماه (منتهی به 15 شهریور) هزار و 500 میلیارد تومان پول از بانکها از این طریق جمع آوری شد و  4 هزار و 10 میلیارد تومان نیز از مبلغی که در هفته قبل از آن جذب کرده بود مجددا به این نهادهای مالی عودت داده شد.

این سیزدهمین هفته متوالی بود که بانک مرکزی در رویکرد خود نسبت به حساب جاری بانکها سیاست قبض پول را دنبال می کند.

بررسی میانگین ماهانه جذب پول در این مدت نشان میدهد در ابتدای تابستان به صورت میانگین هفته ای 3 هزار و 950 میلیارد تومان از بانکها جمع آوری شده که در میانه این فصل به 5 هزار و 800 میلیارد تومان رسید.

پس از آن دوباره این روند سیری نزولی گرفته و اکنون این مسیر میانگین ماهانه در هر هفته به کمترین میزان خود در 15 هفته اخیر رسیده است.

طبق محاسبات در چهار هفته گذشته بانک مرکزی به طور متوسط 3 هزار و 545 میلیارد تومان نقدینگی از بانکها صید کرده که نسبت به ابتدای تابستان در کمترین حد خود قرار دارد.

روند کاهشی جذب پول در این ایام می تواند نشان دهنده کاهش تدریجی رویکرد بانک مرکزی از جذب پول بوده و تدارک سیاستگذاری دیگری را در پی داشته باشد. این اقدام از سوی بانکها نیز گویا با موافقت بیشتری مواجه شده است.

روند صعودی درصد موافقت بانکها با سیاست بانک مرکزی

در بازار باز بانک ها می توانند اوراق خود را با هدف تامین نقدینگی کوتاه مدت به بانک مرکزی بفروشند در مقابل بانک مرکزی پیشنهاد خرید را پایه سیاست های کلان خود می دهد. در واقع در بازار باز بر خلاف بازار بین بانکی نرخ سود پیشنهادی بانک مرکزی ثابت نیست و می تواند هفته به هفته و حتی معامله به معامله فرق کند. این خصیصه موجب می شود بین ارزش سفارش های ارسالی از سوی بانک ها و نرخ سود پیشنهادی بانک مرکزی که به ارزش سفارش های پذیرفته شده معروف است یک نسبت برقرار شود.  نسبت این دو رقم می تواند علامتی از درصد پذیرش بانکها و به عبارت دیگر میزان توافق این نهادهای مالی با سیاست بانک مرکزی باشد.

 محاسبه میانگین ماهانه درصد پذیرش فروش اوراق در این مدت نشان میدهد به موازات کاهش جذب پول از سوی بانک مرکزی درصد پذیرش نرخ پیشنهادی بانک مرکزی از سوی بانکها نیز سیری صعودی گرفته است.در همین رابطه در دو هفته اخیر برگزاری بازار باز، بانکها نرخ پذیرش 100 درصدی داشته اند. از سوی دیگر به طور متوسط نیز این متغیر در ابتدای تابستان در سطح 22 درصد قرار داشته و با روندی صعودی اکنون به سطح 90 درصد رسیده است.

روند هفتگی و میانگین ماهانه شاخص موافقت بانکها با سیاست بانک مرکزی نشان میدهد در هفته های پایانی تابستان نهادهای مالی از روند کاهش جذب پول استقبال بیشتری داشته اند.

روند صعودی در اعتبارات قاعده مند

در کنار بازار باز، بازار شبانه قرار دارد. این بازار در جهت برطرف کردن نیاز بانکهای مقروض برگزار می شود و چند تفاوت مهم دارد.

نخست تاریخ سررسید آن کوتاه مدت بوده (نهایتا 3 روزه) و نرخ سود آن در دالان 14 تا 22 درصد در حرکت می باشد. در این دالان کف و سقف نرخ در دست بانک مرکزی است و بانکها در سخت ترین شرایط می توانند از بانک مرکزی با نرخ 22 درصد اقدام به قرض پول کنند. این قرض دهی بانک مرکزی به بانکها را اعتبارات قاعده مند می نامند.

تفاوت دوم آن در رفتار بانک مرکزی مشهود است. در این بازار بانک مرکزی برخلاف بازار باز، رفتاری منفعل دارد. به این معنا که قبض و بسط پول به اختیار این نهاد نبوده و به شرایط کسری و مازاد نقدینگی بانکها بستگی دارد.

در همین رابطه در هفته سوم شهریور ماه 29 هزار و 840 میلیارد تومان اعتبارات قاعده مند روانه بانک ها شده که در تاریخ شش هفته گذشته بی سابقه بوده است.

بررسی میانگین اعتبارات این وام دهی بانک مرکزی در بازار بین بانکی در هفته های تابستانی کشور نیز نشان میدهد در ابتدای تابستان این رقم مسیری افزایشی داشته و در میانه این فصل به سقف خود بر خورد کرده است. پس از آن و لمس کف در پایان مرداد اکنون دوباره روندی افزایشی گرفته است.

نتیجه گیری

بررسی دو عملیات بانک مرکزی در بازار باز و بازار بین بانکی نشان میدهد وضعیت حساب بانکها در مسیر بدتر شدن قرار داشته و نیاز بیشتری به کمک رسانی از بانک مرکزی در این هفته ها به چشم می خورد.

این اقدام منجر به افزایش نقدینگی مجدد در بانک ها شده و ممکن است شرایط صعود نرخ سود بین بانکی را بار دیگر در کشور مهیا کند.