برخی دستورالعمل‌ها در مصرف گیاهان دارویی برای کودکان

دکتر مرضیه بیگم سیاهپوش در گفت‌وگویی اظهار کرد: کرونای اُمیکرون در کودکان شایع‌تر از سایر انواع کرونا است و نسبت به دلتا با میزان بستری و مرگ‌ومیر کمتری در کودکان همراه است ظاهراً این موضوع در کشورهای مختلف متفاوت بوده است اما در مجموع بیماری شدید نیازمند به مداخلات اساسی کمتر با اُمیکرون رخ می‌دهد.

وی خاطرنشان کرد: بر اساس گزارشاتی، به‌دلیل واکسیناسیون کودکان با سنین بالاتر موارد ابتلا و بیماری شدید در سنین ۱۲ تا ۱۷ سال به وضوح کمتر از کودکان پنج تا ۱۱ سال بوده است؛ اکثر نوزادان بستری شده نیز از مادران غیرواکسینه بوده‌اند.

این متخصص طب سنتی با اشاره به علائم اُمیکرون در کودکان تشریح کرد: اُمیکرون نسبت به سایر جهش‌های کرونا در کودکان بیشتر با علائم تنفسی همراه است درحالی‌که قبلاً خود را به شکل علائم گوارشی نشان می‌داد. تب، لرز، التهاب و آبریزش بینی، سرفه، اسهال، خستگی، سردرد، درد بدن، تهوع و استفراغ، کاهش بویایی و چشایی و همچنین گلودرد از علائم شایع کرونای اُمیکرون در کودکان است. همچنین تنفس مشکل، درد پایدار قفسه سینه، گیجی، ناتوانی در بیدار ماندن، کدر شدن رنگ پوست، خشکی دهان و نداشتن اشک یا ادرار از علائم خطرناک به شمار می‌رود. اگر کودک پس از مدتی مجدداً علامت‌دار شود، مراجعه به پزشک و بررسی الزامی است.

وی بیان کرد: مصرف گیاهان دارویی و داروهای گیاهی در کودکان همواره از نظر ایمنی با چالش همراه بوده است؛ در کودکان گیاهان عمدتاً به‌صورت چای، شربت خوراکی و روغن‌های مالیدنی استفاده می‌شود؛ هرچند مطالعات گسترده‌ای در این زمینه وجود ندارد اما بیشترین مطالعات مربوط به سرماخوردگی و مشکلات گوارشی است که در کودکان شایع هستند؛ تصور ایمن بودن گیاهان در کودکان بسیار اشتباه است و متأسفانه بسیاری از والدین این موضوع را نمی‌دانند.

سیاهپوش در خصوص محدودیت مصرف گیاهان در کودکان اشاره کرد: گیاهان دارویی با توجه به سن کودک تجویز می‌شوند و بسیاری از گیاهان برای سن کمتر از یک سال یا ممنوع هستند یا اطلاعات کافی در موردشان موجود نیست. همچنین مصرف گیاهانی که مانع جذب مواد غذایی مهم می‌شوند در کودکان ممنوعند.

وی اضافه کرد: تجویز اسانس‌ها که حاوی ترکیبات معطر و فرار هستند در کودکان ممنوع است و برخی مواد معطر حتی با استنشاق نیز در سیستم عصبی کودکان، به ویژه در سن کمتر از ۲ سال، عوارض ایجاد می‌کند دمکرده‌ها که حاوی ماده مؤثره کمتری هستند، ایمن‌تر بوده و معمولاً مؤثرند.

این متخصص طب سنتی بیان کرد: برای مصرف گیاهان دارویی بهتر است با کمترین مقدار مصرف دارو را آغاز کرده و ادامه دهید؛ تناوب و ثبات نقش مهمی دارد زیرا یک دُز زیاد در یک روز به اندازه ۳ تا ۴ دُز کوچک در یک روز مؤثر نیست.

وی خاطرنشان کرد: دستورالعمل مقدار مصرف چای یا همان دم کرده در کودکان کمتر از یکسال باید یک قاشق چای‌خوری یک بار در روز باشد و به‌تدریج تا یک قاشق چایخوری سه بار در روز افزایش پیدا کند. در کودکان یک تا ۲ سال ۳۰ سی‌سی تا یک‌چهارم فنجان یک بار در روز مصرف شده و به تدریج تا یک‌چهارم فنجان سه بار در روز افزایش پیدا کند.

سیاهپوش گفت: در کودکان سه تا ۶ سال یک‌چهارم تا یک‌دوم فنجان دمکرده یک بار در روز آغاز و به‌تدریج تا سه بار در روز افزایش پیدا کند؛ در کودکان هفت تا ۱۱ سال ۱۸۰ سی‌سی یک بار در روز آغاز شده و به‌تدریج تا سه یا چهار بار در روز افزایش پیدا کند. در کودکان ۱۲ سال و بزرگ‌تر یک فنجان دمکرده در روز آغاز و به‌تدریج تا سه یا چهار بار در روز افزایش یابد.

وی اعلام کرد: از گیاهان مؤثر در سرماخوردگی کودکان می‌توان به آقطی، بابونه، زوفا، اوکالیپتوس، زنجبیل، آویشن، ختمی و شیرین‌بیان اشاره کرد. «آقطی» به‌ویژه همراه با نعنا فلفلی در مراحل اولیه آنفولانزا باعث کاهش تب می‌شود این گیاه در رفع ترشحات دستگاه تنفسی فوقانی مؤثر است؛ آقطی در ترکیب با زوفا و چمن معطر به شکل چای در تب‌های دوران کودکی مؤثر است.

این متخصص طب سنتی مطرح کرد: در کودکان نوپا نصف فنجان از «چای بابونه» در روز باعث بهبود پاسخ ایمنی در تب‌های عفونی می‌شود در شیرخواران کمتر از ۲ سال، نصف قاشق چای‌خوری در روز مصرف شود. «زوفا» در تمام مراحل آنفولانزا و سرفه‌های خلط دار قابل استفاده است اسانس «زوفا» نفوذ بیشتری دارد و ممکن است در کودکان با خطر تشنج همراه باشد لذا در کودکان زیر ۲ سال ممنوع است.

وی اشاره کرد: معمولا «اکالیپتوس» در کودکان به شکل بخور یا ماساژ سینه مصرف می‌شود در سن زیر ۲ سال مصرف اُکالیپتوس ممنوع است و نباید اسانس آن به‌صورت مستقیم بر صورت کودک قرار داده شود. مصرف «زنجبیل» در کودکان تب‌دار ممنوع است و در کودکان بالای ۳ سال می‌توان آن را مصرف کرد؛ زنجبیل در سردرد کودکان و سرماخوردگی آنان اثر دارد.

سیاهپوش تصریح کرد: «آویشن» ضد سرفه بوده و در درمان برونشیت و گلو درد مؤثر است و عارضه آن ممکن است به صورت اسهال بروز پیدا کند؛ آویشن به شکل چای، و مالیدن اسانس به قفسه سینه قابل استفاده است؛ البته والدین باید توجه داشته باشند که آویشن را در کودکان تب‌دار استفاده نکنند.

وی تأکید کرد: «ختمی» همراه با بارهنگ در درمان برونشیت کودکان به کار می‌رود؛ بارهنگ و شیرین‌بیان نیز در سرفه و التهابات تنفسی مورد استفاده قرار می‌گیرند که البته شیرین‌بیان باید در کودکان بالای ۳ سال مورد استفاده قرار گیرد.

این متخصص طب سنتی تشریح کرد: بومادران، سیر، بابونه، آقطی و زوفا ازجمله گیاهان مؤثر در کاهش تب کودکان به شمار می‌روند؛ «بومادران» به شکل چای مصرف می‌شود و در عین حال سرکوبگر ایمنی است و باید در سنین بالای سه سال مصرف شود؛ «سیر» نیز در عفونت‌های تنفسی کودکان مؤثر است البته تحریک گوارشی ازجمله عارضه‌های مصرف سیر در کودکان است؛ توصیه می‌شود سیر به شکل پخته در داخل غذا استفاده شده و در کودکان کمتر از ۲ سال مصرف نشود.

وی در خصوص برخی از گیاهان مؤثر در تب کودکان در منابع طب سنتی ایرانی توضیح داد: در منابع طب ایرانی، گیاهان زیادی به عنوان ضد تب در کودکان معرفی شده اند که نحوه عملکرد آنها در مطالعات جدید مشخص شده است. برای مثال: «ختمی» ضد تب و ضد التهاب؛ «چغندر» حاوی آنتی‌اکسیدان و ایمونومدولاتور؛ «کاسنی» ضد التهاب، ضد آلرژی و محافظ کبد؛ «گشنیز» ضد التهاب و ضد درد؛ «شاهتره» آنتی‌اکسیدانت و محافظ کبد؛ «شیرین بیان» ضد تب، ضد درد، ضد التهاب، حاوی آنتی اکسیدان، محافظ کبد و قلب، ضدویروس و ایمونومدولاتور؛ «بابونه» ضد تب، ضد التهاب، ضد درد و ایمونومدولاتور؛ «نعناع» ضد تب، ضد التهاب و ضد درد؛ «بارهنگ» ضد تب و ضد التهاب؛ «خرفه» ضد تب، ایمونومدولاتور، حاوی آنتی‌اکسیدان، ضد التهاب و ضد درد؛ «انار» ضد التهاب و ضد ویروس؛ «بید» ضد تب؛ «بنفشه» ضد تب، ضد التهاب، دارای آنتی‌اکسیدان و ضد ویروس و «عناب» ضد تب، ضد التهاب، خلط آور و ضد آلرژی هستند.