چرا قاچاقچی از مجازات نمی‌ترسد؟

بنا بر دیدگاه کارشناسان اقتصادی، از وفور قاچاق کالا در سالیان اخیر به عنوان یکی از عوامل مخل تولید یاد می‌شود، طبق اذعان مقامات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، با وجود تلاش‌های انجام شده در راستای مقابله با قاچاق در طی یک دهه گذشته، در حال حاضر یک‌پنجم مبادلات اقتصادی کشور از طریق قاچاق انجام می‌شود.

با توجه به ارتباط مستقیم موضوع قاچاق کالا و رشد تولید به عنوان یکی از اجزای شعار سال، عزم جدی در مقابله با پدیده شوم اقتصادی در سال 1402 وجود داشته باشد. اما ریشه‌های اصلی شکل‌گیری و راهکارهای اساسی برای مقابله با  قاچاق کالا در کشور چیست؟

کامران ندری، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به نقش انحصار در کاهش سطح رقابت‌پذیری به عنوان یکی از دلایل اصلی شکل‌گیری قاچاق کالا گفت: با منع ورود کالاهای مشابه خارجی، انحصار شکل می‌گیرد به عبارتی زمانی که اجازه رقابت به کالاهای مشابهی که در سایر کشورها تولید شده داده نشود سطح رقابت در اقتصاد کم می‌شود.

کاهش انگیزه قاچاقچیان، با ازبین‌بردن صرفه اقتصادی قاچاق میسر می‌شود

ندری انگیزه قاچاقچیان را تفاوت قیمت میان کالای داخلی و خارجی خواند و تصریح کرد: با سیاست ممنوعیت واردات یا افزایش نرخ تعرفه اجازه ورود کالا به کشور داده نمی‌شود و همین مورد باعث ایجاد تفاوت قیمت قابل‌ملاحظه‌ای میان کالاهای داخلی و خارجی شده است؛ به‌گونه‌ای که با فرض کیفیت یکسان دو محصول هزینه کالای خارجی بسیار پایین‌تر از کالای داخلی می‌شود.

وی ادامه داد: سود کلان حاصل اختلاف قیمت میان کالای داخلی و خارجی انگیزه قاچاقچیان را افزایش می‌دهد به‌طوری‌که حتی تعیین مجازات برای قاچاقچیان کارساز نخواهد بود. تنها درصورتی‌که با کاهش تفاوت قیمت کالای داخلی و خارجی قاچاق صرفه اقتصادی قابل‌ملاحظه‌ای برای متخلفین نداشته باشد انگیزه آن‌ها برای قاچاق کاهش می‌یابد.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به پهناور بودن کشور عنوان کرد: به دلیل گستردگی مرزهای آبی و زمینی کشور کنترل مرزها هزینه زیادی دارد از همین رو جلوگیری از قاچاق کالا برای دولت‌ها اقدام سختی است.

سوءاستفاده قاچاقچیان از وضعیت اقتصادی مردم مناطق مرزی

وی با ابراز نگرانی از به بی‌توجهی دولت‌ها به شهرهای مناطق مرزی گفت: به دلیل توسعه‌نیافته بودن عمده استان‌های مرزی کشور، مردم بابت تأمین مخارج خود با مشکلاتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند همین مورد باعث سوءاستفاده قاچاقچیان از افراد مناطق مرزی برای ورود کالا به داخل کشور می‌شود؛ مانند کولبران در استان‌های غربی.

ندری با بیان اینکه پدیده قاچاق کشور ناشی از اتخاذ سیاست تجاری نادرست است، گفت: سایر کشورها از طریق توسعه تجارت و رفع موانع داخلی با اصلاح زیرساخت‌ها به سمت کاهش تعرفه‌ها حرکت کرده و با این اقدام از قاچاق کالا جلوگیری می‌کنند؛ زیرا در این حالت به دلیل کاهش تفاوت قیمت میان اقلام داخلی و خارجی قاچاقچیان تمایلی به واردات غیررسمی نشان نمی‌دهند.

ایجاد انحصار شدید به بهانه حمایت از تولیدکنندگان داخلی

این کارشناس اقتصادی در خصوص انحصار شدید داخلی تشریح کرد: به بهانه حمایت از تولیدکنندگان داخلی از ورود کالای خارجی به کشور ممانعت می‌شود درحالی‌که این اقدام نه‌تنها در بلندمدت به تولید کمک نمی‌کند حتی مسیر واردات غیرقانونی را نیز مهیا می‌کند.

وی ادامه داد: با اتخاذ سیاست تجاری صحیح می‌توان ضمن ارتقای سطح تولید، معضل قاچاق را هم کاهش داد به صورتیکه قاچاق کالا مانند سایر کشورها به کالاهای ممنوعه مانند مواد مخدر، سلاح و غیره مربوط شود.

ندری با اشاره به بازارهای به‌ شدت انحصاری کشور گفت: اقتصاد انحصاری تنها در ظاهر به نفع تولیدکنندگان است؛ چراکه انفصال ایجاد شده در بلندمدت باعث ناکارآمدی اقتصاد شده و آن را به سمت مبتنی بر رانت و فساد سوق می‌دهد. همچنین باعث می‌شود تا در آینده تولیدات پیچیده داخلی توان رقابت خود را با کالای خارجی از دست دهند.

این کارشناس اقتصادی در پایان با بیان اینکه پایه‌های تولید داخلی بر اساس انحصار گذاشته شده است، گفت: متأسفانه به دلیل انحصار شکل‌گرفته تولیدکنندگان داخلی تاب هیچ نوع رقابتی را ندارند به همین خاطر با وضع تعرفه‌های سنگین و اعمال محدودیت‌های وارداتی از ورود کالاهای باکیفیت با هزینه تولید پایین‌تر جلوگیری می‌شود و در صورت استمرار این روند علاوه بر اینکه باعث حل مسئله قاچاق نشده؛ بلکه وضعیت حتی بدتر هم خواهد شد.