بهداشت بانوان| همه چیز درباره یک زخم زنانه

یکی از بیماری‌های زنانه که خانم‌ها در دوران باروری و قبل از باردارشدن باید به آن توجه داشته باشند و در معاینه‌های معمول مورد توجه قرار گیرد، زخم دهانه رحم است که اگرچه مشکل چندان نگران‌کننده‌ای نیست اما نباید به آن بی‌توجه بود. برای آشنایی بیشتر با زخم دهانه رحم و اینکه بدانیم ممکن است چه خطرهایی در دوران بارداری ایجاد کند، با دکتر قائم‌مقامی، متخصص بیماری‌های زنان و زایمان گفت‌وگو کرده‌ایم.

ابتدا در مورد علت زخم دهانه رحم برای خانم هایی که آن را نمی شناسند توضیح دهید.

دهانه رحم در پایین‌ترین بخش رحم و در بالاترین بخش واژن قرار گرفته است. زخم دهانه رحم، در حقیقت حالتی غیرطبیعی در دهانه‌رحم و تغییر شکل مخاط آن و با چشم قابل‌تشخیص است؛ سلول‌های زیاد به رنگ قرمز و مخملی شکل. این حالت زمانی رخ می‌دهد که لایه داخلی کانال دهانه رحم به بیرون رشد ‌کند.

به نظر می‌رسد که این مشکل، حالتی فیزیولوژیک و طبیعی باشد و به اشتباه به آن زخم گفته می‌شود. در خانم‌های جوان که سطح هورمون‌ها در آنها بالاست، در خانم‌هایی که قرص‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند و در خانم‌های باردار، ممکن است مخاط داخل دهانه رحم به بیرون گستردگی پیدا کند که به آن «اکتروپیون» می‌گویند. زخم دهانه رحم را نباید علامت بیماری دانست زیرا گاهی در زنان کاملا سالم هم مشاهده می‌شود و به دلیل اینکه بافت آن کمی نازک‌تر از قسمت‌های دیگر است، خود را بیشتر به رنگ قرمز روشن نشان می‌دهد.

این وضعیت منجر به سرطان نمی‌شود. متاسفانه برخی پزشکان به بیمار می‌گویند به «زخم دهانه رحم» مبتلا شده است بدون اینکه توضیح ‌دهند واقعا زخمی درکار نیست و با عمل جراحی سوزاندن یا انجماد اقدام به از بین بردن این بافت می‌کنند تا بافت «اسکواموس» که بافت طبیعی خود دهانه رحم است، ایجاد شود، در حالی که با گذشت زمان و به مرور و با افزایش سن در مدت ۴ تا ۵ سال این فرایند خود به خود اتفاق می‌افتد و اگر عفونت یا مشکلی وجود نداشته باشد، نیازی به انجام این اقدام‌ها نیست.

چرا انجماد را پیشنهاد نمی‌کنید؟

همان‌طور که گفتم اگر این حالت بدون عفونت باشد، نیازی به کرایو نیست. از طرفی انجماد، دقت تست پاپ‌اسمیر را که نوعی آزمون تشخیص سلول‌های سرطانی‌ است، کم می‌کند و ممکن است جواب مثبت یا منفی کاذب ایجاد کند. متاسفانه در برخی مراکز بهداشتی این نوع درمان نادرست انجام می‌شود که اصلا توصیه نمی‌شود. بیرون‌زدگی به خودی خود درمان هم ندارد و پیگیری و معاینه‌های روتین معمول نباید باعث ایجاد ترس در بیمار شود.

در چه صورتی باید آن را جدی تلقی کرد؟

اگر این بیرون‌زدگی یا به اصطلاح عموم «زخم دهانه رحم»، باعث افزایش ترشحات واژن شود یا هنگام روابط زناشویی باعث خونریزی شود، باید مورد بررسی بیشتر و «کولپوسکوپی» قرار گیرد. کولپوسکوپی، معاینه ذره‌بینی مخاط گردن رحم است و پزشک در آن با میکروسکوپ سه بعدی، مخاط را مشاهده می‌کند و با استفاده از محلول‌های خاصی مثل اسید استیک در محل می‌تواند زخم فیزیولوژیک را از نوع غیرطبیعی تشخیص دهد. برخی مواقع این زخم‌ها حالت پیش‌سرطانی دارند که البته احتمال آن خیلی کم است. به خصوص در سنین نزدیک یائسگی یا یائسگی که ما انتظار بیرون‌زدگی مخاط را نداریم، اهمیت انجام معاینه ذره‌بینی مخاط گردن رحم بیشتر است.

زخم‌ دهانه رحم علامتی هم دارد؟

این حالت در بیشتر زنان سالم هم وجود دارد و علامتی ندارد و در معاینه‌های معمول، پزشک متوجه این مشکل می‌شود. فقط گاهی باعث بروز ترشحات می‌شود. در زنان جوان (به دلیل روابط زناشویی بیشتر) و مخصوصا زنانی که قرص‌های ترکیبی خوراکی مصرف می‌کنند، امکان ایجاد این مشکل بیشتر است. می‌توان گفت ترشحات واژینال بدون سابقه عفونت می‌تواند علامتی از زخم دهانه رحم باشد. برخی خانم‌های مبتلا هنگام روابط زناشویی ممکن است دچار خونریزی شوند که باید بعد از بررسی دقیق دهانه رحم، برایشان کولپوسکوپی انجام شود یعنی معاینه ذره‌بینی مخاط گردن رحم.

آیا ممکن است این زخم یا همان بیرون‌زدگی بافتی باعث ناباروری شود؟

اگر زخم دهانه رحم فیزیولوژیک و به علت بالابودن استروژن ایجاد شده باشد، باعث ناباروری نمی‌شود زیرا هیچ مساله فیزیولوژیکی مانع بارداری نخواهد شد مگر اینکه عفونت روی آن برآمدگی ایجاد شده باشد که با درمان معمولی بهبود پیدا نکند. در این صورت لازم است کرایوتراپی یا انجماد انجام شود که البته آن هم مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

بعضی ها می گویند در بارداری این خانم ها احتمال دوختن رحم وجود دارد؟

خیر. دوختن دهانه رحم برای خانم‌هایی انجام می‌گیرد که دچار مشکلات مربوط به دهانه رحم از جمله سابقه سقط بالای ۳ ماه هستند، در سونوگرافی آنها مشخص شده باشد که طول گردن رحمشان کوتاه است یا بزرگی رحم احتمال زایمان زودرس را ایجاد کند. در این صورت هم وقتی در ۳ ماهگی معلوم شد جنین سالم است و به علت مسایل کروموزومی احتمال سقط نیست، دهانه رحم دوخته می‌شود و ربطی به زخم دهانه رحم ندارد.

اگر زخم دچار عفونت شود و خانمی در بارداری و با معاینه‌های پزشکی متوجه این عفونت شود، مصرف داروها مشکلی برای مادر یا جنین ایجاد نمی‌کنند؟

وقتی باروری ایجاد شده باشد یعنی عفونت حادی وجود نداشته است، چون عفونت حاد معمولا مانع بارداری است. برای عفونت‌های معمول می‌توان از کرم‌ها یا آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای بارداری و جنین ضرر ندارد استفاده کرد.

آیا این زخم‌ها احتمال زایمان زودرس را افزایش می‌دهند؟

بله، اگر زخم عفونی شود ممکن است زایمان زودرس ایجاد کند. در این صورت مراجعه منظم به پزشک و بیشتر تحت‌نظر بودن مادر باردار بیشتر توصیه می‌شود. علاوه بر این، مادر باید داروها را تا اتمام دوره درمانی مصرف کند.

چه مدت بعد از درمان زخم دهانه رحم، یک خانم می‌تواند اقدام به بارداری کند؟

معمولا دو ماه بعد از کرایو و درمان عفونت با دارو می‌توان برای بارداری اقدام کرد.