زخم بستر چیست و چگونه به وجود می آید؟ (راه های درمان زخم بستر)

زخم بستر یا زخم فشاری یکی از مشکلات جدی در افرادی است که دلایل مختلف مانند بیماری، کهولت سن یا محدودیت حرکتی، مدت طولانی در یک وضعیت ثابت قرار می‌گیرند. وارد شدن فشار مداوم روی نقاط خاص بدن و عدم درمان آن، منجر به بروز زخم‌های خطرناک، عفونت و عوارض جدی می‌شود. آگاهی از اینکه زخم بستر چیست و چگونه درمان می‌شود؟ و یا چه علل و علائمی دارد، می‌تواند نقش مهمی در حفظ سلامت بیماران و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها داشته باشد. پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

زخم بستر چیست؟

زخم بستر یا زخم فشاری در واقع نوعی آسیب پوستی است که بر اثر فشار طولانی‌مدت و مداوم یا ایجاد اصطکاک در یک نقطه از بدن، خون‌رسانی در آن ناحیه کاهش پیدا کرده و اکسیژن و مواد مغذی کافی به پوست و بافت‌های زیرین نمی‌رسد. در نتیجه سلول‌های پوست و بافت‌های عمقی تخریب شده و به مرور زمان به شکل زخم‌های باز و دردناک ظاهر می‌شوند. این زخم‌ها در افرادی به وجود می‌آیند که توانایی حرکت محدودی دارند؛ مانند سالمندان یا بیمارانی که برای مدت زمان طولانی در بستر یا روی ویلچر قرار گرفته‌اند.

درمان زخم‌های فشاری باید توسط افراد متخصص و مجربی انجام شود که بتوانند از روش‌های نوین و متنوع استفاده کنند تا علاوه بر جلوگیری از پیشرفت زخم و عفونت، روند بهبود را نیز سرعت ببخشند. کلینیک زخم کرج، یکی از کلینیک‌های تخصصی در زمینه درمان انواع درجات زخم‌های فشاری به شمار می‌رود که با ارائه مشاوره رایگان و انواع خدمات درمانی، می‌تواند زخم‌های بستر خفیف تا شدید شما را به بهترین شکل درمان نمایند.

چرا زخم بستر ایجاد می‌شود؟

موارد بسیاری وجود دارند که موجب ایجاد شدن زخم بستر در افراد می‌شوند. از جمله دلایل مهم ایجاد شدن زخم بستر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. فشار مداوم بر بدن

زخم فشاری یا زخم بستر به دلیل وارد شدن فشار طولانی‌مدت و مداوم بر پوست و بافت‌های زیرین آن ایجاد می‌شود. این فشار خصوصا در نواحی که استخوان‌ها به پوست نزدیک هستند (مانند پاشنه پا، باسن، آرنج و پشت سر)، با کاهش خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی به سلول‌های پوستی، باعث آسیب بافت و ایجاد زخم می‌شود.

2. اصطکاک

اصطکاک زمانی رخ می‎دهد که پوست در تماس با سطحی همچون تشک یا لباس بیمار حرکت کند و تماس زبر و خشن ایجاد شود. بدین صورت در طولانی مدت سطح پوست دچار خارش و آسیب شده و دچار زخم می‌شود.

3. برش فشاری

برش فشاری زمانی رخ می‌دهد که پوست بر روی یک سطح ثابت باقی مانده، اما بافت‌های زیرین به دلیل حرکت بدن جابجا شوند. به عنوان مثال، وقتی یک بیمار در تخت نیمه‎نشسته است و به سمت پایین سر می‌خورد، پوست در جای خود باقی مانده و عضلات زیرین جابجا می‌شوند. این مسئله موجب قطع جریان خون و در نهایت آسیب بافتی می‌شود.

4. رطوبت بیش از حد

وجود رطوبت ناشی از تعریق، بی‌اختیاری ادرار و یا تماس طولانی‌مدت با ترشحات بدن، پوست را ضعیف و آسیب‌پذیر می‌کند. وقتی پوست مرطوب باشد، احتمال آسیب‌دیدگی ناشی از اصطکاک و فشار بیشتر می‌شود.

5. کاهش تحرک و بی‌حرکتی

افرادی که قادر به حرکت دادن بدن خود نیستند، مانند بیماران بستری، افراد فلج و یا سالمندان، در معرض خطر بالایی از ابتلا به زخم بستر قرار دارند. بی‌حرکتی موجب وارد شدن فشار بر یک نقطه از بدن برای مدت زمان طولانی شده و پوست و بافت‌های زیرین دچار زخم می‌شوند.

6. تغذیه نامناسب و کمبود مواد مغذی

حفظ سلامت و ترمیم پوست به دریافت مواد مغذی کافی مانند ویتامین C، روی و آهن نیاز دارد. اگر رژیم غذایی فرد فاقد این مواد باشد، بدن توانایی خود را جهت ترمیم زخم‌ها و مقاومت در برابر آسیب‌ها از دست می‌دهد.

7. مشکلات عروقی و کاهش جریان خون

برخی از بیماری‎ها همچون دیابت، مشکلات قلبی عروقی و فشار خون بالا که بر کاهش جریان خون در بدن تاثیرگذارند نیز، می‌توانند خونرسانی به پوست را مختل کرده و احتمال ایجاد زخم بستر را افزایش دهند.

8. بیماری‌های عصبی و کاهش حس درد

زمانی که فرد به بیماری‌های عصبی همچون آسیب نخاعی یا دیابت پیشرفته مبتلا باشد، حس بدن در نواحی مختلف کاهش پیدا کرده و ممکن است فرد فشاری که بر پوست وارد می‌شود را حس نکند و متوجه ایجاد زخم بستر نشود.

جهت مشاوره و درمان زخم بستر با شماره تلفن 09105528548 تماس بگیرید.

علائم و نشانه‌های زخم بستر یا زخم فشاری

علائم زخم بستر می‌تواند در مراحل مختلف زخم، متفاوت باشد و با شدت پیدا کردن زخم، علائم آن نیز بیشتر و شدیدتر شود.این علائم شامل موارد زیر می‌باشند:

1. علائم اولیه (مرحله 1)

• قرمزی و التهاب: پوست در ناحیه تحت فشار دچار قرمزی و تیرگی می‌شود.

• حساسیت و درد: فرد ممکن است در این نواحی احساس درد، سوزش و یا ناراحتی داشته باشد.

• گرم‌تر یا سردتر از حد معمول: پوست ناحیه آسیب دیده نسبت به سایر بخش‌های بدن، سردتر یا گرمتر می‌باشد.

• عدم بهبود پس از کاهش فشار: اگر فشار از روی این ناحیه برداشته شود، پوست باید به حالت طبیعی برگردد؛ اما در زخم بستر، این تغییرات پایدار می‌ماند.

2. علائم متوسط (مرحله 2)

• ایجاد تاول یا زخم باز: ممکن است پوست به شکل تاول، خراش یا زخم سطحی باز شود.

• ترشح مایعات از زخم: در برخی موارد ترشحات شفاف یا زرد رنگ از زخم خارج می‌شود.

• تورم و التهاب بیشتر: ناحیه اطراف زخم ممکن است دچار تورم و درد شود.

3. علائم شدید (مرحله 3 و 4)

• ایجاد زخم عمیق‌تر: در این مرحله زخم به لایه‌های عمیق‌تر پوست، چربی و حتی عضلات نفوذ می‌کند.

• بافت مرده (نکروز): ناحیه‌ای زخم به سیاه یا قهوه‌ای تغییر رنگ داده و مرگ بافتی را نشان می‎دهد.

• بوی نامطبوع: در برخی موارد زخم دچار بوی بد می‌شود که نشانه بروز عفونت است.

• خروج چرک یا ترشحات غلیظ: اگر زخم عفونت کرده باشد، ممکن است چرک زرد، سبز و یا قهوه‌ای از آن خارج شود.

• درگیری استخوان و عضله: در شدیدترین مرحله، زخم تا عضلات، رگ‌های عصبی و حتی استخوان گسترش پیدا کرده و با خطر عفونت شدید و آسیب جدی همراه است.

نشانه‌های عفونت در زخم بستر

• تب و لرز

• قرمزی و گرمای بیش از حد در اطراف زخم

• افزایش درد و حساسیت در ناحیه زخم

• ترشح چرک بدبو و تغییر رنگ ترشحات

• تورم بیش از حد ناحیه زخم

چگونه می‌توان زخم بستر را درمان نمود؟

زخم بستر می‌تواند درجات و مراحل مختلفی داشته باشد، به همین دلیل روش‌های درمانی آن‌ها نیز متفاوت می‌باشد. به طور کلی روش‌های درمان این بیماری شامل موارد زیر می‌باشند:

1. کاهش فشار از روی زخم

اولین و مهمترین اقدام برای درمان زخم بستر، کاهش یا برداشتن فشار از روی ناحیه آسیب دیده است. از جمله این اقدامات مهم می‎توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تغییر وضعیت بیمار: تغییر وضعیت هر 2 ساعت یکبار در تخت و هر 15 تا 30 دقیقه یکبار بر روی ویلچر

• استفاده از تشک‌های طبی: استفاده از تشک‌های مواج یا تخم مرغی جهت کاهش فشار بدن

• استفاده از بالشتک و پد: قرار دادن بالش یا پد در زیر نواحی حساس مانند پاشنه، آرنج و باسن جهت کاهش فشار و جلوگیری از تشدید زخم

2. تمیز کردن زخم و جلوگیری عفونت

برای تمیز کردن زخم‌های فشاری باید از ورش‌های زیر استفاده کنیم:

• شستشو با محصولات ضدعفونی کننده: استفاده از محلول آب و نمک یا سرم شستشو جهت ضدعفونی و تمیز کردن زخم

• تعویض مرتب پانسمان: استفاده از پانسمان مناسب برای زخم جهت محافظت در برابر آلودگی و بهبود سریع‌تر زخم (پانسمان نوین و پیشرفته)

3. کنترل عفونت در زخم‌های پیشرفته

در صورتی که زخم بستر دچار عفونت شده باشد، برای کنترل آن باید از موارد زیر کمک گرفت:

• مصرف آنتی بیوتیک‌ها: تجویز داروهای آنتی بیوتیک خوراکی یا تزریقی توسط پزشک

• برداشتن بافت‌های مرده: استفاده از دبریدمان جهت برداشتن بافت‌های مرده یا نکروز شده توسط پزشک

4. بهبود تغذیه بیمار

رژیم غذایی می‌تواند نقش مهمی در درمان زخم بستر ایفا می‌کند، به همین دلیل باید به مقدار کافی مواد مغذی دریافت نمایید. از جمله مواردی که در رژیم غذایی فرد مبتلا به زخم بستر باید وجود داشته باشند، شامل موارد زیر می‌باشند:

• پروتئین: جهت ترمیم و رشد بافت‎های جدید

• ویتامین C و روی: جهت تقویت سیستم ایمنی و کمک به بهبود زخم

• آهن: افزایش اکسیژن رسانی به بافت‌ها

• مایعات: جلوگیری از خشکی پوست و تسریع روند بهبود

5. استفاده از درمان‌های پیشرفته پزشکی

برای زخم‌هایی که در مراحل 3 و 5 قرار دارند، به درمان‌های تخصصی‌تری نیاز است که شامل موارد زیر می‌باشند:

• وکیوم تراپی (درمان با فشار منفی): استفاده از دستگاه دارای مکش یا پانسمان همراه با مکش جهت خروج ترشحات اضافی و تسریع روند بهبود

• اکسیژن تراپی پرفشار: استنشاق یا قرارگیری در یک محفظه سرشار از اکسیژن خالص در محیط با فشار بالا جهت بهبود بافت‌های آسیب‌دیده

• لارو درمانی: استفاده از لاروهای استریل شده نوعی مگس برای از بین بردن بافت‌های کرده و پاکسازی زخم‌های عمیق و عفونی

• فتوتراپی: استفاده از نورهای LED یا لیزر کم توان جهت افزایش جریان خون، تحریک سلول‌های پوستی و کاهش التهاب

نحوه پیشگیری و جلوگیری از زخم بستر

• تغییر وضعیت بدن به طور منظم

• استفاده از تجهیزات کمکی مانند تشک‌های مواج

• حفظ بهداشت و سلامت پوست

• تغذیه مناسب و مصرف مایعات کافی

منبع: درمان زخم بستر کلینیک زخم کرج