زخم اثنی عشر چیست و چگونه درمان می‌شود

 زخم اثنی عشر معمولا به علت وجود نوعی باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) ایجاد می‌شود. با این‌حال استفاده از دارو‌های سرکوب کننده اسیدی به مدت ۴ تا ۸ هفته به بهبود زخم کمک می‌کنند. علاوه بر این مصرف دو آنتی بیوتیک به مدت یک هفته، همراه با مصرف دارو‌های سرکوب کننده اسیدی معمولا این عفونت را از بین می‌برند. مصرف این دارو‌ها معمولا مانع از عود کردن این بیماری می‌شوند.

گاهی مصرف دارو‌های ضد التهابی که برای درمان بیماری‌هایی مانند ورم مفاصل تجویز می‌شوند، می‌توانند باعث ایجاد زخم اثنی عشر شوند؛ بنابراین اگر نیاز به مصرف دارو‌های ضد التهابی دارید، لازم است که دارو‌های سرکوب کننده را به مدت طولانی مصرف کنید.

زخم اثنی عشر چیست؟

زخم‌های معده و اثنی عشری را زخم‌های گوارشی می‌نامند و این زخم‌ها به علت اسید معده ایجاد می‌شوند. زخم زمانی ایجاد می‌شود که دیواره روده آسیب دیده و بافت زیرین در معرض خطر قرار می‌گیرد. بنابراین این زخم شبیه یک دهانه کوچک و قرمز رنگی است که در دیواره روده (آن طرف معده) ایجاد می‌شود. زخم موجود در معده را زخم معده می‌نامند.

علل ایجاد زخم‌های اثنی عشری چیست؟

معده به طور معمول برای کمک به هضم غذا و از بین بردن میکروب‌ها (باکتری‌ها) اسید تولید می‌کند. این اسید خورنده بوده، بنابراین برخی از سلول‌های موجود در دیواره داخلی معده و سلول‌های موجود در ابتدای روده کوچک (اثنی عشر) نوعی حفاظ مخاطی تولید کرده که از معده و اثنی عشر محافظت می‌کند.

در حالت نرمال میان اسید ساخته شده و حفاظ مخاطی، تعادل برقرار است؛ بنابراین اگر این تعادل به هم بخورد باعث ایجاد زخم شده و اسید به دیواره معده و روده آسیب وارد خواهد کرد. علل این امر عبارتند از:

    عفونت ایجاد شده توسط هلیکوباکتر پیلوری: از ۲۰ مورد عفونت زخم اثنی عشر، حدود ۱۹ مورد آن توسط هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می‌شود.

    دارو‌های ضد التهاب (از جمله آسپرین): گاهی دارو‌های ضد التهابی را دارو‌های ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) می‌نامند که انواع مختلفی را شامل می‌شوند. به عنوان مثال آسپرین، ایبوپروفن، دیکلوفناک، و غیره. گاهی این دارو‌ها بر روی حفاظ مخاطی اثنی عشر تاثیر گذاشته و باعث می‌شود اسید به دیواره معده و روده آسیب وارد کند. از ۲۰ مورد عفونت زخم اثنی عشر، حدود ۱ مورد آن ناشی از دارو‌های ضد التهابی می‌باشد.

    علل و عوامل دیگر: عوامل نادر دیگری نیز باعث ایجاد زخم می‌شوند. به عنوان مثال سندرم زولینگر-الیسون. در این بیماری معده بیش از حد اسید تولید می‌کند. عوامل دیگری مانند سیگار کشیدن، استرس و نوشیدن الکل نیز خطر ابتلا به زخم اثنی عشر را افزایش می‌دهند. هرچند این عوامل معمولا عامل اصلی چنین زخم‌هایی نمی‌باشند.

علائم زخم اثنی عشر

شایع‌ترین علامت زخم اثنی عشر، ایجاد درد شکمی در زیر جناغ سینه می‌باشد. این درد معمولا می‌گیرد و ول می‌کند و بیشتر قبل از مصرف غذا و یا زمانی که گرسنه هستید، روی می‌دهد. با مصرف غذا یا قرص‌های ضد عفونی می‌توان درد را کاهش داد.

علائم دیگر شامل نفخ، استفراغ و حالت تهوع می‌باشند. ممکن است بعد از خوردن غذا، این علائم را بیشتر احساس کنید. گاهی اوقات خوردن غذا باعث تشدید درد می‌شود.

در برخی موارد عوارضی ایجاد می‌شود که می‌توانند باعث دردسر شوند. عوارضی مانند:

خونریزی زخم: خونریزی می‌تواند کم یا زیاد باشد.

سوراخ شدگی: در این حالت زخم ابتدای دیواره روده کوچک (اثنی عشر) را سوراخ می‌کند. در نتیجه غذا و اسید موجود در اثنی عشر وارد حفره شکمی می‌شوند. این حالت درد شدیدی را ایجاد کرده و نیاز به فوریت‌های پزشکی دارد.

آزمایش‌های مرتبط با زخم اثنی عشر

گاستروسکوپی (آندوسکوپی): روشی است که می‌توان با آن زخم اثنی عشر را تشخیص داد. در این آزمایش، پزشک با وارد کردن تلسکوپی نازک و انعطاف پذیر به داخل لوله مری، شکم و روده کوچک را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این حالت، پزشک می‌تواند هر گونه التهاب یا زخمی را تشخیص دهد.

بررسی زخم اثنی عشر با آندوسکوپی

آزمایش تشخیص هلیکوباکتر پیلوری: اگر این نوع باکتری تشخیص داده شود، به احتمال زیاد عامل ایجاد زخم می‌باشد. معمولا این نوع باکتری را از طریق نمونه مدفوع، آزمایش تنفس، آزمایش خون یا از طریق بیوپسی (بافت برداری) تشخیص می‌دهند.

راه های درمان زخم اثنی عشر

توصیه‌های کلی

تغییر شیوه زندگی می‌تواند علائم بیماری را بهبود ببخشد، از جمله:

    کاهش وزن در صورتی که اضافه وزن دارید.

    اجتناب از غذا‌های تحریک کننده مانند قهوه، شکلات، گوجه فرنگی، غذا‌های چرب و یا تند.

    بهتر است ۳ الی ۴ ساعت قبل از خواب، غذا بخورید.

    ترک سیگار

    کاهش مصرف الکل

دارو‌های سرکوب کننده اسیدی

توصیه می‌شود به مدت ۴ تا ۸ هفته برای کاهش اسید معده، دارو‌های خاصی مانند مهار کننده‌های پمپ پروتون (PPI) مصرف شوند.

زخم اثنی عشر

ایجاد زخم توسط هلیکوباکتر پیلوری

تقریبا تمام زخم‌های اثنی عشری ناشی از ایجاد باکتری هلیکوباکتر پیلوری می‌باشند. بنابراین بخش اصلی درمان منوط به از بین بردن این عفونت می‌باشد. اگر این عفونت کامل از بین نرود، احتمالا با توقف مصرف دارو‌های سرکوب کننده اسیدی، زخم دوباره عود خواهد کرد.

ایجاد زخم توسط دارو‌های ضد التهاب

اگر می‌توانید، دارو‌های ضد التهابی را مصرف نکنید. در غیر این صورت همان طور که قبلا ذکر شد، بهتر است هم زمان با مصرف دارو‌های ضد التهابی، دارو‌های سرکوب کننده اسیدی را نیز برای چند هفته مصرف کنید.

عمل جراحی

در گذشته برای درمان زخم اثنی عشر از جراحی استفاده می‌کردند، زیرا دارو‌های مهارکننده اسیدی موجود نبودند. امروزه تنها زمانی جراحی صورت می‌گیرد که عوارض زخم اثنی عشر مانند خونریزی شدید یا سوراخ شدن دیواره معده پدید آمده باشد.