افزایش تب بورس‌بازی/بازدهی بورس چقدر است؟

شاخص کل بورس تهران در دومین روز معاملاتی این هفته نیز رشد ۴/ ۴ درصدی را تجربه کرد و به ارتفاع جدید یک میلیون و ۱۱۶ هزار واحدی دست یافت. فرابورس ایران نیز دیروز وضعیت مشابهی را تجربه کرد و ۴/ ۳ درصد به ارتفاع آیفکس افزوده شد. جدی‌ترین جهش بورس از ۱۳ اردیبهشت‌ماه در حالی رقم خورد که مجموع ارزش بازار بورس و فرابورس نیز از ۲۸۰ میلیارد دلار فراتر رفت که در تاریخ ۵۰ ساله بازار سرمایه ایران بی‌نظیر بوده است. با احتساب رشد دیروز شاخص سهام، بازدهی این نماگر از ابتدای سال به ۶/ ۱۱۷ درصد رسید. به عبارتی سهامداران از ابتدای امسال بر مبنای نرخ بهره مرکب، میانگین روزی ۶/ ۱ درصد سود کسب کرده‌اند.

بازار ۵ هزار هزار میلیارد تومانی

همانطور که اشاره شد نتیجه رشد پرشتاب قیمت سهام عبور ارزش کل بازار سهام از ۵هزار هزار میلیارد تومان معادل ۲۸۳ میلیارد دلار بود. رقمی که بیش از دوبرابر میزان نقدینگی و تولید ناخالص داخلی کشور است. روز گذشته رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی و در جریان بررسی وضعیت اقتصادی کشور با اشاره به افزایش ۱۰۰ برابری ارزش بازار سرمایه نسبت به سال ۸۸ عنوان کرد: یکی از فرصت‌های بزرگ در اقتصاد کشور بازار سرمایه است. با توجه به رونق بازار سرمایه و اتفاقاتی که افتاده توجه بیشتری به این بازار صورت گرفته و این فرصت خوبی برای تامین مالی و توسعه اقتصاد کشور است.

حسن قالیباف‌اصل در این‌خصوص گفت: در سال ۱۳۸۸ ارزش کل بازار ۴۲ هزار میلیارد تومان بوده که در حال‌حاضر به ۵ هزار میلیارد تومان رسیده است که نسبت به سال ۱۳۸۸ بالغ بر ۱۰۰ برابر شده و نشان‌دهنده ظرفیت بالای این بازار است.

هرچند بر اساس آمار و اعداد ارزش بازار سهام با رشد ۱۰۰ برابری همراه شده است، اما آیا در واقعیت نیز بر عمق این بازار افزوده شده است؟ یکی از معیارهای مهمی که به‌عنوان نماگرهای بنیادی نیز شناخته می‌شوند، نسبت ارزش بازار به تولید ناخالص داخلی (GDP) مشهور به نسبت «وارن بافت» است. باید توجه داشت بورس تهران با وجود قدمت ۵۰ ساله، قبل از اجرای اصل ۴۴ هویت چندانی نداشت و در چند سال پس از اجرای این اصل نیز از تعداد شرکت چندانی برخوردار نبود. شاهد این مدعا ارزش ناچیز دادوستد سهام در آن سال‌ها است. از این‌رو این نوع تحلیل داده‌ای و استناد به سال ۸۸ چندان دقیق نیست و با ضعف آماری روبه‌رو است.

این مهم تنها مختص ایران نیست؛ چراکه حتی در بورس‌های جهانی نیز در برخی موارد به کمبود داده‌های تاریخی برای نتیجه‌گیری استناد می‌شود. به عنوان نمونه شیلر، نوبلیست اقتصاد در تحلیلی از بازدهی بلندمدت بورس امریکا با بیش از یک قرن سابقه، داده‌های خود را به دلیل کمبود غیرقابل استناد می‌داند. علاوه بر این طی سال‌های گذشته شاهد عرضه شرکت‌های مختلفی در بورس تهران بودیم، موضوعی که سبب تغییر سطح ارزش بازار شده است. به عبارتی زمانی که می‌گوییم ارزش بورس نسبت به تولید ناخالص داخلی (GDP) اوج گرفته است، یکی از نتایج آن تورم مازاد ارزش بازار به دلیل ورود شرکت‌های بعضا بزرگ جدید است. هر چند این مهم خود نشان از حرکت رو به جلوی بازار سهام کشور دارد اما جایی برای قیاس آماری دیده نمی‌شود.

افزایش تب بورس‌بازی

پس از تجربه چند روز اصلاحی در کارنامه بورس تهران در سال جدید، از اواسط هفته گذشته بار دیگر شاهد صعودهای متوالی و پرشتاب نماگر اصلی این بازار بودیم. در این مسیر روز گذشته دماسنج اصلی تالار شیشه‌ای با رشد بیش از ۴۷ هزار واحدی همراه شد و شاهد افزایش ۱۸ درصدی ارزش معاملات خرد بودیم. ضمن آنکه صف‌های طویلی از خرید هم در انتهای معاملات پابرجا مانده بود. از دیگر متغیرهای صعودی بورس تهران طی معاملات روزهای اخیر اما افزایش تدریجی سرعت ورود سرمایه خرد به بازار سهام است که طی ۵ جلسه اخیر معاملاتی شتاب بیشتری گرفته است؛ به طوری که دیروز در مجموع خالص خرید معامله‌گران خرد (بورس، فرابورس و بازار پایه) از هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان نیز فراتر رفت. اما دلیل افزایش مجدد اقبال به بازار سهام چیست؟

روزهای شلوغ کدال

نگاه فعال بورس تهران طی روزها و هفته‌های اخیر به سامانه کدال دوخته شده است. روزهایی که بازار سهام تحت تاثیر جریان سنگین اطلاعات شرکت‌ها و فصل مجامع قرار دارد و هر روز حجم بالایی از خبرهای مربوط به بنگاه‌های اقتصادی به بازار مخابره می‌شود. اهمیت این گزارش‌ها جایی احساس می‌شود که بسیاری از کسب و کارهای اقتصادی در ماه‌های اخیر به سبب کنترل شیوع بیماری جدید کرونا تعطیل شده یا کاهش محسوسی داشته‌اند. از این رو انتشار آمار جدید از عملکرد بنگاه‌های اقتصادی می‌تواند مسیری جدید پیش‌ روی فعالان بازار باز کند.

مجامع همیشه پرخبر

علاوه بر توجه حداکثری معامله‌گران به گزارش‌های ارسالی روی سامانه کدال، اما مکمل اصلی این اطلاعات را باید در مجامع شرکت‌ها جست‌وجو کرد. به طور کلی در مجامع خبرهای خوب و بد بسیاری در خصوص عملکرد شرکت‌ها شنیده می‌شود. شاید همین مهم است که این دورهمی‌ها را به محفلی پربار برای معامله‌گران به‌ویژه تحلیلگران بورسی بدل کرده است. از این رو انتظار می‌رود اخبار منتشرشده در مجامع، روند منطقی‌تری را در صعود شاخص در ماه‌های آتی رقم زند. در این میان برخی از کارشناسان بازار سرمایه معتقدند که با توجه به شرایط دنیا و دست و پنجه نرم کردن تمام کشورها با ویروس کووید-۱۹ و در نتیجه تعطیلی سراسری بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی تا همین یکی، دو هفته گذشته، می‌توان انتظار داشت مجامعی که در سال ۱۳۹۹ برگزار می‌شوند، نسبت به سال‌های قبل با چالش‌ها و مسائل جدیدی روبه‌رو باشند. بر این اساس به‌نظر می‌رسد با ورود به فصل داغ برگزاری مجامع که عموما تا پایان تیر نیز ادامه دارد، با سیلی از اطلاعات و اخبار جدید روبه‌رو باشیم که می‌تواند در تغییر چینش پرتفوی بورس‌بازان اثرگذار باشد.

جذابیت سود تقسیمی

از تمام این موارد که بگذریم، مجامع جذابیت دیگری نیز برای فعالان بازار دارد. جایی که محرکی تحت‌عنوان تقسیم سود و به‌دنبال آن رقیق شدن قیمت سهم‌ها، می‌تواند موج بعدی تقاضا را به همراه داشته باشد. تقسیم سود نقدی بالا موجب رقیق‌شدن قیمت سهام و به‌تبع آن تعدیل نسبت قیمت بر درآمد بازار می‌شود. موضوعی که می‌تواند انگیزه‌ای تازه برای رشد قیمت عمومی سهام باشد. خاصه آنکه وضعیت برخی از شرکت‌های بزرگ و مهم بورسی در شرایط کنونی از منظر بنیادی مناسب به‌نظر می‌رسد.

تب و تاب تورمی اقتصاد

یکی دیگر از عواملی که در یکسال اخیر سبب افزایش گرایش به معاملات سهام شده است، تب تورمی حاکم بر اقتصاد ایران است. جایی که حتی دلار و سکه نیز با وجود افت نرخ در روزهای گذشته اما از ابتدای امسال، چهره مثبتی را به نمایش گذاشته‌اند. قیمت کالا و خدمات نیز روز‌به‌روز افزایش پیدا می‌کند. در بازار مسکن نیز باو جود تداوم فضای رکودی اما قیمت‌ها با جهش محسوسی همراه شده است. در این میان حاکمیت یک فضای امنیتی در بازار دلار و سکه و احتمال تکرار تجربه سال گذشته سبب شده تا صاحبان سرمایه، تمایل چندانی به حضور در این دو بازار نداشته باشند. ورود به بازار مسکن نیز با توجه به قیمت‌های نجومی نیازمند نقدینگی چند میلیاردی است. مضاف بر اینکه نرخ سود سپرده بانکی به ۱۵ درصد کاهش یافته است که این موضوع نیز انگیزه سرمایه‌گذاری در سپرده بانکی را کاهش می‌دهد. از این رو بازار سهام با توجه به رشد ۱۸۷ درصدی میانگین وزنی قیمت‌ها در سال ۹۸ و ادامه این روند صعودی در امسال همچنان در صدر گزینه‌های سرمایه‌گذاری قرار دارد. در این میان نیاز دولت به حمایت از بازار سرمایه خود توفیقی اجباری برای بازار سهام شده تا گوی سبقت را برباید.

چهارمین روز جولان حقیقی‌ها

دیروز همزمان با رشد ۴/ ۴ درصدی شاخص سهام شاهد افزایش فعالیت بازیگران خرد در سمت خرید سهام بودیم. از این رو روز گذشته در مجموع حدود یک میلیارد و ۴۶ میلیون سهم به ارزش یک ‌هزار و۸۶ میلیارد تومان به سبد سهام حقیقی‌ها افزوده شد. در این میان بیشترین خالص خرید حقیقی در سهام زیرمجموعه گروه فلزات اساسی به میزان ۲۳۷ میلیارد تومان رقم خورد. پس از آن نیز بانکی‌ها شاهد خالص تغییر مالکیت ۱۷۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومانی در مسیر حقوقی به حقیقی بودند. پتروشیمی‌ها نیز دیروز مورد توجه معامله‌گران خرد بازار قرار گرفتند و خالص خرید حدود ۱۰۳ میلیارد و ۸۲۰ میلیون تومانی را تجربه کردند. در میان شرکت‌های فعال بورسی اما دیروز نماد معاملاتی فولاد مبارکه اصفهان با بیشترین خالص خرید حقیقی به میزان ۱۰۹ میلیارد و ۴۶۰ میلیون تومان مواجه شد. بانک ملت دیگر بنگاه بورسی بود که در پایان معاملات روز یکشنبه شاهد جابه‌جایی ۱۰۶ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومانی در مسیر حقوقی به حقیقی بود. در آن‌سوی بازار نیز زیرمجموعه‌های گروه انبوه‌سازی در صدر لیست خرید سهامداران عمده بازار ایستادند. به‌طوری‌که در این گروه شاهد جابه‌جایی حدود ۴۶ میلیارد تومان نقدینگی به سبد سهام حقیقی‌ها از پرتفوی سهامداران عمده بودیم.

بورس یکشنبه از دریچه صنایع

در روزی که شاخص سهام قله‌ای جدید را فتح کرد، از ۳۹ صنعت فعال بورسی، میانگین قیمت در ۳۶ گروه با رشد همراه شد و تنها یک گروه با کاهش شاخص صنعت خود مواجه شد. در این میان بیشترین رشد قیمت از آن گروه چند رشته‌ای صنعتی با افزایش ۶ درصدی شد. پس از آن محصولات چرمی با تک نماد «وملی» رشدی به میزان ۵ درصد را تجربه کردند. گروه خدمات فنی و مهندسی نیز روز یکشنبه توانست با رشد حدود ۵درصدی عنوان سوم صنایع پربازده را به خود اختصاص دهد. در میان گروه‌های کامودیتی‌محور نیز معدنی‌ها با بیشترین رشد قیمت سهام زیرمجموعه خود به میزان ۸/ ۴ درصد همراه شدند. در مقابل اما گروه ساخت دستگاه‌ها و وسایل ارتباطی با تک سهم «لپارس» روزی منفی را تجربه کرد و با افت ۳/ ۲ درصدی در قعر گروه‌های بورسی قرار گرفت.

بانکی‌ها همچنان از منظر ارزش دادوستدها رتبه اول صنایع را به خود اختصاص دادند. این گروه دیروز شاهد جابه‌جایی یک میلیارد و ۶۵۳ میلیون سهم به ارزش ۸۱۳ میلیارد و ۴۵۰ میلیون تومان بود. پس از آن نیز پتروشیمی‌ها و فلزی‌ها نبض ارزش معاملات را در دست گرفتند. در مجموع بزرگان بازار شامل گروه‌های کانه‌های فلزی، فلزات اساسی، فرآورده‌های نفتی، محصولات شیمیایی و بانک‌ها یک سوم ارزش معاملات خرد بورس تهران طی معاملات روز یکشنبه را به خود اختصاص دادند.