درِ تولید روی پاشنه خروج از رکود می چرخد

تعیین شاخص بهای تولیدکننده و تاثیر آن بر اقتصاد، تفسیر متفاوتی از «تورم مصرف کننده» را دارد؛ در حالی که تورم مصرف کننده به معنی افزایش سطح عمومی قیمت ها تعبیر می شود، رشد تورم تولید به معنی خروج واحدهای تولیدی از شرایط رکودی است.

به طور کلی در علم اقتصاد شاخص بهای تولیدکننده (Producer Price Index-PPI) یک شاخص پیش نگرانه به شمار می رود که روند تغییرات قیمت ها را از دیدگاه تولیدکننده و خریدار در بخش های مختلف اقتصادی (کشاورزی، صنعت و خدمات) نشان می دهد؛ این شاخص می تواند به عنوان به یک شاخص پیش نگر برای اطلاع زود هنگام از روند تورم به کار برده شود.

از این رو در ارزیابی های بلندمدت هرچه عقربه تورم تولید به سمت رشد متمایل شود، نوید بازگشت رونق به اقتصاد آن کشور است که مروری بر تغییر ماهانه شاخص کل تورم تولید در نیمه نخست امسال این موضوع را تایید می کند.

بررسی روند نقطه به نقطه این شاخص اقتصادی بر اساس آمارهای بانک مرکزی نشان می دهد نرخ رشد تورم تولید در فرودین ماه امسال به 0.4 درصد نسبت به ماه قبل (اسفند 95) رسید اما در اردیبهشت ماه تحت تاثیر فضای سیاسی و انتخاباتی کشور قرار گرفت و تغییری نداشت و بار دیگر در خرداد ماه 0.4 درصد رشد کرد.

تورم تولید، تابستان را با رشد 1.1 درصدی در تیرماه آغاز کرد و در ماه مرداد 1.7 درصد به پیش رفت و در نهایت در شهریور ماه 1.4 درصد دیگر رشد کرد.

نگاهی به میزان تورم تولید در نیمه نخست امسال در ماه های فروردین، اردیبهشت و خرداد نسبت به ماه های مشابه سال قبل به ترتیب از رشد 9.2 درصدی، 8.5 درصدی و 8.7 درصدی در سه ماهه فصل بهار حکایت دارد که در تیر ماه 8.9 درصد، در مرداد 10 درصد و در شهریور 10.7 درصد نسبت به ماه های مشابه پارسال رشد داشته است.

در یک بازه زمانی بلندمدت تر که 12 ماهه منتهی به هر ماه نسبت به 12 ماهه منتهی به ماه مشابه سال قبل محاسبه می شود یعنی دو سال متوالی در نظر گرفته می شود نیز این روند رو به رشد بوده است؛ در دوازده ماهه منتهی به فروردین امسال تورم تولید 5.4 درصد نسبت به 12 ماه منتهی به فروردین 95 رشد داشته و این شاخص برای ماه های اردیبهشت و خرداد به ترتیب 5.9 درصد و خرداد 6.5 درصد اعلام شده است.

در تیر ماه نیز این شاخص بلندمدت بر مدار رشد بوده است به شکلی که در تیر ماه 7 درصد، مرداد 7.6 درصد و شهریور ماه 8.2 درصد رشد را در آمارهای بانک مرکزی به ثبت رسانده اند.

بنابراین میزان رشد تورم تولید در نیمه نخست امسال 9.4 درصد بوده است که اندکی با نرخ تورم مصرف کننده (10.1 درصد) تفاوت دارد.

نگاهی به 9 گروه اصلی مورد بررسی در محاسبه تورم تولیدکننده نیز نشان می دهد که در فروردین امسال گروه ساخت» ثابت و گروه «کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری» منفی بوده که در اردیبهشت ماه شاخص یاد شده در هر دو گروه منفی بوده ولی در فصل خرداد گروه کشاورزی از رشد منفی خارج شده و تنها گروه ساخت منفی باقیمانده است.

با این حال همه گروه های 9 گانه مورد محاسبه در تیر و مرداد امسال روند رو به رشد را طی کرده اند که این امر می تواند نویدگر آغاز خروج از رکود بخش مسکن و ساختمان در شاخص های رشد اقتصادی باشد هرچند که گروه کشاورزی بار دیگر در ماه شهریور تورم منفی تولید را تجربه کرده است.

از آنجا که به زبان عام، تورم تولید قیمت محصول صنعتی در محل کارخانه و قیمت محصول کشاورزی از مزرعه تعبیر می شود، اینکه شاخص بهای تولید کننده منفی نشود، به این معنی است که بازار برای کالای تولیدی وجود دارد و تولیدکننده مجبور نیست آن را با قیمت پایین تر بفروشد.

البته در بخش خدمات به دلیل آنکه واسطه چندانی بین فروشنده و خریدار خدمت وجود ندارد، به طور عموم تورم تولید و مصرف اغلب یکسانند.

**تورم تولید در سالی که گذشت

روند خروج تورم تولید از رشد منفی از سال گذشته شکل گرفت؛ در حالی که این شاخص در سال 94 در چهار ماه سال یعنی تیر، شهریور، دی و بهمن منفی بود و در آبان ماه تغییری نداشت اما از فرودین 95 بر مدار رشد قرار گرفت و تغییرات تقطه به نقطه آن در سه ماه تابستان به ترتیب 0.5 درصد، 0.9 درصد و 1.2 درصد بود.

در فصل تابستان تورم تولید در تیر ماه 0.8 درصد، در مرداد 1.1 درصد و در شهریور ماه 0.7 درصد رشد داشت تا در نیمه نخست پارسال به طور متوسط 8.1 درصد رشد کند.

با این حال در ماههای پاییزی سال تورم تولید رشد اندکی داشت و به ترتیب رشد 0.4 درصد، 0.6 درصدی و 1.4 درصدی را در ماه های مهر، آبان و آذر ثبت کرد؛ در فصل تابستان نیز این روند رو به رشد حفظ شد و به ترتیب 0.8 درصد در ماه دی، 1.1 درصد در ماه بهمن و 2 درصد در ماه اسفند رسید تا متوسط نرخ تورم در اسفند 95 در مقایسه با سال 94 به عدد 9 درصد برسد.

کارشناسان اقتصادی، رشد تورم تولید را ناشی از به ثمر رسیدن سیاست های دولت تدبیر و امید در خروج از رکود بنگاه های اقتصادی تعبیر می کنند که از سال 93 در دستور کار قرار گرفته و پارسال شاهد برنامه نظام بانکی در تخصیص منابع بانکی به بخش های تولیدی بودیم که امسال نیز استمرار یافت.

نگاهی به میزان تسهیلات پرداختی بانک‌ها طی ۶ ماه سال ۱۳۹۶ به بخش‌های اقتصادی نشان می دهد که در این مدت مبلغ پرداختی به 2704.2 هزار میلیارد ریال رسیده که در مقایسه با دوره مشابه سال قبل 375.3 هزار میلیارد ریال معادل 16.1 درصد افزایش دارد.

** رفتار تورم مصرف در مقابل افزایش تورم تولید

با وجود آنکه تورم تولید روند رو به رشد خود را آغاز کرده تا چرخ تولید به حرکت درآید، تورم مصرف کننده که انتظار می رود با افزایش قیمت نهاده های تولید روند شتابانی به خود بگیرد، اما حرکت آن آرام بوده هرچند که در ماه های خرداد، تیر و مرداد از تورم تک رقمی اندکی فاصله گرفت.

آهنگ تغییرات نقطه به نقطه تورم مصرف در فصل بهار به ترتیب 1.1 درصد، 0.2 درصد و 0.5 درصد بوده است اما در تیر ماه 0.1درصد کاهش یافت و در ماه های مرداد و شهریور 0.2 درصد و 0.3 درصد رشد کرد.

به این ترتیب نرخ تورم در فروردین، اردیبهشت و خرداد ماه به ترتیب 9.5 درصد، 9.8 درصد و 10.2 درصد بوده که در ماه تیر به اوج خود یعنی 10.3 درصد رسید ولی در ماه مرداد روند نزولی خود را آغاز کرد و به 10 درصد بسنده کرد و در نهایت شهریور ماه بار دیگر تک رقمی شد و 9.9 درصد را ثبت کرد.