تازه ترین رویکرد بانک مرکزی برای ساماندهی موسسات غیرمجاز

اکبر کمیجانی تاکید کرد: افزایش استقلال مقام ناظر پولی در حوزه سیاستگذاری پولی و بانکی، جلوگیری از ورود نهادهای غیرمرتبط به عرصه مجوزدهی به موسسات اعتباری، همراهی نهادهای قضایی و انتظامی و افزایش آگاهی و بینش سپرده‌گذاران، راهکارهای اصلی جلوگیری از شکل‌گیری مجدد تعاونی ها و موسسات غیرمجاز به شمار می روند.

این مقام مسئول در نشست ماهیانه بنیاد آفرینش انس در دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به سابقه شکل گیری موسسات اعتباری غیرمجاز در کشور به تشریح اقدامات بانک مرکزی در خصوص ساماندهی بازار غیرمتشکل پولی پرداخت و گفت: بانک مرکزی علی‌رغم آگاهی کامل نسبت به سختی‌ها، مرارت‌ها و هزینه‌های سنگین این راه طولانی با اتخاذ رویکردی مسئولانه و با هدف جلوگیری از اقدامات ثبات‌زدای این موسسات بر نظام بانکی کشور و عمل به سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی وارد عمل شد و ساماندهی قریب به ۵۵۰۰ نهاد پولی فاقد مجوز شامل تعاونی‌های آزاد، تعاونی‌های صنفی، صندوق‌های قرض‌الحسنه، صرافی‌ها و شرکت‌های واسپاری را که پیش از این حتی آمار صحیحی از تعداد فعالان و شعب آنها نزد نهادهایی که خود متولی اعطای مجوز به آنها بودند، وجود نداشت، بر عهده گرفت.

دکتر اکبر کمیجانی از عدم رعایت الزامات و مقررات احتیاطی بانک مرکزی، عدم تودیع سپرده قانونی نزد بانک مرکزی، عدم تعادل مالی، کسری منابع و زیان انباشته قابل توجه، عدم برخورداری اعضای هیات مدیره و مدیران ارشد موسسات یادشده از تخصص بانکی، بروز پدیده هجوم بانکی و  به تبع آن، بحران های اجتماعی، امنیتی و سیاسی، ایجاد فضای بی‌اعتمادی نسبت به شبکه بانکی کشور و ریسک سیستمی در صورت ایجاد بحران یا ورشکستگی در موسسات فاقد مجوز و ایجاد فضای رقابتی ناسالم جهت افزایش نرخ سود سپرده و تسهیلات در کل شبکه بانکی به عنوان مهمترین مخاطرات فعالیت موسسات اعتباری غیر مجاز در بازار پول، نام برد.

وی افزود: موسسات اعتباری غیرمجاز با فعالیت هایی چون اقدامات مغایر با موازین شرعی و قانونی نظیر پرداخت وام جدولی  نظیر پرداخت تسهیلات در قبال توثیق سپرده و... ، اعلام سودهای نامتعارف برای سپرده ها و تسهیلات و ...، فراهم سازی بستر فعالیت‌های متقلبانه و رانت جویانه در کشور از قبیل ایجاد بازارهای دلالی وام و تسهیلات، ایجاد زمینه‌های ارتشا و سوء استفاده از منابع مردمی جذب شده برای مصارف شخصی موجب بروز زمینه‌های فساد در کشور شده بودند.

کمیجانی تصریح کرد: وعده پرداخت سود بالاتر توسط موسسات غیرمجاز موجب جذابیت بیشتر سپرده‌گذاری در آنها و در نتیجه خروج منابع شبکه بانکی به سمت بازار غیررسمی شده بود. این امر افزایش نرخ‌های سود فراتر از سقف‌های مقرر به منظور جلوگیری از خروج منابع از بانکها  و بروز بی‌نظمی در بازار رسمی پول را در پی داشت.

قائم مقام بانک مرکزی ادامه داد: تجربه نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از افزایش سپرده ها در نهادهای مزبور در سال های اخیر ناشی از سودهای پرداختی بسیار بالا بود که با توجه به عدم سودآوری اکثر آن‌ها، هرسال بر کسری آنها  افزوده می شد؛ لذا اگر بانک مرکزی به این موضوع ورود نمی کرد میزان خسارت به مراتب بیشتر می شد.

وی با بیان اینکه رویکرد اصلی بانک مرکزی در فرآیند ساماندهی اینگونه موسسات، محافظت از منافع سپرده‌گذاران خرد این موسسات، در عین پرهیز از به کارگیری رویکردهای غیراصولی و تحمیل مالیات تورمی بر آحاد مختلف جامعه استوار بوده است، الگوی مورد استفاده بانک مرکزی در ساماندهی موسسات اعتباری غیرمجاز را تبیین کرد و گفت: تعیین یک بانک عامل به عنوان عهده‌دار پاسخ‌گویی به سپرده‌گذاران موسسه غیرمجاز، تعیین هیأتی تخصصی جهت احصاء دقیق دارایی ها و بدهی های موسسه غیرمجاز،  تجمیع منابع نقدی موسسه غیرمجاز برای پاسخ‌گویی زمان‌بندی شده به سپرده‌گذاران که عمدتاً سپرده‌گذاران خرد هستند، اختصاص موقت منابع بانک مرکزی برای پرهیز از متضرر شدن سپرده‌گذاران خرد در مواقع نیاز و تا زمان فروش دارایی‌های عمدتا منجمد این موسسات ،  موکول کردن بازپرداخت سپرده‌های کلان به مشخص شدن دقیق میزان دارایی ها و فروش آنها و مسئول نگه‌ داشتن موسسان و گردانندگان موسسه اعتباری غیرمجاز در خصوص کسری نهایی در ترازنامه، شش گام اصلی بانک مرکزی به منظور  ساماندهی موسسات اعتباری غیرمجاز بوده است.

کمیجانی چالش‌های موجود در مسیر ساماندهی بازار غیرمتشکل پولی را برشمرد و خاطرنشان کرد: در این ارتباط قوانین مزاحمی نظیر تبصره (۲) بند "ب" ماده (۱۴) قانون برنامه ششم توسعه کشور وجود دارد که کنترل بانک مرکزی بر مؤسسات غیرمجاز را با دشواری هایی مواجه  می‌کند. طبق این ماده قانونی، صندوق های قرض‌الحسنه تک‌شعبه‌ای در سراسر کشور بر اساس جذب منابع سالانه تا سی‌میلیارد ریال بدون اخذ مجوز از بانک مرکزی و صرفاً براساس اساسنامه و مجوزهای موجود خود می‌توانند ادامه فعالیت دهند.