عربستان به دنبال مدیریت تنش با ایران است

«نصرت‌الله تاجیک» درباره تمایل عربستان سعودی برای تنش‌زدایی با ایران گفت: مجموعه تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی اعم از تحولات داخلی آمریکا، انفعال بریتانیا، اختلافات عربستان و امارات، تحولات نفتکشی - پهپادی و دو عملیات آخر انصارالله فشار گسترده‌ای را به سیاست خارجی سعودی وارد کرده که موجب شده گرایش به مصالحه در آنها تقویت شود.

وی با بیان اینکه بحران‌های داخلی و تنش‌های درونی عربستان نیز بر تقویت گرایش به مصالحه موثر بوده است، اظهار داشت: عربستان در چند گسل داخلی قرار دارد؛ منازعات داخلی میان جوانان و زنان، مسئله اقلیت‌ها، بحران جانشینی، نارضایتی شاهزاده‌های آل سعود از محمد بن سلمان و... شرایطی را ایجاد کرده که دولت سعودی ناچارا و بر اساس عقل سیاسی به سمت مصالحه بروند تا بحران‌های خارجی خود را کاهش دهد.

کارشناس ارشد مسائل جهان عرب با بیان اینکه افزایش بحران یمن در تغییر رویکرد سعودی‌ها موثر بوده است، تصریح کرد: عربستان فکر می‌کرد چند ماهه می‌تواند یمن را فتح کند اما این کار نشد بلکه هزینه ۷۰ میلیارد دلاری را برای عربستان باقی گذاشته و به نتیجه هم نرسیده است. از سوی دیگر، آنها نیروی تاثیرگذاری هم در همسایگی خود ایجاد کرده‌اند.

تاجیک ادامه داد: طولانی شدن جنگ یمن، آبروی غرب و تسلیحات غربی را برده است. طولانی شدن جنگ نشان داد که تسلیحات و کمک‌های اطلاعاتی و لجستیکی کشورهای غربی ناکارآ بوده و از سوی دیگر، سکوت آنها در برابر این فاجعه بین‌المللی واکنش‌های شدیدی را در میان افکارعمومی به همراه داشته است.

وی خاطرنشان کرد: محمد بن سلمان هزینه‌های زیادی را در دو سفری که به آمریکا و انگلیس داشت، از طریق موسسات و روابط عمومی‌ها کرد اما آن هزینه‌ها با قتل جمال خاشقچی از بین رفت و چهره بدی از ولیعهد عربستان در جهان ترسیم شد. اینک عربستان برای از بین بردن این وضعیت و بهبود چهره خود می‌خواهد اجلاس سران «گروه بیست» را در ریاض برگزار کند. این مسئله نیازمند ثبات است و با وضعیت کنونی و تقویت قدرت نظامی انصارالله، آمدن رهبران و سران ۲۰ کشور «گروه بیست» به عربستان ممکن نیست.

این دیپلمات سابق با اشاره به برنامه ریاض برای فروش مقداری از سهام آرامکو ابراز داشت: مسئله دوم این است که سعودی می‌خواهد با فروش پنج درصد از سهام آرامکو، هم کسری حاصل از جنگ یمن را جبران کند و هم ۱۰۰ میلیارد دلار را وارد چرخه مالی کشور کند. همچنین آنها می‌خواهند در قبال امتیازی که به شرکت‌ها و کمپانی‌های غربی می‌دهند حمایت سیاسی کشورها را جلب کرده تا از این طریق، نوعی همپیمانی و پشتیبانی آنها را کسب کند کماآنکه آنها چند پروژه را هم به روسیه پیشنهاد داده‌اند که نشان می‌دهد عربستان می‌خواهد تعاملات‌شان را متنوع کرده و هم حمایت مسکو را کسب کند اما این مسئله نیازمند امنیت است بنابراین این مسائل موجب می‌شود تا ریاض فتیله اقدامات نظامی خود را پایین آورد.

سعودی می‌خواهد تنش‌ها با ایران را کنترل کند

تاجیک افزود: سعودی‌ها تا پیش از این با طرح مسائلی نظیر عرب - عجم، دخالت ایران در دنیای عرب را مطرح می‌کردند ولی اکنون خود در مقابل یک کشور عربی قرار گرفته‌اند و این برای چهره خادم‌الحرمینی و داعیه رهبریشان بر جهان اسلام سنگین است.

وی با اشاره به جنگ‌های پیشین میان عربستان و یمن وی بیان کرد: عربستان و یمن قبلا ۶ جنگ نظامی با یکدیگر داشته اند که هیچ کدام از این جنگ‌ها برنده نظامی نداشت و تمامی آنها با مذاکره حل شد. اکنون نیز همین گونه است و سعودی برای خروج از باتلاق راهی جز پایان جنگ و آغاز گفت‌وگوهای سیاسی ندارد.

این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی با تاکید بر اینکه عربستان به دنبال کاهش تنش‌های منطقه‌ای از جمله پایان دادن به جنگ یمن است، یادآور شد: سعودی‌ها می‌خواهند به ایران نزدیک شده یا حداقل آنکه تنش جدیدی با ایران حادث نشود و تنش را با ایران کنترل کنند. در این شرایط ایران هم باید دقت کند تا بازی به شکل برد - برد به اتمام برسد و آبروی ریاض هم حفظ شود تا هرچه زودتر بحران یمن به اتمام برسد.

پاکستان و عراق نمی‌خواهند کشورهایشان صحنه منازعه ایران و عربستان شود

تاجیک درباره طرح میانجیگری میان ایران و عربستان از سوی پاکستان و عراق عنوان کرد: ما نمی‌دانیم چه گفت‌وگویی میان این کشورها بوده است. اصولا وقتی مسئولان کشورها با یکدیگر دیدار می‌کنند آنها برای حل مسائل‌شان اظهار علاقه می‌کنند. ما نمی‌دانیم چه صحبتی میان مسئولان سعودی با عادل عبدالمهدی و عمران خان شده است و آیا طرف سعودی این خواسته را مطرح کرده یا آنکه آن دو کشور اظهار علاقه کرده‌اند.

وی اضافه کرد: هم عراق و هم پاکستان روابط‌شان با ایران و عربستان خوب است است و هم کشورهایی هستند که خواستار آن هستند که اختلافات تهران و ریاض به کشورهایشان کشیده نشود به ویژه بغداد که نمی‌خواهد عراق به صحنه منازعه میان ایران و عربستان تبدیل شود.

سفیر اسبق ایران در اردن درباره رویکرد آمریکا به کاهش تنش میان ایران و عربستان گفت: طولانی شدن جنگ یمن باعث رفتن آبروی غرب و تسلیحات غربی‌ها شده است. فشار احتمالی به عربستان از سوی آمریکا هم از همین منظر است چراکه با طولانی شدن روند جنگ با آشکار شدن جنایت‌ها، بر افکار عمومی کشورهای غربی تاثیر گذاشته و آنها خواهان پایان دادن به جنگ هستند.

نزدیکی ریاض به تهران با سیاست ترامپ همخوانی ندارد

تاجیک با بیان اینکه گواهی مبنی بر اینکه گواهی وجود ندارد که آمریکا علاقه‌ای به حل و فصل اختلافات ایران و عربستان داشته باشد،  اظهار داشت: به نظر می‌رسد آمریکا خواهان تنش مدیریت شده در میزان مشخصی است و نه آنکه درگیری‌ها میان تهران و ریاض شدت یابد. اینکه عربستان به سمت ایران بیاید با سیاست کنونی دولت ترامپ نمی‌خواند.  

وی در پاسخ به این سوال که تلاش عربستان برای کاهش تنش با ایران برای برقراری رابطه میان تهران - ریاض است یا کنترل تنش تصریح کرد: در شرایط کنونی این تلاش‌ها برای برقراری رابطه نیست بلکه آنها می‌خواهند تنش حاصل کنونی را مدیریت کرده و از سطح آن بکاهند. عربستان نمی‌خواهد تنش‌های روزافزون منطقه مانع از رسیدن به مطامع، امیال و جاه‌طلبی‌هایش شود. راه رسیدن به این جاه‌طلبی‌ها از کنترل تنش و محدود کردن آن است.

این کارشناس ارشد مسائل منطقه غرب آسیا ادامه داد: البته ممکن است نوع عکس‌العمل ایران موجب به وجود آمدن نوعی تعامل شود که ریاض را متمایل به عادی‌سازی و برقراری روابط کند.

عربستان سعودی مسائل را خیلی زود امنیتی می‌کند

تاجیک با بیان اینکه سعودی‌ها نسبت به سیاست منطقه‌ای ایران تحفظ و انتقاد دارند البته این به معنای محق بودن آنها نیست، خاطرنشان کرد: یک دلیل این رویکرد به خاطر آن است که سعودی‌ها خیلی زود اهداف و مسائل را امنیتی می‌کنند و رویکردهای ایران را علیه خود ترجمه می‌کند. این مسئله موجب می‌شود سعودی‌ها در تقابل و در برابر سیاست خارجی ایران قرار بگیرند.

وی با تاکید بر اینکه اکنون ظرفیت بهبود روابط میان تهران و ریاض وجود ندارد، ابراز داشت: حل برخی مسائل منطقه‌ای به ویژه یمن کمک می‌کند تا دو کشور با یکدیگر گفت‌وگو کرده و مسائل‌شان را مطرح کنند. اینگونه آنها فرمولی را برای حل مسائل پیدا می‌کنند یا به چارچوب مشخصی برای قرار دادن مسائل‌شان بدون آنکه مسائل را امنیتی کنند دست یابد. حل این مسئله می‌تواند همان پیمان عدم تعرض باشد که وزیر خارجه مطرح کرد یا آنکه در سطح بالاتر رئیس‌جمهور در سازمان ملل از ائتلاف صلح هرمز سخن گفت.