ماموریت برجامی اروپا

آمریکا در دولت «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری جدید نه تنها در عمل به توافق هسته ای ایران و 1+5 پایبند نبوده بلکه در ظاهر نیز خواستار خروج رسمی از برجام است. کارشکنی های مداوم آمریکا برای ناکارامد جلوه دادن برجام بر کسی پوشیده نیست و به تازگی مجله هفتگی «آبزرور» بریتانیا با انتشار گزارشی از تلاش تیم ترامپ در یکسال گذشته با هدف بدنام ساختن برخی دیپلمات های دولت قبل از طریق آژانس خصوصی جاسوسی رژیم صهیونیستی خبر داده است؛ موضوعی که از عمق دشمنی ترامپ با بزرگترین دستاورد دموکرات ها نشان دارد.

در ماه گذشته و منتهی به موعد تصمیم برجامی ترامپ، وی تلاش کرد تا با تغییر مهره های اصلی خود در پست های حساس، بستر را برای خروج این کشور از برجام هموار کنند. «مایک پمپئو» و «جان بولتون» از جمله مهره های تندرو و ضد ایرانی اند که ترامپ آنها را به ترتیب به سمت های وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی منصوب کرد.

نمایش چند روز پیش «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی نیز آخرین تیر ترکش آمریکا و دشمنان منطقه ای ایران بود که به نتیجه مورد نظر آنها ختم نشد. حضور پمپئو در اسرائیل و همزمان شوی تبلیغاتی نخست وزیر این رژیم، نمایشی نخ نماد بود که تاکنون بارها به انحای گوناگون اجرا شده است. آنها با تدارک این برنامه و متهم ساختن ایران به فعالیت های هسته ای پنهانی، سعی کردند افکار عمومی جهان را برای عدم تمدید تعلیق تحریم های هسته ای از سوی ترامپ آماده کنند.

در چنین شرایطی نقش اروپا به عنوان متحد سنتی آمریکا که بیش از یک دهه برای دستیابی به توافق هسته ای تلاش کرده، پر رنگ است. پس از روی کار آمدن ترامپ و سنگ اندازی مداوم وی در مقابل روند اجرای برجام به تدریج شکافی بین واشنگتن و بروکسل ایجاد و با گذشت زمان تعمیق شد. مقامات کشورهای عضو این اتحادیه از تیر ماه 94 و زمان رفع اختلاف هسته ای با ایران، یکی پس از دیگری در صدر هیات های اقتصادی، سیاسی، پارلمانی و ... راهی تهران شدند؛ رفت و آمدهایی که با تفاهمنامه ها و توافقات بسیاری در حوزههای گوناگون همراه بود.

افزون بر اهمیت اقتصادی برجام، این توافق از لحاظ سیاسی- امنیتی نیز برای اتحادیه اروپا در اولویت قرار دارد.

سران بروکسل معتقدند بدون برجام ناآرامی های منطقه تشدید و تبعات آن متوجه یکایک کشورهای قاره سبز خواهد شد. آمریکا به دلیل دوری از خاورمیانه به اندازه اروپا از پیامدهای آن تاثیر نمی پذیرد و موج مهاجرت و تروریسم بیش از پیش امنیت و اقتصاد اروپا را به چالش خواهد کشید.

بی اعتنایی ترامپ به هشدارها و توصیه های سازمان های بین المللی و سازوکارهای پذیرفته شده جهانی به ویژه در ارتباط با برجام برای رهبران اتحادیه اروپا پذیرفته شده نیست. آنان به این نکته مهم توجه دارند که کوتاه آمدن بیش از حد در برابر پیمان شکنی های آمریکا، نقش و اعتبار سازمان های موثر بین المللی را زیر سوال می برد، ضمن این که مشوقی برای دیگر بازیگران زیاده خواه خواهد بود.

بنابراین در روزهای گذشته آنها حمایت مجدانه ای از برجام به عمل آورده اند و به طور دائم بر اهمیت 11 گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در تایید پایبندی تهران به برجام تاکید می ورزند. در صورت بی توجهی ترامپ به بازرسی ها و گزارشات این سازمان راستی آزما، اعتماد جهان به آن از بین خواهد رفت.

از این رو در آستانه تصمیم ترامپ، دیپلماسی اتحادیه اروپا دوباره جان گرفته تا بلکه رئیس جمهوری زیاده خواه آمریکا را به ماندن در کنار دیگر اعضای توافق مجاب و به عبارتی برجام را نجات دهند. سفر جداگانه اخیر«امانوئل مکرون» رییس جمهوری فرانسه و «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان و «بوریس جانسون» وزیر امور خارجه بریتانیا به واشنگتن در این ارتباط قابل تحلیل است.

اینکه اروپا در صورت خروج احتمالی آمریکا از برجام چه راهی را در پیش خواهد گرفت، مساله مهمی و سوژه مورد تحلیل مقامات و کارشناسان بین المللی بوده است. «پی یر ویمون» دبیرکل پیشین سیاست خارجی و امور امنیتی اتحادیه اروپا که اینک در موسسه کارنگی مشغول است در گفت وگو با «یورو نیوز» تاکید کرد که اروپایی ها بر اساس گزارش آژانس از اجرای کامل تعهدات ایران اطمینان دارند. آنان حاضر نخواهند شد برای همراهی با متحد امریکایی خود تحریم‌ های جدیدی را علیه ایران در نظر بگیرند یا اینکه از برجام خارج شوند. حتی امکان دارد شاهد تقابل اتحادیه اروپا با آمریکا در این زمینه باشیم.

به تازگی نشریه آلمانی «اشپیگل» در گزارشی به نقل از یکی از مقامات ارشد اتحادیه اروپا نوشت که کشورهای عضو اتحادیه خود را برای حمایت از شرکت های خود آماده می کنند.

بروکسل در پی راهکارهایی است تا در صورت خروج ترامپ از برجام و از سرگیری تحریم ها، بتوانند با تهران تعاملات و مناسبات گذشته خود را تداوم بخشند. بنابراین ترامپ باید به این نکته توجه داشته باشد که شرایط کنونی با یک دهه پیش تفاوت چشمگیری دارد و اصرار بر برجام شکنی از سوی او، آمریکا را در دام انزوا گرفتار خواهد کرد.