همه آنچه باید در مورد سرگیجه و دلایل آن بدانید

بعضی از مردم وقتی از پنجره طبقات بالای ساختمان بلندی به پایین نگاه می‌کنند یا سوار چرخ و فلک و تله کابین می‌شوند، سرگیجه پیدا کرده و احساس می‌کنند دنیا دور سرشان می‌چرخد. این حالتی است که خیلی‌ها تجربه می‌کنند. اما همیشه هم این ‌طور نیست وگاهی اوقات سرگیجه زمانی سراغ‌شان می‌آید که بی‌حرکت سرجای‌شان نشسته‌اند یا بلند می‌شوند کاری انجام بدهند.

آن لحظه است که احساس می‌کنند در و دیوار و تمام اشیاء دور و برشان به پرواز درآمده‌اند؛ حالت ناخوشایندی که ممکن است فرد را به وحشت بیندازد. اما سرگیجه چیست؟ چه عواملی باعث می‌شوند دچار این حالت ناخوشایند شویم؟ درمان‌های آن چیست؟ آیا همه سرگیجه‌ها خطرناک هستند؟ اینها سوالاتی هستند که متخصصان گوش و حلق و بینی، قلب و عروق، چشم، مغز و اعصاب و طب سنتی به آن پاسخ داده‌اند.

گنجشک‌ها را متوقف کنید!

پیش از آنکه با کمک این مطلب دلیل گیج رفتن سرتان را کشف کنید، با کمک راه‌هایی که در این ستون به شما توصیه می‌کنیم، می توانید نگرانی‌تان را کمتر کنید:

- چشمان‌تان را نبندید و به نقطه ثابتی نگاه کنید. چون اگر سرگیجه شما مربوط به گوش داخلی‌تان باشد، زمانی‌که به نقطه ثابتی نگاه می‌کنید، تا حدودی تعادل‌تان را به دست می‌آورید.

وقتی‌ گنجشک‌ها  دورسرتان می‌چرخند

- اگر احساس کردید همراه با سرگیجه، سردرد دارید یا اندام‌های‌تان بی‌حس است و بینایی‌تان با مشکل مواجه شده، حتما به بیمارستان مراجعه کنید تا توسط متخصص مغز و اعصاب معاینه شوید.

- اما اگر همراه با سرگیجه‌تان، شنوایی‌تان کم شده بود و گوش‌های‌تان وز وز می‌کرد، بهتر است به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.

- برای پیشگیری از «بیماری مسافرت یا حرکت» بهتر است در صندلی جلو بنشینید. در غیر این صورت مستقیم و به جلو نگاه کنید و از داروهای آرامبخش استفاده کنید.

 از استرس و هیجانات محیطی دوری کنید.

دو تا می‌بینید؟

سرگیجه علل متفاوتی می تواند داشته باشد اما یک علت مهم در ایجاد سرگیجه در فرد از ناحیه چشم، احساس دوبینی است که سردرد نیز به همراه دارد. دکتر امین‌الله نیک اقبالی، متخصص چشم و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران دراین باره می‌گوید: شش ماهیچه چشم را حرکت می‌دهند و اگر یکی از این ماهیچه‌ها فلج شود، دو چشم به شکل هماهنگ با یکدیگر کار نمی‌کنند و هر کدام آهنگ خودشان را می‌زنند و ارتباط منطقی میان گوش، چشم و مغز دچار اشکال می‌شود.

با پیش آمدن این وضعیت فرد نمی‌داند به کدام سمت برود. ابتلاء به بیماری‌های ویروسی، آنفلوآنزا و حتی درگیر شدن با یک سرماخوردگی ساده نیز ممکن است دو بینی در بیمار ایجاد کند. اگر دچار دوبینی شدید یا کسی را دیدید که دچار این مشکل شده است، بدون توجه به دلیل آن، حتما به متخصص چشم پزشک مراجعه کنید. دوبینی در واقع زنگ اخطار بدن در زمان خطر است.

چطور درمانش کنیم؟

در بحث درمان دوبینی، متخصص چشم بسته به اینکه چرا این مشکل برای بیمار به وجود آمده است؛ از عینک یا جراحی برای اصلاح ماهیچه یا ماهیچه‌های چشم استفاده می‌کند. از آن جایی که دو بینی مشکل غیر قابل تحملی است، در زمان درگیری بیمار با این اختلال، یک چشم بیمار بسته میشود تا بتواند این شرایط را تا زمان بهبودی تحمل کند.

فشارتان پایین است؟

دکتر منوچهر قارونی، متخصص قلب و عروق براین باور است که اگر فشارخون طبیعی فردی به عنوان مثال همیشه ۱۲ روی ۸ باشد و بعد فشارش را بگیرد و عددی که نشان داده می‌شود، از عدد گفته شده پایین‌تر آمده باشد یعنی اینکه دچار افت فشارخون شده است. هر انسانی در شرایط خاصی فشارش افت پیدا می‌کند که این عوامل می‌تواند طبیعی یا بیمار‌ی‌زا باشد. به عنوان مثال در تابستان با نخوردن آب کافی یا نمک و فعالیت زیاد ممکن است خون غلیظ شده و فشارخون پایین بیاید که این عوامل بیماری‌زاست.

هرچند در زمانی که فشار خون افت کرده، با ریختن کمی نمک روی زبان کارگشاست، اما بهترین کار این است که اگر علائم غیرمنتظره و نگران‌کننده‌ای در فرد مشاهده کردید، به سرعت او را به مرکز درمانی منتقل کنید.

قلب‌تان نامنظم می‌زند؟

در آریتمی، ضربان قلب نامنظم بوده و خونی که از مجرای دهلیزی خارج می‌شود کم است و باعث سیاهی رفتن چشم می‌شود. نامنظمی ضربان قلب اگر منشا بطنی داشته باشد، به مراتب از دهلیزی خطرناک‌تر است و اگر به موقع به فرد شوک وارد نکنیم، ممکن است جانش را از دست بدهد.

در حمام سرتان گیج می‌رود؟

احتمالا دیده‌اید که فردی در حمام دچار سرگیجه شده و روی زمین افتاده است. یکی از دلایل این اتفاق، تنگ بودن دریچه آئورت است که باعث می‌شود فرد به شکل ناگهانی در دستشویی و حمام دچار سرگیجه شود و روی زمین بیفتد. تنگی دریچه آئورت سبب سکته مغزی و خونریزی مغزی شده در این بین ممکن است سر و استخوان افراد مسن نیز دچار شکستگی شده باشد.

چرا گیج می‌زنیم؟

دکتر سید بهزاد پوستی، متخصص گوش و حلق و بینی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران دراین‌باره به سیب سبز می‌گوید: بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند، لفظ سرگیجه را برای زمانی‌که جلوی چشمان‌شان سیاهی برود،یا دچار عدم تعادل باشند به کار می‌برند. در حالی‌که اینها سرگیجه واقعی محسوب نمی‌شوند و اختلالات تعادلی هستند. سرگیجه واقعی، سرگیجه‌ای است که شکل دورانی داشته باشد. حالتی است که فرد احساس می‌کند خودش یا محیط اطرافش به چرخش در آمده‌اند و با حالت تهوع و استفراغ همراه است.

التهاب عصب تعادلی

 گاهی اوقات تورم و التهابی که در عصب تعادلی گوش به وجود می‌آید، سبب بروز سرگیجه در فرد می‌شود و می‌تواند با تهوع، استفراغ و رنگ پریدگی همراه باشد. در این میان بعضی احساس می‌کنند که با باز کردن چشم، سرگیجه‌شان بدتر می‌شود. شدت علائم ایجاد شده در فرد ممکن است به اندازه‌ای باشد که فرد تعادل کافی نداشته باشد و نتواند راه برود. با وجود تورم و التهابی که در عصب تعادلی این بیماران وجود دارد، شنوایی آنان در حد طبیعی است.

تومورهای سی پی (انگل) زاویه

اینها تومورهای وسیعی هستند که علائم سرگیجه را ایجاد می‌کنند و به خاطر فشاری که به مخچه یا منیر می‌آورند، باعث عدم ایجاد تعادل در فرد می‌شوند.

عفونت گوش داخلی

در این بیماری نیز فرد سرگیجه را تجربه می‌کند. گاهی وقت‌ها ویروس یا باکتری‌ها باعث بروز عفونت در گوش داخلی می‌شوند که ممکن است همراه با مننژیت یا عفونت مغزی باشد. در چنین وضعیتی فرد شنوایی خود را از دست می‌دهد.

تومورهای عصب تعادلی

اگر توموری در مسیر عصب تعادلی زوج هشت که از گوش به سمت مغز می‌روند، به وجود بیاید، می‌تواند علائم کاهش شنوایی را ایجاد کند. این بیماران نیز از وزوز گوش رنج می‌برند. این بیماران حمله‌های سرگیجه متعدد دارند و حتی ممکن است عصب صورت‌شان فلج شود.

سرگیجه فصلی

یکسری از سرگیجه‌ها هم هستند که در فصول پاییز و بهار شیوع بیشتری دارند. این نوع سرگیجه‌ها باعث فشار مایع گوش داخلی می‌شوند و با تغییر فشار، احساس سرگیجه به فرد دست می‌دهد. در اغلب موارد هم زمینه‌های آلرژیک و حساسیتی سبب بروز این سرگیجه‌ها می‌شوند که جای نگرانی وجود ندارد.

سرگیجه حرکتی

سرگیجه‌هایی که در اثر مسافرت کردن در فرد به وجود می‌آید، سرگیجه حرکتی نام دارد که می‌تواند از دوران طفولیت در فرد شروع شود و تا دوران بزرگسالی ادامه پیدا کند. همان‌طور که گفته شد، در ایجاد تعادل باید سه سیستم گوش، بینایی و مغزی با یکدیگر هماهنگ باشند و اینها حساسیت بسیار زیادی نسبت به تغییر وضعیت دارند و با ایجاد تغییر در پالس‌های ارسالی، باعث درک حالت سرگیجه به خاطر درک بینایی می‌شوند.

همه آنچه باید در مورد سرگیجه و دلایل آن بدانید

علائمی که باید جدی بگیرید

دکترسعید قزوینیان، متخصص مغز و اعصاب،  برخی از عوامل بروز سرگیجه را با شما درمیان می‌گذارد.

- در سرگیجه محیطی فرد با چرخاندن چند ثانیه‌ای سرش سرگیجه فوق‌العاده شدیدی به او دست می‌دهد.

- سرگیجه تا زمانی که تکرار نشود، خطرناک نیست اما اگر مدام تکرار شد حتما باید به صورت جدی پیگیری شود و به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد.

- سرگیجه‌های مرکزی نسبت به سرگیجه محیطی شدت‌شان کم و کمتر شایع‌تر هستند. در این حالت فرد اختلال تکلم پیدا می‌کند و ممکن است حتی به زمین بیفتد.

- سرگیجه می تواند ناشی از کاهش جریان خون به قاعده جمجمه باشد. خونریزی مخچه با سرگیجه، سردرد، اشکال در راه رفتن و ناتوانی در نگاه کردن به یک سمت همراه است.

- یکی از علایم بیماری‌ ام‌اس، سرگیجه است که معمولا شروعی ناگهانی دارد. ضربه به سرو گردن یا میگرن هم می تواند سرگیجه بیاورد.

طب سنتی چه می گوید؟

دکتر ملیحه خرم پژوه کارشناس طب سنتی دراین‌باره به سیب سبز می‌گوید: سرگیجه مـی‌تـواند عـلت‌های متفاوتی داشته باشد، به همین دلیل به افراد تـوصـیه می‌کـنیم به سرگـیـجـه‌های صبحگاهی‌که به صورت ناگهانی و حاد ظاهر می‌شوند و با استفراغ و تهوع همراه است، توجه داشته باشند و حتما به پزشک متخصص مراجعه کنند اما به‌طور کلی در طب سنتی تعریفی خاص در مورد سرگیجه وجود دارد.

از نظر ما سرگیجه‌ها بر اساس طبع و مزاج فرد می‌تواند گرم یا سرد باشد و هر کدام علائم و نشانه‌های خاص خودشان را دارند. اغلب کسانی‌که درگیر سرگیجه گرم می‌شوند، جوانان هستند و در عین حال تعداد افرادی‌که سرگیجه گرم دارند، معدود است .

سرگیجه گرم و سرد دارد

سرگیجه گرم: کسانی‌که طبع گرم دارند سرگیجه‌شان نیز گرم و ضربان‌دار خواهد بود، صورت پرخونی دارند، بدن‌شان گرم است و احساس می‌کنند مزه دهان‌شان شیرین است. درمان سرگیجه گرم به چند روش انجام می‌شود و یکی از راه‌ها، فصد یا حجامت‌کردن است که طی آن از فرد خون گرفته و دور ریخته می‌شود.

راه دیگر استفاده از غذاهای گرم مثل سوپ جو و ‌آش‌جو است. به‌طور کلی غذاهایی که در آنها از جو استفاده شده باشد، خوب است. استشمام گل‌هایی مثل گل سرخ و گل بنفشه نیز مفید هستند. شربت آبلیمو، عرق کاسنی و عرق بید نیز توصیه می‌شود. از این نوع عرقیات فرد باید روزی یک فنجان به مدت ۴۰ روز استفاده کند. مصرف آبغوره به صورت ناشتا و بعد از غذا به میزان سه قاشق غذاخوری نیز موثر است.

سرگیجه سرد: کسانی‌که طبع سردی دارند، تعریق سرد دارند، صورت‌شان پرخون نیست و رنگ پریده هستند. افرادی‌که سرگیجه سرد دارند، بهتر است از معجونی استفاده کنند که به معجون هفتگانه معروف است و در آن موادی همچون سیاه دانه، دارچین، زنجبیل، میخک، عناب، چای سبز و هل باد وجود دارد.

در تهیه این معجون؛ ۲۵ عدد عناب، ۱۰ عدد هل باد، سه قاشق غذاخوری سیاه دانه، سه قاشق غذا خوری میخک، یک قاشق غذاخوری، چهار تکه دارچین، چهار تکه زنجبیل و یک قاشق غذاخوری چای سبز را با پنج لیوان آب جوشانده و از این جوشانده به میزان یک فنجان به مدت یک هفته، آخر شب‌ها استفاده شود. مصرف گوشت گنجشگ، بلدرچین و کبک، مصرف ‌آش گرم و نخود، استشمام بوهای گرم مثل ادکلن‌هایی که بوهایی گرم دارند، نیز مفید است.