درد گردن و ۲۰ عامل آن را بشناسید

 عوامل، اختلالات و بیماری‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم باعث بروز درد در گردن و نواحی اطراف آن شوند. شناسایی این عوامل اولین قدم برای رفع درد و بازگرداندن کیفیت مطلوب به زندگی است. این مطلب به همین موضوع اختصاص دارد.

۱- وضعیت‌های غلط

سر انسان حدود ۵ کیلوگرم وزن دارد اما با خارج شدن گردن از مرکز ثقل، وزن و فشار سر روی ستون فقرات بیشتر می‌شود و مفاصل و دیسک‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد، درست مانند زمانی که یک وزنه ۵ کیلوگرمی را مقابل خود در دست نگه می‌دارید. هر چقدر این وزنه را با فاصله بیشتری مقابل بدن نگه دارید، وزن و فشار بیشتری را باید تحمل کنید، در صورتی که اگر وزنه را نزدیک به بدن نگه دارید، حمل آن برایتان آسان‌تر می‌شود. سر نیز هر چقدر بیشتر از مرکز ثقل خود خارج شود و به سمت جلو حرکت کند یا به سمت پایین خم شود، وزن بیشتری بر ستون فقرات و گردن وارد می‌کند. این فشار در صورت تداوم، به مرور زمان باعث ایجاد دردها و اختلالات اسکلتی - عضلانی مثل آرتروز و تخریب غضروفی، بیرون‌زدگی و دیسک‌های بین مهره‌ای، آسیب به اعصاب و انشعاب درد به کتف، سرشانه، بازوها، انگشت‌ها و حتی قفسه سینه می‌شود. هرچقدر سر مدت طولانی‌تری در وضعیت خم‌شده یا انحراف به جلو قرار بگیرد، آسیب بیشتری ایجاد می‌کند. به همین دلیل است که دانشجویان، کارمندان اداری، طراحان و... بیشتر دچار دردهای ناحیه گردن و ستون فقرات می‌شوند. حال حتماً می‌پرسید که راه‌حل چیست؟ آیا باید از فعالیت‌های همیشگی خود دست بکشیم؟ پاسخ منفی است. برای به حداقل رساندن فشار سر روی گردن کافی است حرکت‌های سر را از روی مهره یک انجام دهید. این مهره مانند یک کاسه است که جمجمه روی آن می‌غلتد. در واقع مهره یک گردن ساختاری شبیه مفصل گوی و کاسه‌ای شانه و لگن دارد اما عمل حفره آن کمتر است. اگر هنگام پایین آوردن سر، جمجمه را از روی مهره یک حرکت دهید و از جلو آوردن گردن خودداری کنید، همان ۵ کیلوگرم وزن طبیعی بر ستون فقرات وارد می‌شود و احتمال بروز آسیب کاهش می‌یابد.

۲- مشکلات عضلانی و آسیب در لیگامان‌ها و تاندون‌ها

درد گردن می‌تواند در مشکلات عضلانی ریشه داشته باشد. کشیدگی و گرفتگی در عضلات، ضربه، رگ به رگ شدن و آسیب ویپلش (مصدومیتی که در پی تصادف یا ضربه ناگهانی به گردن ایجاد می‌شود) همگی می‌توانند باعث درد در عضلات یا رباط‌ها و تاندون‌های گردن شوند. هر یک از این مشکلات، راه‌های درمانی خاص خود را دارند. برای مثال در مورد آسیب ویپلش باید برای ثابت نگه داشتن گردن و کمک به ترمیم پارگی‌های عضله یا رباط از کلار یا گردن‌بند طبی استفاده کرد. بعد از اتمام دوره استفاده از گردن‌بند نیز باید با کمک درمان کایروپراکتیک، دامنه حرکتی را دوباره به تکامل رساند زیرا ثابت ماندن گردن در کلار منجر به کوتاهی عضله‌ها، تاندون‌ها و رباط‌های گردن و محدود شدن دامنه حرکتی آن‌ها می‌شود. از آنجایی که بافت رباط خونرسانی ضعیف‌تری دارد، ترمیم آن مدت بیشتری طول می‌کشد اما تاندون بین عضلات قرار گرفته و از خونرسانی کافی برخوردار است. به همین دلیل آسیب‌های آن زودتر بهبود می‌یابند.

۳- بیماری‌های مادرزادی

دردهای گردن در بعضی موارد می‌توانند ناشی از بیماری‌ها یا اختلالات ساختاری مادرزادی باشند. هرچقدر این بیماری‌ها در سنین پایین‌تر تشخیص داده شوند، درمان آن‌ها با موفقیت بیشتری همراه خواهد بود. اگرچه ممکن است افراد مبتلا به بیماری‌های مادرزادی در سنین پایین دچار دردهای شدید نشوند، با بالا رفتن سن احتمال شدت یافتن درد بالا می‌رود. عواملی مثل عادت‌های نادرست روزمره، افزایش یا کاهش قوس طبیعی گردن انحراف جانبی گردن، چرخش در مهره‌ها، آرتروز... می‌توانند در تشدید و درد گردن روند درمان این افراد نقش داشته باشند.

۴- روماتیسم مفصلی

روماتیسم مفصلی نوعی بیماری خودایمنی است که منجر به تخریب مفاصل می‌شود. در این بیماری معمولاً مهره ۱ و ۲ گردن (مفصل اطلسی محوری) درگیر می‌شوند و سر و گردن ثبات خود را از دست می‌دهند. افراد مبتلا به روماتیسم باید تحت درمان متخصص روماتولوژی قرار بگیرند. برای کمک به بهبود و جلوگیری از پیشرفت عوارض مفصلی بیماری نیز می‌توانند از درمان‌های غیرجراحی مثل فیزیوتراپی کمک بگیرند.

۵- فراخوانی نادرست عضلات

گاهی اوقات درد گردن به علت تداوم در فراخوانی نادرست عضلات ایجاد می‌شود. برای حرکت دادن اعضای مختلف بدن، ابتدا یک فرمان از مغز صادر می‌شود. برای اجرای این فرمان، گروه‌های عضلانی مختلف باید به ترتیب خاصی منقبض شوند تا برای مثال دست بالا برود یا گردن به سمت چپ یا راست تکان بخورد. حال اگر فراخوانی عضلات به ترتیب درست انجام نشود و فرد بدون آگاهی از این موضوع عضلات خود را حرکت دهد، در مکانیسم حرکتی اختلال ایجاد می‌شود و این اختلال به مرور زمان در اندام مربوط درد ایجاد می‌کند. برای آگاهی از فراخوانی درست عضلات و اصلاح اختلالات آن می‌توانید با افراد متخصص در پزشکی ورزشی و علم بیومکانیک مشورت داشته باشید.

۶- استرس و اضطراب

استرس، اضطراب، عصبانیت و فشارهای روانی با افزایش ترشح هورمون کورتیزول از غدد فوق کلیوی می‌توانند باعث بروز یا تشدید درد در نواحی مختلف بدن مثل گردن شوند. کورتیزول که با نام «هورمون استرس» شناخته می‌شود، در شرایط مناسب می‌تواند مفید باشد. برای مثال وقتی فرد در وضعیت فرار یا مبارزه قرار می‌گیرد، بدن با افزایش ترشح این هورمون به نجات او کمک می‌کند زیرا کورتیزول باعث افزایش جریان خون، ضربان قلب، ظرفیت تنفس و قدرت عضلات می‌شود. حال اگر فرد به طور مکرر در وضعیت‌های استرس‌زا قرار بگیرد، کورتیزول همچنان در بدنش ترشح می‌شود و التهاب و تخریب را در بدن بالا می‌برد. در این شرایط احتمال بروز دردهای اسکلتی- عضلانی بالا می‌رود. درد گردن ناشی از استرس را می‌توان با فعالیت‌های آرام‌بخش مثل مدیتیشن و ورزش‌هایی مثل یوگا بهبود بخشید.

۷- دردهای عصبی (رادیکولوپاتی)

رادیکولوپاتی به علت تحت فشار قرار گرفتن ریشه‌های اعصاب در ستون فقرات ایجاد می‌شود. این اختلال می‌تواند منجر به علائمی مثل درد، ضعف، گزگز و بی‌حسی در گردن و اندام‌های مرتبط با عصب شود. درگیری و فشار بر ریشه‌های عصب به دلیل عوامل مختلف مثل بیرون‌زدگی دیسک، زائده‌های استخوانی ناشی از آرتروز، تنگی کانال نخاع، وجود توده و... اتفاق می‌افتد.

۸- اختلالات مغزی

بیماری‌هایی مثل ام‌اس، ای‌ال‌اس (S، L، A)، پی‌ال‌اس (S، L، P)، پارکینسون و... از گروه بیماری‌های مربوط به مغز و اعصاب هستند که می‌توانند باعث درگیری اعصاب، درد و از دست دادن کنترل عضلات در نواحی مختلف از جمله گردن شوند. اگرچه پیشرفت این بیماری‌ها غیرقابل اجتناب است، با ورزش درمانی می‌توان به حفظ تعادل و محافظت از ساختار اسکلتی- عضلانی در افراد مبتلا کمک کرد و سرعت پیشرفت بیماری را کاهش داد.

۹- اختلالات نخاعی

اختلالات نخاعی یکی دیگر از عوامل دردهای گردنی هستند. بیماری‌های نخاعی، مایلوپاتی (آسیب نخاع بر اثر فشار)، ضربه و تومورهای بدخیم و خوش‌خیم در نخاع می‌توانند سیستم اعصاب را درگیر کنند و باعث ایجاد درد شوند. هریک از این بیماری‌ها درمان خاص خود را دارند؛ از جمله دارودرمانی، شیمی‌درمانی، جراحی و ... در نهایت نیز می‌توان با کمک درمان کایروپراکتیک، فیزیوتراپی و تقویت عضلات، ساختار اسکلتی این بیماران را تحت محافظت قرار داد.

تنگی کانال نخاع یکی دیگر از دلایل درد گردن است که بر اثر عوامل مختلف ایجاد می‌شود؛ مثل بیرون‌زدگی دیسک‌های بین مهره‌ای، سرخوردگی مهره‌ها، آرتروز ستون فقرات، کاهش فاصله بین مهره‌ها، توده‌های خوش‌خیم و بدخیم و... علائم تنگی کانال نخاع و فشار بر ریشه‌های عصب را می‌توان با درمان‌های دستی، حرکات ورزشی و اصلاحی و ... بهبود بخشید.

۱۰- اختلالات دیسک

هر یک از دیسک‌های بین مهره‌ای دارای یک هسته متحرک به نام «نوکلئوس پالپوزوس» هستند که حالت ژله‌مانند دارد. این هسته با حلقه‌های فیبری غضروفی پوشیده شده و محافظت می‌شود. در واقع دیسک مانند یک واشر ضخیم است که در مرکز آن عدسی متحرکی قرار دارد. در زمان تولد تقریباً ۸۰ درصد از محتوای دیسک را آب تشکیل می‌دهد اما با بالا رفتن سن به تدریج از آب موجود در دیسک کاسته می‌شود و خاصیت ارتجاعی آن کاهش می‌یابد. فشار عمودی نیروی جاذبه بر ستون فقرات و فعالیت‌هایی مانند بلند کردن اشیای سنگین، وضعیت‌های نادرست ایستادن، نشستن، خوابیدن، حوادث، تصادفات و ... نیز احتمال درگیری و آسیب دیسک را بالا می‌برند. از آنجایی که خونرسانی به دیسک‌های بین مهره‌ای بسیار محدود است، مصرف آب و مایعات به تنهایی نمی‌تواند به بهبود اختلالات دیسک کمک کند. برای حفظ سلامت ستون فقرات و جلوگیری از خشکی دیسک، تخریب ساختار اسکلتی و فشار بر ریشه اعصاب لازم است از راهکارهای درمانی کمک گرفته شود.

۱۱- کمبود مواد مغذی

کمبود ویتامین‌ها و مواد مغذی مثل ویتامین D، ویتامین B، کلسیم، پتاسیم، منیزیم و ... از دیگر عواملی است که می‌تواند در بروز دردهای اسکلتی- عضلانی از جمله درد ناحیه گردن نقش داشته باشد. کمبود کلسیم و ویتامین D می‌تواند باعث پوکی استخوان و دردهای اسکلتی- عضلانی شود. کمبود ویتامین B می‌تواند مشکلات و دردهای عصبی ایجاد می‌کند. کمبود منیزیم و پتاسیم نیز در بروز دردهای عضلانی مؤثر است. تغذیه مناسب باید منحصربه‌فرد باشد بنابراین برای آگاهی از نیازهای تغذیه‌ای خود بهتر است با متخصص تغذیه مشورت کنید.

۱۲- تورتیکولی (کژگردنی)

تورتیکولی نوعی اختلال در ساختار اسکلتی گردن است که می‌تواند به‌صورت مادرزادی یا غیرمادرزادی ایجاد شود. در کورتیکولی، سر به یک سو در حالت قفل‌شده باقی می‌ماند و برای فرد درد و ناراحتی ایجاد می‌کند. در کورتیکولی مادرزادی می‌توان با عکس رادیولوژی به بررسی ساختار اسکلتی گردن پرداخت و با ام‌آرآی، کوتاه‌شدگی عضلات را تشخیص داد و مطابق با آن ورزش‌ها و حرکات اصلاحی لازم را تجویز کرد. کورتیکولی غیرمادرزادی، به طور موقت معمولاً بر اثر وضعیت‌های نادرست سر مثل خوابیدن روی بالش نامناسب ایجاد می‌شود. درد گردن در این موارد معمولاً ۳ تا ۴ روز باقی می‌ماند و به‌تدریج برطرف می‌شود. با این حال می‌توان با کمک راهکارهایی مثل درمان دستی و کایروپراکتیک، بهبود آن را تسریع بخشید.

۱۳- تحرک ناکافی

حرکت‌ها و ورزش‌های انعطاف‌پذیری، قدرتی، استقامتی، تعادلی، هوازی و حرکاتی که عضلات عمیق بدن را درگیر می‌کنند برای حفظ سلامت ضروری هستند. برای جلوگیری از دردهای اسکلتی- عضلانی، تنها یک نوع ورزش کافی نیست، بلکه تمامی حرکات مذکور باید در برنامه ورزشی گنجانده شوند. از طرفی، ورزش باید منحصربه‌فرد باشد. برای مثال افراد با شغل اداری و پشت‌میزنشینی به حرکات ورزشی متفاوتی نسبت به یک ورزشکار حرفه‌ای نیاز دارند. برای آگاهی از فعالیت بدنی مناسب خود می‌توانید از مربیان و متخصصان مربوط کمک بگیرید.

۱۴- سرویکال‌اسپوندیلوزیس

سرویکال‌اسپوندیلوزیس یا سرخوردگی مهره‌های گردن معمولاً بر اثر ساییدگی و تخریب مفاصل ستون فقرات ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث تنگی کانال نخاع و فشار بر ریشه‌های عصب شود. در بسیاری از موارد، سرویکال‌اسپوندیلوزیس با افزایش سن بروز پیدا می‌کند و معمولاً خود را با درد، گرفتگی، سفتی و خشکی گردن نشان می‌دهد. این اختلال در موارد شدید نیاز به جراحی پیدا می‌کند اما اگر هنوز در ستون فقرات ثبات وجود داشته باشد، معمولاً می‌توان با کایروپراکتیک، فیزیوتراپی و ورزش‌درمانی آن را اصلاح کرد.

۱۵- انکیلوزان‌اسپوندیلوزیس

این اختلال نوعی بیماری مفصلی سیستمیک، خودایمنی، مزمن و پیشرونده است که باعث تخریب مفاصل ستون فقرات و تغییر شکل ساختار اسکلتی بدن می‌شود. در انکیلوزان‌اسیوندیلوریس، مفاصل دچار التهاب و درد می‌شوند. عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی می‌توانند در بروز این بیماری دخیل باشند. برای بهبود درد ناشی از این بیماری باید ماهیچه‌های اطراف گردن را تقویت کرد و از این طریق فشار وارد بر ستون فقرات را کاهش داد. تکامل و حفظ دامنه حرکتی مفاصل نیز به بهبود علائم این اختلال کمک می‌کند.

۱۶- کمبود اکسیژن

اکسیژن در حفظ سلامت دستگاه اسکلتی- عضلانی نقش مهمی ایفا می‌کند. ماهیچه‌ها برای عملکرد درست نیاز به اکسیژن دارند. برای رفع کوفتگی‌های عضلانی نیز اکسیژن باید با مونوکسیدکربن در بافت عضله جایگزین شود. کمبود اکسیژن به‌تدریج باعث مرگ سلولی در ساختار اسکلتی، عضلات، تاندون‌ها، عروق و... می‌شود بنابراین از دم‌وبازدم‌های عمیق غافل نشوید و به جای استفاده از عضلات کمک تنفسی ناحیه گردن، برای تنفس در ناحیه گردن به دنده‌ها متصل هستند و هنگام افزایش ترشح هورمون کورتیزول (هورمون استرس) فعال می‌شوند و به افزایش ظرفیت تنفسی و اکسیژن‌رسانی کمک می‌کنند. حال اگر فرد مدام در استرس باشد، این عضلات به‌طور دائم دچار انقباض و انبساط می‌شوند و بعد از مدتی باعث بروز درد در ناحیه گردن می‌شوند.

۱۷- مشکلات شانه

اختلالات و بیماری‌های مربوط به شانه مثل شکستگی‌ها، بورسیت (التهاب کیسه‌های محافظ در مفاصل)، اختلالات عضلات چرخاننده شانه، ایمپینجمنت شانه (گیرافتادگی عضلات چرخاننده) و... می‌توانند باعث ارجاع درد به گردن شوند. در واقع، بسیاری از عضلات گردن به عضلات شانه، کتف و ترقوه متصل یا مرتبط هستند. به همین دلیل بسیاری از دردهای گردن می‌توانند ناشی از مشکلات مربوط به شانه، کتف و... باشند یا برعکس.

۱۸- کمبود آب

دوسوم بدن از آب تشکیل شده بنابراین کمبود آن می‌تواند باعث بروز بیماری‌های مختلف از جمله دردهای اسکلتی- عضلانی، گرفتگی عضلانی و خشکی مفاصل و دیسک‌های بین مهره‌ای شود. میزان آب مورد نیاز روزانه برای هر فرد متفاوت است و توصیه به مصرف ۸ لیوان آب برای همه مناسب نیست. آب باید متناسب با میزان فعالیت، وزن، سن و... مصرف شود. برای مثال یک ورزشکار ممکن است روزانه به ۴ تا ۵ لیتر آب نیاز داشته باشد، در حالی که یک فرد مسن شاید بتواند آب بدن خود را با ۲ لیوان آب نیز تأمین کند.

۱۹- کمبود خواب

میزان و کیفیت خواب در پیشگیری از بروز دردهای اسکلتی- عضلانی از جمله درد گردن مؤثر است. هر فرد در شبانه‌روز به ۶ تا ۸ ساعت خواب نیاز دارد. خوابیدن بیشتر یا کمتر از این میزان می‌تواند مضر باشد. کم‌خوابی با افزایش ترشح هورمون کورتیزول (هورمون استرس) می‌تواند باعث بروز یا تشدید دردهای اسکلتی- عضلانی شود. نحوه خواب و استفاده از باش مناسب نیز در پیشگیری از درد گردن اهمیت بالایی دارد. اگر گودی گردن زیادی باشد، بهتر است از بالش‌های ضخیم استفاده شود اما اگر گردن صاف باشد، بالش‌های ارتوپدی مناسب‌تر هستند. در کل، بالش بهتر است منحصر به فرد باشد و براساس ساختار اسکلتی گردن فرد انتخاب شود.

۲۰- کیست سینوویال

کیست‌های مختلفی ممکن است در ستون فقرات ایجاد شوند که از بین آن‌ها کیست سینوویال شایع‌تر است. این کیست داخل مفاصل و در محل ساییدگی غضروف‌ها ایجاد می‌شود. در واقع اگر میزان التهاب و مایعات در سینوویوم (نوعی غشای نازک در کپسول مفصلی) افزایش باید، در این محل کیست سینوویال و درد ایجاد می‌شود. سینوویوم را می‌توان با برطرف کردن عامل فشار بر مفصل به تدریج به حالت طبیعی بازگرداند.