عوارض رژیم کتوژنیک بلندمدت بر سلامتی

 رژیم کتوژنیک یک رژیم غذایی پُرچرب و کم کالری است. افرادی که رژیم کتوژنیک را دنبال می‌کنند باید 75 درصد از کالری مورد نیاز روزانه خود را از چربی‌ها، 20 درصد آن را از پروتئین و 5 درصدش را از کربوهیدرات‌ها دریافت کنند. رژیم کتوژنیک دهه‌هاست که به کودکان مبتلا به انواع خاصی از صرع کمک می‌کند تا شرایط بهتری داشته باشند و تحقیقات علمی نیز تأثیر این رژیم غذایی بر این بیماران را تائید کرده است.

آیا رژٰیم کتوژنیک در بلندمدت بی‌ضرر است؟

اینکه تا چه مدت می‌توان تحت رژیم کتوژنیک باقی ماند هنوز مورد مطالعه و آزمایش است. تحقیقات پیشین نشان داده‌اند افراد دارای اضافه وزنی که 24 هفته تحت رژیم کتوژنیک بوده‌اند، نتایج مثبتی کسب کرده‌اند. از طرفی مطالعه‌ای دریافت افراد نباید بیش از 12 ماه در رژیم کتوژنیک بمانند. حتی طی این دوره نیز باید عملکرد کلیه‌ها به دقت تحت کنترل باشد. به عبارتی دیگر، اگر قصد دارید رژیم کتوژنیک را در پیش بگیرید باید پزشک خود را در جریان بگذارید تا سلامت کلیه‌هایتان را مرتباً بررسی کند. هنوز کسی نمی‌تواند تضمین کند که بیشتر از یک سال تحت رژیم کتوژنیک بودن بی‌ضرر است.

برخی از کارشناسان نیز عقیده دارند نباید بیش از شش ماه رژیم کتوژنیک گرفت. میزان وزن فرد وقتی که رژیم را شروع می‌کند و وضعیت سلامت عمومی او طی این شش ماه نیز اهمیت دارد. به هر حال فراموش نکنید که همه‌ی کارشناسان سر این موضوع توافق دارند که باید رژیم کتوژنیک را تحت نظر پزشک در پیش بگیرید تا وضعیت سلامتی‌تان به طور منظم کنترل شده و دچار عوارضی مانند فشار خون بالا نشوید.

عوارض رژیم کتوژنیک در بلندمدت

1- ریتم نامنظم قلب

حذف کربوهیدرات در درازمدت با مشکلات ریتم قلب مرتبط است. تحقیقات جدید ارائه شده توسط دانشگاه آمریکایی قلب و عروق، نشان داده است رژیم‌های کم کربوهیدرات با افزایش خطر ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی (AFib) مرتبط است.

در این مطالعه پرونده‌ی پزشکی حدود 14000 نفر در بیش از 20 سال با هم مقایسه شد. محققان با بررسی این پرونده‌ها دریافتند افرادی که درصد کمی از کالری روزانه خود را از دانه‌ها، میوه‌ها و سبزیجات نشاسته‌ای دریافت می‌کردند، بیشتر در معرض افزایش خطر ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی قرار داشتند. در این بیماری ضربان قلب نامنظم شده و خطر احتمال ابتلا به سکته مغزی و حمله قلبی 5 برابر افزایش می‌یابد.

خیلی از افرادی که تحت رژیم غذایی کتوژنیک قرار می‌گیرند میزان مجاز کربوهیدرات خود را از منابع اشتباهی دریافت می‌کنند مانند: شکلات، چیپس، کلوچه و نان سفید. شما باید همان میزان اندک از کربوهیدرات را که مجاز به مصرفش هستید از منابع سالمی مانند سبزیجات انتخاب کنید.

2- کاهش توانایی برای انجام فعالیت بدنی

یکی از مؤلفه‌های اصلی رژیم کتوژنیک این است که منبع تامین انرژی اصلی بدن از کربوهیدرات به چربی تغییر می‌کند و میزان آن به فعالیت شما بستگی دارد.

متخصصان می‌گویند از لحاظ زیستی، بدن ترجیح می‌دهد از کربوهیدرات برای سوخت استفاده کند و چربی را ذخیره کند؛ به‌خصوص در طول دوره‌های فعالیت بدنی. چرا که کربوهیدرات نسبت به چربی، انرژی کمتری را برای سوخت مصرف می‌کند.

بدین ترتیب اگر بدن شما کربوهیدرات کافی برای عملکرد بدنی و فعالیت و ورزش را تأمین نکند، باید تلاش کند تا آن را از شکستن چربی‌ها به دست آورد و این باعث می‌شود که شما در طول تمرینات احساس خستگی کنید. در واقع این فرایند می‌تواند به این معنی باشد که رژیم غذایی کتو برای ورزشکاران و افرادی که مشاغل دارای فعالیت فیزیکی بالا دارند مناسب نیست.

3- مضر برای افراد مبتلا به مشکلات کیسه صفرا

کیسه صفرا، صفرایی که توسط کبد ساخته می‌شود را ذخیره و تغلیظ می‌کند. صفرا برای متابولیسم چربی ضروری است. یک رژیم غذایی با چربی بالا می‌تواند بیماری‌های صفراوی (GBD) موجود را تشدید کند و یا خطر ابتلا به بیماری‌های صفراوی را افزایش دهد. مخصوصاً اگر کیسه صفرا شما با جراحی برداشته شده باشد، ممکن است دچار مشکل در هضم تمام چربی‌هایی شوید که در رژیم غذایی کتوژنیک می‌خورید. در این صورت افزایش وزن، نفخ، التهاب و سایر اختلالات گوارشی، اولین نشانه‌هایی است که شما با آن مواجه می‌شوید.

علائم عملکرد ضعیف کیسه صفرا ممکن است تا زمانی که مصرف چربی خود را افزایش نداده‌اید و کربوهیدرات‌ها را محدود نکرده‌اید، مشخص نشود. اگر بعد از محدود کردن کربوهیدرات‌ها و افزایش مصرف چربی، متوجه مشکلات گوارشی شُدید، این نشانه‌ای است که رژیم کتوژنیک برای شما در طولانی‌مدت مناسب نیست.

4- کمبود ویتامین

دنبال کنندگان یک رژیم غذایی کتوژنیکی ممکن است از مصرف میوه‌ها و سبزیجات غنی از ویتامین‌ها خودداری کنند و تلاش کنند تا شمارش کربوهیدرات خود را در محدوده کتوژنیک حفظ کنند. متأسفانه تمرکز بر محدود کردن کربوهیدرات در بلندمدت می‌تواند منجر به کمبود ویتامین شود.

رژیم کتو اغلب فاقد ویتامین‌های محلول در آب است. این ویتامین‌ها شامل تمام ویتامین‌های گروه B است که برای سلامتی سیستم عصبی و متابولیسم انرژی ضروری هستند و ویتامین C که برای تقویت سیستم ایمنی و سلامت پوست و مو به آن نیاز داریم.

دانه‌های کامل، لوبیاها، حبوبات و میوه‌هایی مانند موز و پرتقال غنی از ویتامین‌های B و C هستند؛ اما دارای کربوهیدرات زیادی می‌باشند. گزینه‌های غنی از ویتامین که کربوهیدرات پایینی دارند شامل کلم بروکسل، اسفناج، بروکلی، تمشک و زغال‌اخته است. اگر شما مصمم هستید که در رژیم کتوژنیک در درازمدت باقی بمانید، باید با نظر پزشک در دوره‌های زمانی مشخص از مکمل‌های ویتامینی استفاده کنید.

5- تأثیر منفی بر روده و گوارش

مصرف بسیاری از غذاهای غنی از مواد مغذی و فیبر به علت داشتن کربوهیدرات بالا در رژیم غذایی کتوژنیک مجاز نیستند که می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی مانند یبوست و اسهال شود.

از طرفی بسیاری از غذاهای گیاهی محدود شده در رژیم غذایی کتوژنیک، منابع خوبی از پری‌بیوتیک‌ها هستند که باکتری‌های مفید پروبیوتیک‌ها در روده را تغذیه می‌کنند و برای سلامت گوارش ما لازم‌اند.

6- تأثیر منفی بر سلامت

تمام چربی‌ها یکسان نیستند و متأسفانه برخی افراد ممکن است برای دریافت چربی کافی در مصرف گوشت‌های فرآوری شده و چربی‌های اشباع افراط کنند.

همه چربی‌ها دارای کالری زیادی هستند، اما چربی‌های اشباع شده و ترانس، کلسترول LDL "بد" را در خون شما افزایش می‌دهند و می‌توانند باعث ایجاد پلاک در شریان‌ها و گرفتگی‌های عروق شوند. به همین دلیل اگر شما انتخاب‌های غذایی مناسبی نداشته باشید، چسبیدن به یک رژیم غذایی کتویی در طولانی‌مدت می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات قلبی عروقی یا کلسترول بالا را افزایش دهد.

در نهایت این‌که بدانید وجود تری‌گلیسیرید بالا در گردش خون در طولانی‌مدت می‌تواند منجر به پانکراتیت حاد شود.

توصیه‌هایی در مورد رژیم کتوژنیک در بلندمدت

علی‌رغم نتایج خوبی که تاکنون از رژیم کتوژنیک کسب شده، بیشتر پزشکان هشدارهایی می‌دهند. حتی برخی از آن‌ها این رژیم کتوژنیک را بدترین رژیم غذایی می‌دانند. پزشکانی که رژیم کتوژنیک را تائید می‌کنند می‌گویند در این رژیم، اصول و دستورالعمل‌هایی وجود دارد که کمک می‌کند این رژیم غذایی سالم و مؤثر باشد، مانند:

چربی‌های باکیفیت را انتخاب کنید

از آنجایی که بزرگ‌ترین بخش رژیم کتوژنیک، چربی است باید بیشترین تمرکز خود را روی چربی‌های سالم و باکیفیت بگذارید. چربی‌های ناسالم مانند مصرف زیاد روغن نارگیل، روغن‌های سرخ‌کردنی و روغن‌های اکسیدشده و مانده نباید جایی در این رژیم داشته باشند. طبق توصیه‌ی کارشناسان از یک متخصص تغذیه کمک بگیرید تا انتخاب‌های سالم‌تری داشته باشید مانند: آووکادو، آجیل، روغن زیتون و ماهی.

کربوهیدرات‌های باکیفیت را انتخاب کنید

خیلی از افرادی که تحت رژیم غذایی کتوژنیک قرار می‌گیرند میزان مجاز کربوهیدرات خود را از منابع اشتباهی دریافت می‌کنند مانند: شکلات، چیپس، کلوچه و نان سفید. شما باید همان میزان اندک از کربوهیدرات را که مجاز به مصرفش هستید از منابع سالمی مانند سبزیجات انتخاب کنید.

به ریزمغذی‌ها توجه کنید

کسانی که رژیم کتوژنیک را در پیش می‌گیرند ممکن است برخی از مواد مغذی مهم مانند الکترولیت‌هایی چون سدیم و پتاسیم را از دست بدهند. اگر کمبود این مواد مغذی را داشته باشید ممکن است دچار تهوع، گرفتگی‌های عضلانی و یبوست شوید. می‌توانید مکمل مصرف کنید یا بیشتر غذاهای مغذی بخورید.

غذاهای طبیعی مصرف کنید

این روزها در داروخانه‌ها مکمل‌های فراوان و گوناگونی برای رژیم کتوژنیک وجود دارد اما پزشکان توصیه می‌کنند به جای پودر پروتئین و روغن‌هایMCT که ممکن است عوارض جانبی داشته باشند، غذاهای طبیعی بخورید. پروتئین و چربی حیوانی در بلندمدت مواد مغذی مورد نیاز بدن در رژیم غذایی کتوژنیک را تامین می‌کنند.