از مصرف خودسرانه دارو تا بروز مقاومت دارویی

برای همه ما پیش آمده که با داشتن اندک سردرد، احساس ناراحتی و یا درد اقدام به مصرف خودسرانه دارو می کنیم در حالی که هیچ اطلاعی از عوارض یا میزان دُز مصرفی دارو نداریم.

انباشت دارو در خانه و مصرف خودسرانه آن، تنها مشکل حوزه دارو نیست، بلکه برخی پزشکان نیز با تجویزهای بی رویه دارو به این مشکلات دامن می زنند.

متاسفانه طبق آمار وزارت بهداشت و درمان، میزان تجویز آنتی بیوتیک ها دربرخی نسخه ها بیش از اندازه است که همین امر موجب شده میزان مصرف آنتی بیوتیک در کشور بالا باشد ،بطوری که در فصل پاییز امسال با توجه به شیوع آنفلوانزا در کشور، در مقطعی از زمان با کمبود دارو های آنتی بیوتیک روبرو باشیم.

در گفت وگویی که با چند نفراز شهروندان ارومیه ای داشتیم همگی معتقد بودند که دلیلی ندارد برای یک سرما خوردگی ساده به پزشک مراجعه کنیم و چند ساعتی معطل ویزیت پزشک بشویم بلکه با خرید چند قرص مسکن بیماری خود را درمان می‌کنیم.

 به عنوان نمونه قاسمی که خانه دار است، در گفت وگو با ایسنا افزود: هر بار که به سرماخوردگی مبتلا می شویم پزشک ۴قلم داروی تکراری تجویز می کند، باتوجه به هزینه ویزیت دلیلی ندارد برای یک سرما خوردگی ساده به پزشک مراجعه کنیم از آنتی بیوتیک های که در خانه است،استفاده می کنم.

وی تصریح کرد: در یخچال خانه یک کیسه دارو مسکن و آنتی بیوتیک دارم که وقتی ناراحتی جزیی داشته باشیم از آنها استفاده می کنیم.

عطارد یکی دیگر از شهروندان ارومیه نیز در گفت وگو با ایسنا افزود: در یخچال خانه چند ورق قرص معده دارم هربار که معده ام درد می کنم از آن استفاده می کنم و وقتی تمام می شود دیگر به دکتر نمی روم از داروخانه تهیه می‌کنم.

وی تصریح کرد: در خانه به مقدار زیاد قرص و شربت داریم، برخی از داروهای که دکتر تجویز کرده را بعد از اینکه بیماری مان خوب شده دیگر مصرف نکرده ایم.خب همانها را در موارد مشابه مصرف می کنیم.

محمد دلیراد، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه در گفت وگو با ایسنا افزود : دارو همیشه به‌عنوان یک عامل اصلی در درمان بیماری ها مورداستفاده بوده است و هر کشـوری بـر اسـاس وضـعیت جغرافیایی، بیماری ها و منابع مالی تعدادی از این داروها را در لیست داروهای اساسی خود قـرار داده و پزشکان موظف به تجویز بر اساس فهرست دارویی کشور هستند.

وی تصریح کرد: متأسفانه امروزه با توجه به کمبودهای دارویی و تجویز و مصرف غیرمنطقی داروها شاهد مشکلات زیادی در تامین به‌موقع دارو برای بیماران هستیم .

دلیراد اظهار کرد: با توجه به محدود بودن منابع مالی و بودجه‌ای و اینکه قسمت عمده‌ای از این بودجه صرف تهیه و مصرف دارو می‌شود می‌توان با تجویز و مصرف منطقی دارو از اتلاف سرمایه ملی جلوگیری کرد.

وی ادامه داد: ارائه کارنامه برای پزشکان در خصوص چگونگی تجویز دارو، استفاده از سیستم‌های تشویقی و تنبیهی برای پزشکان، استفاده از ظرفیت علمی اعضا کمیته در جهت برگزاری دوره‌های بازآموزی و فرهنگ‌سازی عمومی در خصوص عدم مصرف بی‌رویه دارو راهکارهای است که می توان از مصرف خود سرانه و انبار دارو در خانه ها جلوگیری کرد.

دکتر سید جلیل موسوی، متخصص بیماری های عفونی در گفت وگو با ایسنا افزود : مصرف خوراکی داروها نسبت به سایر روش های تزریقی شایعترین راه مصرف داروها است و نسبت به دیگر روش ها معمولا ساده تر، راحتر و مطمئن تراست.

وی با اشاره به اینکه ۷۵درصد درمان از طریق دارو انجام می شود، تصریح کرد: هیچ داروی وجود ندارد که عارضه نداشته باشد، بنابراین ۷۵درصد عوارض دارویی وابسته به دُز مصرفی است.

موسوی با تاکید به اینکه در ایران سالانه متوسط ۳۳۹عدد دارو توسط هر ایرانی  مصرف می شود، یاد آور شد: بین ۱۰ تا ۱۵ درصد مجموع داروها در کشور بدون مشورت با پزشک مصرف می شود.

این متخصص بیماری های عفونی با اشاره به اینکه مصرف خودسرانه، انبار خانگی آنتی بیوتیک ها اقدامی بسیار ناپسند است، خاطر نشان کرد: مسکن ها، قطره های چشمی، آنتی بیوتیک ها بیشترین میزان مصرف خود سرانه را دارند.

وی ادامه داد: یکی از زیان بار ترین عوارض نگه داری داروها در خانه و یا مصرف خودسرانه دارو، ایجاد مقاومت دارویی و بروز میکروب مقاوم است.

موسوی اظهار کرد: در هر نسخه میانگین ۳یا۴قلم دارو تجویز می شود در حال که باید در دادن دارو و تجویز زیاد  آن خسیس بود.

وی تصریح کرد: داروهای طب سنتی نیز به ۴گروه تقسیم می‌شوند که گروه ۳و۴ رابدلیل داشتن عوارض جدی باید با مشورت متخصص مصرف کرد و تصور اینکه دارویی سنتی و گیاهی است و بدون عارضه است ، کاملا اشتباه است.

این متخصص بیماری های عفونی افزود: ادویه جات، دم نوش ها و عرقیات که بیشتر خواص دارویی دارند نیز باید در حد اعتدال و متناسب با مزاج افراد مصرف شوند.

با توجه به شیوع بالای مصرف خودسرانه دارو به ویژه آنتی بیوتیک ها و تجویزهای غیر ضروری دارد توسط برخی پزشکان ، طراحی و اجرای برنامه های آموزشی به منظور افزایش درک خطر مصرف خودسرانه دارو در بین اقشار مختلف جامعه ضروری بنظر می رسد.