عوامل خطر بیماری‌های قلبی را بشناسید

قلب شما بسیار شبیه خانه‌تان است؛ با یک چهارچوب کامل می‌شود، لوله‌کشی و یک سیستم الکتریکی دارد. قلب یک وظیفه دارد: در گردش نگه‌داشتن خون. چهارچوب قلب را خود عضلهٔ قلب تشکیل می‌دهد. عملکرد عروق کرونری به‌عنوان لوله‌کشی خارجی، خون اکسیژن‌دار را برای قلب تأمین می‌کنند. لوله‌کشی داخلی قلب، یعنی چهار دریچهٔ آن، مدام و با تناوبی بسیار دقیق فشرده و رها می‌‌شوند و تحت کنترل سیستم الکتریکی هستند و عصب‌ها نیز ضربان قلب را تنظیم می‌کنند.

یک اختلال در هر قسمت کوچکی از این فرایند بسیار، بسیار حساس و دقیق می‌تواند بر گردش خون اثر بگذارد و بیماری قلبی ایجاد کند. مثلاً:

. به‌مرورزمان پلاک‌ها و چربی‌ها روی دیوارهٔ عروق انباشته می‌شوند، عروق را تنگ کرده و جریان خون را کاهش می‌دهند. وقتی تنگی عروق به مسدودشدن آنها منجر می‌شود، سلول‌های عضله قلب می‌توانند از بین بروند و این عارضه‌ای است که به آن حمله قلبی می‌گویند. باریک شدن عروق می‌تواند سبب آنژین صدری شود (درد یا فشار در قفسه سینه). انسداد شدیدتر و جدی‌تر عروق می‌تواند منتهی به آسیب گستردهٔ عضله قلب شود.

. در لوله‌کشی داخلی قلب یعنی در دهلیزها و بطن‌ها نیز می‌تواند مشکلاتی روی بدهد. برخی از این مشکلات ناشی از نقص‌های فیزیکی در ساختار قلب هستند که اغلب ژنتیکی بوده و فرد مادرزادی این مشکلات را دارد؛ مثلاً اختلال دریچه قلب یا اختلال در دیوارهٔ قلب که هر دو می‌توانند جلوی پُر و خالی‌شدن درست و نرمال قلب را بگیرند.

. مشکلات مربوط به سیستم الکتریکی قلب می‌توانند منجر به آریتمی شوند که به اختلال در الگوی زمانی ضربان قلب گفته می‌شود. بدترین مورد، ایست قلبی است که زمانی روی می‌دهد که قلب نمی‌تواند حجم لازمی از خون را پمپاژ کند. دیگر مشکلات الکتریکی قلب شامل ضربان قلب نامنظم می‌شود که طی آن ضربان قلب بسیار تند یا بسیار کُند است و مشکل الکتریکی دیگر نیز فیبریلاسیون دهلیزی قلب است.

یک‌سری از بیماری‌های قلبی نیز می‌توانند مستقیماً خود عضله قلب را هدف بگیرند. یک نمونهٔ شایع، نارسایی قلبی است؛ یعنی وقتی که قلب در وضعیتی ضعیف است. با ضعیف‌بودن عضله قلب، پمپاژ خون نیز ضعیف انجام می‌شود و مقداری از خون با هر ضربان قلب جا می‌ماند. این تجمع و گرفتگی در سیستم گردش خون باعث تپش قلب و تنگی نفس و حتی نارسایی خواهد شد.

عوارض التهابی یا آسیب‌های نفوذی قلب مانند سارکوئیدوز قلبی و آمیلوئید قلبی می‌توانند سلول‌های نرمال عضله قلب را تحت‌تأثیر قرار داده و آنها را به بافتی بیمار تبدیل کنند. عفونت در قلب می‌تواند اندوکاردیت ایجاد کند که یک التهاب خطرناک در سطوح داخلی قلب و دریچه‌های آن است.

ریسک فاکتورهای بیماری قلبی

با افزایش سن، تا حدودی همهٔ ما بیشتر مستعد بیماری‌های قلبی می‌شویم. اما ریسک فاکتور دقیق هر فردی متفاوت است که شامل ژنتیک او و عوامل اکتسابی می‌شود.

. یک فرد کم‌خطر کسی است که  ریسک فاکتورهای بیماری قلبی را یا ندارند یا کم دارند و با عادت‌های سالمی که دارند از بیماری‌های قلبی در امان می‌ماند.

. یک فرد با ریسک متوسط کسی است که چند عامل خطر غیرقابل تغییر این بیماری را دارد و برخی از عادت‌های سبک زندگی‌اش نیز ناسالم است.

. یک فرد در معرض خطر زیاد کسی است که ریسک فاکتورهای زیادی از بیماری قلبی را دارد و ضمناً تغذیه‌اش نامناسب است، فشارخونش بالاست، ورزش نمی‌کند، به پزشک مراجعه نمی‌کند و تنباکو مصرف می‌کند؛ یعنی ریسک فاکتورهای زیادی دارد که خطری جدی برای سلامت قلبش محسوب می‌شوند.

ما نمی‌توانیم آرایش ژنتیکی، سابقهٔ خانوادگی، سن، جنس و یا نژاد خود را کنترل کنیم و البته همهٔ اینها می‌توانند تعیین‌کنندهٔ ریسک فاکتورهای شخصی ما در بیماری‌های قلبی باشند؛ اما ما می‌توانیم شروع بیماری‌های قلبی را به تأخیر بیندازیم یا از شدت آنها کم کنیم و این کار از طریق ریسک فاکتورهایی انجام می‌شود که تحت کنترل ما هستند، مانند فشارخون، دیابت، عدم فعالیت، وزن، سیگار و استرس.

فشارخون بالا

فشارخون بالا قلب را وادار می‌کند سخت‌تر کار کند. فشارخون کنترل نشده می‌تواند رگ‌ها را ضعیف کرده و تجمع پلاک را سرعت دهد. این شرایط باعث می‌شود فرد بیشتر در معرض بیماری عروق کرونری، سکته مغزی و بیماری عروق محیطی قرار بگیرد. درمان فشارخون بالا می‌تواند سخت باشد؛ زیرا علامتی ندارد. اما چک‌کردن منظم فشارخون، نمک کمتر در رژیم غذایی و مصرف داروهایی که پزشک تجویز می‌کند، بهترین راه‌های کنترل فشارخون هستند.

دیابت

دیابت کنترل نشده باعث می‌شود رگ‌ها آسیب ببینند و بیماری عروق محیطی می‌تواند موجب کاهش بینایی یا ازدست‌دادن اعضای بدن شود. دیابت می‌تواند فرد را در معرض سکته مغزی و حمله قلبی قرار دهد. دیابت نوع دوم اغلب با کنترل وزن و تغذیه سالم امکان‌پذیر است. وقتی دیابت نوع دوم تشخیص داده شد، بیمار حتماً باید تحت‌نظر پزشک قرار بگیرد.

وزن و ورزش

اضافه‌وزن باعث می‌شود قلب برای توزیع خون در بدنی بزرگ‌تر، سخت‌تر کار کند و این شرایط بالقوه‌ای برای نارسایی قلبی است. اضافه‌وزن اغلب نتیجهٔ عدم تحرک بدنی و رژیم غذایی نادرست است که باعث تجمع پلاک در عروق شده و فرد را مستعد دیابت نوع دوم نیز می‌کند. کنترل وزن با مصرف کالری مناسب و در حد نیاز بدن (نه بیشتر) ممکن است؛ اما خیلی از افراد خیلی بیشتر از کالری موردنیاز خود می‌خورند. مدیریت وزن کار راحتی نیست؛ اما ورزش می‌‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند. ورزش‌کردن باعث تقویت قلب و کالری‌سوزی می‌شود.

ضمناً ورزش می‌تواند سدی در برابر مشکلات قلبی و عروقی باشد. افرادی که به طور منظم ورزش می‌کنند خیلی بیشتر احتمال دارد زودتر متوجه درد در قفسه سینه و تنگی نفس حین ورزش شوند. پزشکان توصیه می‌کنند در هفته حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط انجام دهید (معادل ۳۰ دقیقه در روز و دست‌کم پنج‌روز هفته).

تنباکو

حتی اگر تغذیه درستی داشته باشید و ورزش هم بکنید؛ اما سیگار بکشید، بسیار در معرض بیماری قلبی خواهید بود؛ زیرا تنباکو در سیستم قلبی و عروقی رفتاری بسیاری تهاجمی دارد. تنباکو مانند فشارخون بالا، تجمع پلاک را تسریع می‌کند، عروق را سفت می‌کند و باعث می‌شود رگ‌ها انعطاف خود را از دست بدهند.

غفلت از سلامت دندان‌ها

وقتی مشکلات دندانی در دهان وجود دارد، باکتری‌های دهان می‌توانند وارد جریان خون شده و در قلب تجمع کنند و باعث اندوکاردیت یا مشکلاتی در دریچه‌های قلب بشوند. همچنین می‌دانیم که التهاب ناشی از بهداشت ناکافی دهان و دندان می‌تواند تجمع پلاک و بیماری عروق کرونری را تشدید و تهاجمی‌تر کند. همهٔ افراد باید سالی دو بار به دندانپزشک مراجعه کنند.

استرس

یک حادثهٔ هیجانی یا یک آسیب فیزیکی می‌تواند موجب کاردیومیوپاتی استرسی یا سندرم قلب شکسته شود. کاردیومیوپاتی استرسی رفتاری بسیار مشابه حمله قلبی دارد؛ اما بدون سکته ایسکمیک. خوشبختانه بیشتر بیماران بدون آسیب بلندمدت بهبود می‌یابند.

استرس بخشی از زندگی است، خصوصاً در دنیای امروز، اما استرس مزمن و همیشگی می‌تواند پیامدهای خطرناکی داشته باشد.

شما نمی‌توانید کلاً شرایط را تغییر دهید اما می‌توانید نحوهٔ واکنشتان به استرس را تغییر دهید. خیلی مهم است جوری استرستان را کنترل کنید که شیوه‌ای مناسب خودتان باشد: دعا و عبارت، مدیتیشن، یوگا، گوش‌دادن به موسیقی ملایم، گپ‌زدن با دوستان یا هر روش آرامش‌بخش دیگری.

درمان را به تأخیر نیندازید

در مورد قلب، هر علامتی را باید جدی بگیرید، مانند درد در قفسه سینه، احساس فشردگی و گرفتگی و یا سنگینی در سینه، تنگی نفس، سرگیجه، تهوع یا درد در فک، گردن یا دست چپ.

اگر هر یک از این علامت‌ها را دارید دنبال راهکارهای خانگی نروید و درمان پزشکی را به تأخیر نیندازید. حتی اگر شک دارید که مشکل از قلبتان است یا گوارشتان باز هم بهتر است بررسی پزشکی شوید، خصوصاً اگر ریسک فاکتورهای بیماری قلبی را دارید.

در مورد خانم‌ها لازم است بدانید علائم قلبی نسبتاً متفاوتی با آقایان دارند که شامل احساس ناراحتی در شانه‌ها، لرز، خستگی مزمن یا سرگیجه ناگهانی می‌شود.