علائم زخم معده چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟ | نشانه‌های هشدار دهنده زخم معده

برای ابتلا به بیماری - هر بیماری‌ای که باشد- مقدماتی لازم است! این مقدمات بسته به نوع بیماری متفاوت است اما تقریبا می‌توان گفت در فهرست این مقدمات جای تغذیه نامناسب چه به لحاظ کیفی و چه کمی محفوظ است! کافی است در ذهنتان چند بیماری را به خاطر آورده و به دنبال علل آنها بگردید.

در مرور علت‌ها، بالاخره به تغذیه نامناسب هم می‌رسید. «زخم معده» هم از این قاعده مستثنا نیست، هر چند عامل اصلی ابتلا به این بیماری، باکتری‌ای به نام‌ «هلیکو باکترپیلوری» (H.Pylori) است، اما همین باکتری هم پس از ورود به بدن، در صورتی که شرایط برای فعالیت آن فراهم نشود، نمی‌تواند فعالیت کند. تغذیه نامناسب می‌تواند یکی از عوامل تسهیل‌کننده فعالیت این باکتری باشد. دوست دارید با اصول تغذیه مناسب برای جلوگیری از ابتلا به این اختلال یا درمان آن آشنا شویم؟

زخم معده با پیش‌آگهی‌هایی مشخص می‌شود. شاید بهتر است بگوییم؛ مشکلاتی که ابتدا به صورت خفیف آزردگی و آسیب بافت معده را نشان می‌دهند؛ نخستین نشانه‌های اعلام خطر است که از این نشانه‌ها می‌توان به درد یا احساس آتش گرفتن ناحیه معده و مری (بیماران با این لفظ مشکل را تشریح می‌کنند)، حالت تهوع، استفراغ، نفخ، کاهش وزن، دردی که ناحیه پشت معده یعنی سمت ستون فقرات را درگیر می‌کند، تغییر رنگ زبان (به طوری که انگار لایه‌ای سفید رنگ روی زبان را گرفته که به اصطلاح به «بار داشتن زبان» معروف است) احساس دل‌پیچه و دل‌درد پس از خوردن غذا، ضعف رفتن معده حتی پس از خوردن غذا، بالا بودن اسید معده و تلخی طعم دهان (ترش کردن معده) اشاره کرد.

افراد در خطر

برخی شرایط، اعم از شرایط روانی یا ساختار زندگی زمینه‌ساز ایجاد یا پیشرفت بیماری هستند که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:

استرس و اضطراب؛ افرادی که شرایط زندگی فردی، اجتماعی و شغلی آنها استرس‌زاست. مانند پزشکان، پرستاران، روزنامه‌نگاران، آتش‌نشان‌ها.

تغذیه نامناسب؛ از رعایت نکردن رژیم غذایی تجویز شده توسط پزشک معالج پس از شناسایی نخستین نشانه‌های بیماری تا تغذیه نامناسب با وجود بروز علائم یا بدون ابتلا به بیماری که خود زمینه‌ساز ابتلا به زخم معده است.

زندگی در کلانشهرها؛ از آلودگی هوا تا هزار و یک مشکل دیگر که گریبان شهرنشین‌ها را گرفته و می‌گیرد. قرارگرفتن در معرض باکتری؛ خوردن ته‌مانده غذای فرد بیمار به آلودگی با این باکتری به هر شکل ممکن.

قند گیاهی پخته

فیبر نوعی قند گیاهی است اما همان‌طور که می‌دانید این ترکیب غذایی توسط دستگاه گوارش ما قابل هضم و جذب نیست. برای جلوگیری از ابتلا به بیماری زخم معده و سایر اختلالات گوارشی، مصرف مواد غذایی حاوی فیبر خام مثل انواع میوه و سبزی چندان مناسب نیست. این بیماران باید از انواع پخته شده خوراکی‌های حاوی فیبر استفاده کنند. اما برای جلوگیری از ابتلا به زخم معده و سایر اختلالات گوارشی استفاده از خوراکی‌های حاوی فیبر ضروری است.

تحقیقات نشان می‌دهند افرادی که در رژیم غذایی‌شان از خوراکی‌های حاوی فیبر استفاده می‌کنند ۴۵ درصد کمتر از آنهایی که یا کمتر از این خوراکی‌ها استفاده می‌کنند یا اصلا از آنها مصرف نمی‌کنند در معرض خطر ابتلا به اختلالات گوارشی قرار دارند. بنابراین اگر قصد دارید از خوراکی‌های حاوی فیبر استفاده کنید آنها را بپزید. هویج پخته، کلم پخته، کمپوت‌های کم‌شکر خانگی، اسفناج پخته و... از انواع خوراکی‌های حاوی فیبر اما از نوع پخته هستند.

برای رفع مشکلات دستگاه گوارش و کمک به درمان زخم معده، مصرف این خوراکی‌ها نیز مفید است؛

شربت عسل

یعنی محلول عسل در آب ولرم یا معمولی

جوشانده‌گیاهی

جوشانده برگ و ریشه کاسنی با عسل که بهتر است به صورت ناشتا مصرف شود

معجون عسل

مخلوط عسل و انجیر به میزان مساوی

بالنگ

مخلوط گرد بالنگ با عسل

شیر

مخلوط شیر و عسل (البته اگر پزشک نوشیدن شیر را ممنوع نکرده باشد)

حلوا

حلوای آرد گندم، زعفران و عسل با حداقل میزان چربی

ویتامین الف

مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین A می‌تواند خطر ابتلا به زخم معده و سایر اختلالات گوارشی را تا ۵۴ درصد کاهش دهد. خوراکی‌های حاوی این ویتامین نه تنها از ابتلا به زخم معده جلوگیری می‌کنند بلکه در صورت ابتلا به این بیماری به عنوان داروی التیام‌بخش قابل استفاده‌اند. کدو، کدوحلوایی، انواع سیب‌زمینی، عدس، لبو و اسفناج حاوی این ویتامین هستند.

اسلحه زنده

خوراکی‌های پروبیوتیک که حاوی مخمر زنده هستند یکی دیگر از مواد غذایی مفید برای افراد مبتلا به زخم معده‌اند. وجود «لاکتوباسیلوس کازئی» در خوراکی‌های پروبیوتیک هم مانع رشد باکتری «هلیکوباکترپیلوری» شده و هم تاثیر مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری عامل بیماری زخم معده را چند برابر می‌کند. ماست پروبیوتیک و دوغ کفیر از این نوع خوراکی‌ها هستند.

برگ سبز

چای سبز سرشار از آنتی‌اکسیدانی به نام «کاتچین» است. این آنتی‌اکسیدان به عنوان ترکیبی ضدباکتریایی می‌تواند مانع از رشد «هلیکوباکترپیلوری»، عامل ایجاد زخم‌ معده ‌شود. از طرفی نوشیدن چای سبز میزان ترشح اسید معده را کنترل می‌کند. میزان مصرف روزانه چای سبز نباید به بیش از دو فنجان متوسط برسد.

طلای جنگلی

هرچقدر مصرف شیرینی‌های غیرطبیعی برای افراد مبتلا به زخم معده مضر است؛ به همان میزان مصرف «عسل» به ویژه «عسل با موم» برای این بیماران مفید است؛ تا حدی که آن را دارای درمان زخم معده می‌دانند. یکی از مشکلات افراد مبتلا به زخم معده، اختلال در هضم مواد غذایی خورده شده است. عسل «ملین» است و همین ویژگی به هضم بهتر غذا کمک می‌کند.

عسل سرشار از آهن و منگنز بوده و همین باعث کنترل ترشح اسید معده می‌شود. از آنجایی که یکی از دلایل ابتلا به زخم معده مشکلات عصبی و استرس بوده، به همین دلیل خوردن عسل برای افراد در معرض استرس ضروری است. این خوراکی سرشار از ویتامین D است و همین باعث جذب بهتر کلسیم و فسفر می‌شود؛ جذب بهتر این دو عنصر به عملکرد بهتر سیستم عصبی کمک می‌کند و این ویژگی باعث آرامش بهتر و بیشتر فرد مبتلا به زخم معده می‌شود. در مواردی عسل حاوی «اسید گلوتامیک» را برای درمان برخی عوارض دستگاه اعصاب مرکزی توصیه می‌کنند. کنترل عملکرد سیستم عصبی تاثیر بسزایی در درمان مشکلات گوارشی و افراد مبتلا به زخم معده دارد.

راهکارهای مبارزه

به بخش درمان دارویی کاری نداریم؛ چراکه این بخش بحثی کاملا پزشکی بوده و فرد بیمار پس از مراجعه باید داروی مناسب با میزان مصرف مناسب (دوز مناسب) دریافت کند. اینجا تنها به توصیه‌های تغذیه‌ای برای جلوگیری از ابتلا و پیشرفت بیماری اشاره می‌کنیم.

میدان مین

خوردن برخی خوراکی‌ها، داروها یا عدم اصلاح برخی رفتارهای تغذیه‌ای نادرست باعث وخیم‌تر شدن شرایط افراد مبتلا به زخم معده می‌شود؛ پس به این نکات دقت کنید و وارد منطقه مین‌گذاری نشوید!

نخستین گام

تغییر و اصلاح الگوی غذایی فرد نخستین گام برای سرعت گرفتن روند درمان است. در این نخستین گام، اولین قدم! تغییر شکل پختن غذاها از سرخ‌کردنی و پرچرب به آب‌پز یا کبابی است. قدم بعدی مصرف غذاها هم در حجم کم است. البته افزایش دفعات مصرف خیلی توصیه نمی‌شود چون با هر بار مصرف غذا، معده وادار به ترشح اسید می‌شود. بنابراین افزایش وعده‌ها حداکثر تا پنج‌بار توصیه شده است.

نوع و حجم

نه‌تنها حجم بلکه نوع نوشیدنی‌های مصرفی افراد مبتلا به زخم معده هم مهم است. حجم نوشیدنی‌ها باید از نوشیدن در لیوان‌های بزرگ معروف به ماگ، به فنجان متوسط تغییر کند. بهتر است انواع بدون گاز و بدون کافئین جایگزین انواع گازدار و حاوی کافئین شود. عرقیات و دوغ بدون گاز هم از نوشیدنی‌های تایید شده هستند.

شیرینی و چربی

مثل اغلب برنامه‌های غذایی سالم، مصرف غذاها و خوراکی‌های شیرین با شیرینی غیرطبیعی و چرب ممنوع است.

تند، بودار و حاضری

مصرف غذاها، تنقلات، انواع خوراکی‌های حاضری و انواع کنسروها به دلیل افزودنی‌های مختلف و نگهدارنده‌های مورد استفاده ممنوع است.

مخدرها و داروها

سیگار و قلیان ممنوع است! برای مصرف انواع مسکن‌ها، کورتن‌ها و آسپرین باید با پزشک معالج مشورت کرد.