بلایی که داروهای رایج لاغری سرتان می آورد

داروهای لاغری یا ضد چاقی به خیلی از افراد کمک می‌کنند وزن کم کرده و آن را حفظ کنند. مصرف دارو می‌تواند بخشی از یک برنامه جامع ضد چاقی باشد. خیلی از افرادی که برای لاغری به پزشک مراجعه می‌کنند در مورد داروهای لاغری سؤال می‌پرسند. یکی از مسئله‌هایی که معمولاً در مورد داروهای لاغری مطرح می‌شود عوارض جانبی آنهاست.

تحقیقاتی برای بررسی عوارض جانبی داروهای لاغری، انجام شده است. مثلاً مطالعه‌ای در اواخر سال ۲۰۲۳ میلادی نشان داد عوارض این داروها می‌تواند در طیف گسترده‌ای قرار بگیرد، از تهوع گرفته تا التهاب پانکراس.

از سوی دیگر توقف مصرف داروهای لاغری به‌ احتمال بسیاری زیادی منجر به برگشت دوباره وزن می‌شود و به همین دلیل کسی که قصد مصرف این داروها را دارد باید خطرات آن را بداند.

درمان چاقی با ظهور داروهای جدیدی مثل سماگلوتاید و تیرزپاتید متحول شده است. در مطالعات بالینی معلوم شده که این داروها باعث کاهش وزن تداوم پذیر می‌شوند. به طور متوسط ۲۱ درصد از وزن بدن افراد با این داروها کم شده بود و طبق نتایج، سماگلوتاید توانسته بود ریسک مشکلات شدید قلبی و عروقی را به میزان زیادی کاهش دهد. اما به دلیل تقاضای زیاد این داروها، دانشمندان کنجکاو شدند که به بررسی عوارض جانبی آنها بپردازند.

داروهای کاهش وزن چه داروهایی هستند؟

داروهای لاغری یا کاهش وزن دسته‌ای از داروها هستند که به‌منظور کمک به کاهش وزن تولید می‌شوند. این داروها با تغییر فرایندهای اساسی بیولوژیکی مربوط به اشتها و جذب انرژی، عمل می‌کنند.

به‌طورکلی داروهای لاغری با مکانیسم‌های زیر اثر می‌گذارند:

باعث می‌شوند کمتر احساس گرسنگی کنید

باعث می‌شوند زودتر و بیشتر احساس سیری کنید

جذب چربی از غذای خورده شده را برای بدن سخت می‌کنند

سطح انرژی و دمای داخلی بدن را افزایش می‌دهند

داروهایی که اشتها را کاهش می‌دهند به‌عنوان سرکوب‌کننده‌های اشتها (anorectics) شناخته می‌شوند. اما خیلی از این داروها به اسم برندهای خود معروفند. مصرف این داروها بدون نظارت پزشک خطرناک است و نباید بدون تجویز مصرف شوند.

انواع داروهای لاغری

هر چند بازار پُر از داروها و قرص‌های لاغری است اما تعداد بسیار کمی از آنها واقعاً مورد تأیید سازمان غذا و دارو هستند و حتی تعداد کمتری برای استفاده بلندمدت مناسب‌اند. ضمناً حتی وقتی این داروها توسط پزشک تجویز می‌شوند باز هم باید تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی فرد ایجاد شود تا نتیجه‌بخش باشد.

بوپروپیون: در اصل داروی ضدافسردگی است و جلوی بازجذب دوپامین را می‌گیرد؛ اما برای کمک به ترک سیگار و کاهش وزن نیز تجویز می‌شود.

دی اتیل پروپیون: از قدیمی‌ترین داروهای لاغری در بازار است. اشتها را کاهش می‌دهد و برای مصرف کوتاه‌مدت تجویز می‌شود.

متفورمین: در اصل برای درمان دیابت نوع دوم تجویز می‌شود، تولید گلوکز در کبد را کاهش می‌دهد، در نتیجه جذب گلوکز در روده کمتر شده و حساسیت به انسولین در تمام بدن بیشتر می‌شود.

نالترکسون: در ابتدا برای درمان اعتیاد به الکل و مخدرها کاربرد داشت. اکنون گاهی در کنار بوپروپیون برای کمک به لاغری تجویز می‌شود. گفته می‌شود که این دارو احساس سیری را افزایش می‌دهد.

به‌طور کلی هر دارویی که به‌واسطه آمفتامین‌ها سطح انرژی را افزایش دهد یا اشتها را سرکوب کند، پتانسیل وابستگی به دارو را دارد. آن دسته از داروهایی که جذب چربی در بدن را مهار می‌کنند، تغییرات زیادی در کیفیت مدفوع و عادات دفع ایجاد می‌کنند

اورلیستات: جذب چربی در بدن را کاهش می‌دهد و باید در یک رژیم غذایی کم‌چرب مصرف شود تا نتیجه‌بخش باشد. معمولاً برای افرادی که فشارخون بالا، دیابت، کلسترول بالا و یا بیماری قلبی دارند تجویز می‌شود.

فن ترمین: یک آمفتامین است که اشتها را سرکوب می‌کند و در اصل برای درمان صرع طراحی شده است. برای افرادی که بیماری قلبی، فشارخون بالا، پرکاری تیروئید و یا آب‌سیاه دارند و خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود.

سماگلوتاید: اشتها را کاهش می‌دهد و تخلیه معده را به تأخیر می‌اندازد.

توپیرامات: قبلاً فقط برای درمان صرع و میگرن مورد استفاده بوده است. برای تثبیت خلق‌وخو نیز به کار می‌رود؛ اما هنوز مشخص نیست با چه مکانیسمی به کاهش وزن کمک می‌کند.

زونیساماید: در اصل برای پیشگیری از تشنج در کودکان استفاده می‌شود. اما معلوم شد که به کاهش اشتها نیز کمک می‌کند.

تیرزپاتید: دارویی تزریقی برای درمان دیابت نوع دوم است و در برخی موارد برای لاغری نیز تجویز می‌شود.

عوارض جانبی داروهای لاغری

در بازار گستردهٔ مکمل‌های رژیمی و لاغری شما می‌توانید انواع و اقسام قرص‌های لاغری را بخرید که کمکتان می‌کنند وزن کم کنید. اما این مکمل‌ها می‌توانند اثراتی بر سلامتی‌تان بگذارند، از اثرات بی‌خطر گرفته تا خطرناک!

اگر قصد دارید از داروهای لاغری استفاده کنید، لازم است ابتدا با پزشک مشورت کنید تا هم عوارض جانبی آنها را بسنجید و هم مطمئن شوید که تداخلی با داروهایی که مصرف می‌کنید ندارند.

در مورد داورهای لاغری که مورد تأیید سازمان غذا و دارو هستند، عوارض جانبی معمول شامل موارد زیر می‌شود:

افزایش ضربان قلب

خواب‌آلودگی

بی‌قراری یا افزایش سطح اضطراب

یبوست

اسهال

مدفوع شل یا چرب

تهوع

استفراغ

نفخ و شکم‌درد

سرگیجه

خشکی دهان

سردرد

افزایش فشارخون

آسیب کبد

بی‌خوابی

سردرد

خستگی

افسردگی یا افکار خودکشی

هر دارویی که به‌واسطه آمفتامین‌ها سطح انرژی را افزایش دهد یا اشتها را سرکوب کند، پتانسیل وابستگی به دارو را دارد. آن دسته از داروهایی که جذب چربی در بدن را مهار می‌کنند، تغییرات زیادی در کیفیت مدفوع و عادات دفع ایجاد می‌کنند.

مشکلات گوارشی

جدیدترین نسل داروهای لاغری، از هورمونی به نام GLP-1 تقلید می‌کنند که مربوط به کنترل اشتهاست. سماگلوتاید در سال ۲۰۱۷ توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تحت نام Ozempic برای درمان دیابت نوع دوم تأیید شد و بعداً در سال ۲۰۲۱ تحت نام Wegovy برای درمان چاقی معرفی شد.

تیرزپاتید با نام تجاری Mounjaro در سال ۲۰۲۲ برای درمان دیابت مجوز گرفت؛ اما برای کاهش وزن نیز توسط پزشکان تجویز می‌شود (بدون مجوز).

یافته‌های علمی و تحقیقاتی نشان داده‌اند احتمال التهاب پانکراس در افرادی که سماگلوتاید مصرف می‌کرده‌اند، ۴.۶ بار بیشتر از این احتمال در کسانی بوده که از داروهای لاغری استفاده می‌کردند که مشابه GLP-1 عمل نمی‌کنند. همچنین مشخص شد سماگلوتاید و لیراگلوتاید نیز داروهای GLP-1 دیگری هستند که با افزایش احتمال گاستروپارزی (فلج معده) همراه‌اند. فلج معده اختلالی است که حرکت غذا از معده به روده را کُند یا متوقف می‌کند.

اثر بر توده عضلانی

به نظر می‌رسد تحلیل توده‌های عضلانی نیز یکی از نگرانی‌های مرتبط با مصرف داروهای لاغری است. طبق مطالعات، در مواردی ممکن است ترکیبی از چاقی و توده عضلانی اسکلتی کم باعث ضعف عضلانی شود. نمی‌توان گفت چند درصد از افراد ممکن است دچار چنین مشکلی باشند و این مسئله‌ای است که باید به‌دقت بررسی شود.

محققان با استفاده از ام‌آرآی، تغییرات ساختار بدنی را در افرادی که تیرزپاتید مصرف می‌کردند بررسی نموده و به این نتیجه رسیدند که بخشی از حجم از دست رفتهٔ عضله در واقع چربی بین عضله‌ای بوده است. کاهش توده عضلانی، بیشتر از میزانی نبود که انتظار می‌رفت با کاهش وزن اتفاق بیفتد.

محققان می‌گویند هنوز چیزهای زیادی وجود دارد که باید در مورد اثرات داروهای لاغری کشف کنند. داروهای GLP-1 در افرادی که چاقی یا دیابت نوع دوم داشتند موردمطالعه قرار گرفت. برای افرادی که در این دو گروه قرار نمی‌گیرند، مثلاً کسانی که فقط به دلایل زیبایی می‌خواهند وزن کم کنند، درک واضحی از خطرات و مزایای مصرف دارو وجود ندارد و این جایی است که نمی‌توان با قاطعیت در مورد عوارض جانبی داروهای لاغری حرف زد. اما برای بیشتر افرادی که دچار چاقی و چاقی مفرط هستند، مزایای داروهای لاغری به مضرات آن می‌ارزد.