مننژیت و عوامل ایجاد این بیماری خطرناک!

رایج‌ترین نشانه‌های مننژیت سردرد و خشکی گردن همراه با تب، گیجی یا هشیاری دگرگون‌شده، استفراغ، و ناتوانی در تحمل نور (نورهراسی) یا صداهای بلند (صداهراسی) هست. معمولاً در کودکان فقط نشانه‌های غیراختصاصی مانند تحریک‌پذیری و خواب‌آلودگی مشاهده می‌شود. اگر ضایعهٔ پوستی مشاهده شود، ممکن است نشان‌دهندهٔ علت مشخصی برای مننژیت باشد؛ مثلاً، مننژیت در اثر باکتری مننژوکک ممکن است همراه با ضایعهٔ پوستی مشخصی باشد.

زمانی که استخوان جمجمه در اثر حوادثی مثل تصادفات شکسته شود ممکن است همین تکه‌های استخوان لایه‌های مننژ را پاره کرده و اگر ترمیم‌ بافتی به‌درستی صورت نگیرد ممکن است باعث مننژیت شود. مننژ لایه‌ی محافظتی روی مغز و نخاع است پس اگر کسی دچار مننژیت یا التهاب پرده‌های مننژ شد باید مشخص شود که این مننژیت منشا نخاعی و یا مغزی دارد.

علل ایجاد مننژیت چیست ؟

اگر به هر طریقی میکروب یا ماده خارجی‌ای از طریق عروق خونی وارد این مایع‌شده و عفونت ایجاد کند، استخوان‌های محافظت‌کننده از مننژ شکسته شده و آسیب بافتی ایجاد کنند، و یا هر عامل دیگری که باعث التهاب این پرده‌ها شود می‌تواند در مغز یا نخاع مننژیت دهد. اکثر مردم به علت اطلاعات ناکافی از مننژیت این بیماری را نوعی عفونت می‌دانند اما همواره این‌طور نیست.

غالبا با منشا التهابی که در مننژیت دیده می‌شود ویروسی یا باکتریایی بوده و درنتیجه باید پس از اطلاع از منشا بیماری اقدام به درمان آن کرد. نوع درمان و حتی شدت آن بسته به علت اصلی ایجاد مننژیت متفاوت است. در بعضی افراد حتی بدون درمان و تنها با درمان‌های حمایتی این بیماری بهبود پیدا می‌کند اما در بعضی دیگر، به‌طور مثال اگر عامل مهاجم ویروس هرپس سیمپلکس باشد، درمان اختصاصی‌تری لازم است. به‌علاوه مننژیت‌های باکتریایی بسیار خطرناک‌تر بوده و نیاز به اقدام فوری دارند.

درمان بیمار باید به‌درستی و بر اساس علت اصلی ایجادکننده‌ی التهاب باشد. اگر درمان به نادرستی انجام شود ممکن است بیمار تا کما یا حتی مرگ پیش رود.

بعضی از انواع مننژیت‌های ویروسی و باکتریایی مسری هستند. آن‌ها می‌توانند توسط سرفه، عطسه یا تماس نزدیک انتقال پیدا کنند. البته مننژیت ویروسی به‌خصوص هرپس سیمپلکس می‌تواند از راه مدفوعی-دهانی منتقل شود به این معنی که بیمار دستان خود را پس از اجابت مزاج به‌درستی تمیز نکرده و درنتیجه آلودگی دست او به بقیه منتقل می‌شود.

علائم مننژیت چیست

علائم مننژیت ویروسی و باکتریایی می‌توانند در ابتدا مشابه هم باشند، اما در یک سری جزئیات با یکدیگر متفاوت هستند. علائم مننژیت باکتریایی شدیدتر بوده و بیمار نشانه‌هایی از سپتی سمی هم بروز می‌دهد.در سپتی سمی بیمار نشانه‌هایی از عفونت کلی بدن مثل تب بالا، التهاب، CRP یا پروتئین‌های فاز التهابی بالا در خون و … را دارد. البته شدت این علائم بسته به سن و جنسیت افراد متفاوت است.

کاهش اشتها

بی‌خوابی و بی‌قراری

ایجاد برآمدگی در قسمت نرم سر در نوزادان

خشکی گردن

تحریک‌پذیری بدن

خواب‌آلودگی

احساس ناراحتی و گریه

علائم مننژیت ویروسی در بزرگ‌سالان می‌تواند نسبت به بقیه رده‌های سنی متفاوت بوده و نشانه‌هایی به‌صورت سردرد، تب، گرفتگی گردن، تشنج، فوتوفوبیا، خواب‌آلودگی، تهوع و استفراغ، کاهش اشتها و … نشان دهد. در کسانی که به مننژیت قارچی مبتلا شده‌اند، علائم کلی عفونت قارچی مثل حالت تهوع، استفراغ، حساسیت به نور، سردرد و … مشاهده می‌شود.

درمان بیماری مننژیت

در مورد مننژیت حاد باکتریایی باید گفت که این درمان با تزریق سریع آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی انجام می‌شود. همچنین تزریق کورتون هم از اقدامات لازم است تا التهاب از بین رفته و از آسیب بیشتر سیستم ایمنی به سلول‌های عصبی جلوگیری شود.

داروهای مسکن برای کاهش درد و تب استفاده می‌شود. هرچقدر تب بیمار کاهش پیدا کند احتمال تشنج هم کمتر می‌شود.

اگر منشا مننژیت به هر دلیلی مشخص نشود پزشک مجبور است با داروهای آنتی ویروسی و آنتی‌بیوتیک‌های خاص حالت بیمار را پایدارتر کند تا زمانی که بیمار توانایی نمونه‌برداری داخل نخاعی و یا LP را داشته باشد.

مننژیت‌های قارچی هم با داروهای ضد قارچ درمان ‌می‌شود.

در مننژیت‌هایی که در اثر شکستگی استخوان ایجادشده‌اند اولویت با درمان و از بین بردن خطر شکستگی هست.

اگر تشخیص بیماری و درمان آن سریع و به‌درستی انجام شود احتمال مرگ در اثر این بیماری به‌شدت کاهش می‌یابد.

درمان مننژیت ویروسی با تزریق آنتی‌بیوتیک انجام نمی‌شود چراکه ویروس موجودی زنده نیست بلکه با داروهای خاصی از کامل شدن چرخه‌های عفونت‌زایی ویروس جلوگیری می‌شود.

درمان‌های حمایتی مثل استراحت و خوردن مایعات فراوان هم لازم است چراکه به‌طور مثال ازآنجا که مایعات بدن مرتباً در حال تصفیه و گردش هستند با خوردن مایعات فراوان می‌توان تا حدی غلظت میکروب‌ها را در مایع مغزی نخاعی کاهش داد.

انواع مننژیت

مننژیت ویروسی

مننژیت باکتریایی

مننژیت قارچی

مننژیت انگلی

شایع‌ترین نوع بوده و در 85 درصد از موارد دسته‌ی انتروویروس‌ها مسبب آن می‌باشند. این ویروس‌ها غشای محافظی دارند که از جنس چربی بوده و ویروس‌هایی مثل انتروویروس، هرپس سیمپلکس، ویروس زونا( در کسانی که آبله‌مرغان گرفته‌اند این ویروس در عصب آن‌ها لانه کرده و در شرایطی که به بدن فشار می‌آید خودش را بروز می‌دهد)، ویروس اوریون، ویروس  HIV و … جزو آن‌ها هستند.

ویروس موجود زنده‌ای نیست اما وقتی وارد میزبان زنده‌ای مثل انسان می‌شود با استفاده از ابزارهای بدن میزبان شروع به تکثیر و آسیب به بافت‌ها می‌کند. این آسیب به سلول‌های سیستم عصبی می‌تواند مقدمه‌ای برای التهاب پرده‌های مغز باشد.

باکتری از عوامل مهم و شایع بیماری مننژیت بوده و ممکن است از روش‌های مختلفی وارد عصب و یا مایع مغزی نخاعی شود. به‌طور مثال دیده‌شده فردی که زخم بستر گرفته است و یا حتی عفونت، آپسه و زخمی در سایر بخش‌های بدنش داشته به مننژیت هم مبتلا شده است. باکتری‌هایی که وارد خون شده و طی مسیر خود به مغز و نخاع وارد می‌شوند مننژیت باکتریایی حاد ایجاد می‌کنند.

تشخیص بیماری مننژیت

پزشک یا پرستار شما را معاینه کرده و مواردی همچون ضربان قلب شما، تب، تغییر وضعیت ذهنی و خشکی گردن را چک می‌نماید. اگر پزشک به اینکه شما دچار مننژیت شده‌اید شک داشته باشد، از آزمایش مایع نخاعی و سایر آزمایش‌ها همچون کشت خون، اشعه ایکس قفسه سینه و سی‌تی‌اسکن سر استفاده می‌نماید.

قبل از شروع روش‌های روتین تشخیص پزشکی لازم به ذکر است که سفتی گردن بدون علت خاص ،مثل بد خوابیدن در طول شب، و ترس از نور ازجمله علائمی است که در بیشتر کیس های مننژیت دیده می‌شود و نیازمند مراجعه سریع به پزشک است.

همانند تمامی بیماری‌ها تشخیص زودهنگام بیماری در بهبود سریع و کامل آن بسیار تأثیرگذار است. خوشبختانه تشخیص سریع مننژیت کار سختی نیست و با انجام تست‌های ایمونولوژیکی و آنتی‌ژنی می‌توان به‌سرعت التهاب در مغز و نخاع را متوجه شد.

همچنین معمولاً سوابق بیمار، برای مثال حضور در مکان‌های عمومی مثل سرباز خانه ها یا نزدن واکسن، ازجمله مواردی است که پزشک را مشکوک به بیماری مننژیت می‌کند.

پزشک برای پیدا کردن منشا بیماری نمونه‌برداری مایع داخل نخاعی یا LP را انجام می‌دهد تا متوجه ویروسی، قارچی و یا باکتریایی بودن بیماری شود. سپس نمونه برداشت‌شده در آزمایشگاه پاتولوژی کشت داده می‌شود تا اگر مقاومت دارویی، برای مثال مقاومت آنتی‌بیوتیکی در باکتری‌ها، وجود دارد از مصرف آن داروها اجتناب شود.