عواملی که باعث بروز آرتروز می شود

دکتر هادی مخملباف درباره بیماری آرتروز اظهار کرد: آرتروز به معنی ساییدگی مفصل است. در حالت طبیعی سلول های غضروفی با سلول تازه جایگزین می شوند. اما در برخی مواقع بدن نمی تواند سلول تخریب شده را ترمیم کند و قابلیت ترمیم غضروف مفاصل نسبت به سایر سلول های بدن، به دلایل عدم جریان خون مناسب، عدم زایندگی مناسب سلول ها و کم بودن تعداد سلول ها ضعیف است و نمی تواند خود را ترمیم کند، در این شرایط تخریب غضروف باعث ابتلا به بیماری آرتروز می شود و تعویض مفصل زانو یکی از روش های بسیار خوب برای درمان و کاهش درد بیماران به شمار می رود.

وی با یادآوری این نکته که زانو از مایع مفصلی تغذیه می شود افزود: این مایع، رنگی شفاف داشته و دارای مواد مغذی و آنزیم است. و باید روان، سالم و تمیز باشد و داخل غضروف و منیسک انتشار کند تا غضروف از آن تغذیه شود. برای فشرده شدن و انتشار مایع به داخل غضروف باید یک منیسک سالم در زانو وجود داشته باشد.

دکتر مخملباف از عوامل بروز آرتروز، را مینیسک صدمه دیده و عملکرد نامناسب آن و مایع مفصلی نامناسب، عنوان و بیان داشت: هر بیماری که باعث تخریب غضروف شود مشکل ایجاد می کند و مایع مفصلی از پرده دور مفصل (سینوویال) به وجود می آید، که وظیفه روغن کاری، تغذیه و خنک کردن غضروف مفصل را بر عهده دارد، از جمله بیماری های پرده سینوویال می توان به بیماری هایی مثل آرتریت روماتویید، نقرس و هموفیلی اشاره کرد.

این جراح زانو با اشاره به وجود دو نوع آرتروز اولیه و ثانویه گفت: در آرتروز اولیه هیچ علت زمینه ای برای آن وجود ندارد، اما آرتروز ثانویه به دلایلی از جمله شکستگی داخل مفصل، صدمات زانو مثل ضایعات لیگامانی، بیماری التهابی مثل روماتیسم مفصلی و بیماری هموفیلی به وجود می آید و به جای اینکه داخل مفصل مایع شفاف زلال و مغذی قرار داشته باشد، خون قرار دارد، بنابراین خون نمی تواند غضروف را ترمیم و تغذیه کند و فرد به مرور زمان دچار آرتروز می شود.

وی با بیان اینکه تخریب غضروف مفصل باعث آرتروز می شود افزود: غضروف مفصل در زانو دارای ضخامت حدود 6 میلی متری است، که در تمام سطح زانو باید یکنواخت باشد. وزن نیز باید به طور یکنواخت از استخوان ران به استخوان ساق وارد شود؛ اگر این تماس خیلی مستقیم باشد زانو زود تخریب می شود، اما به طور طبیعی، مینیسک اجازه نمی دهد که این تماس مستقیم برقرار شود و یک سطح صاف را به سطح عمق دار تبدیل می کند که استخوان ران، داخل این عمق به راحتی حرکت کند و باعث فشار به اطراف مفصل می شود و در عین حال به وسط مفصل فشار کمتری وارد می آید، بنابراین وزن مستقیم از استخوان ران به استخوان ساق وارد نمی شود. نبود منیسک ها و پاره شدن رباط، می تواند باعث شل شدن زانو شده و فشار درست وارد نشود و به تدریج آرتروز شروع می شود.

دکتر مخملباف همچنین گفت: یکی از دلایل شروع آرتروز صدمه غضروف و افزایش ساییدگی به مرور زمان خواهد بود، که ممکن است به عمق غضروف برسد و حتی استخوان نیز دیده شود. از دیگر عوامل ایجاد آرتروز را، اضافه وزن، انحراف زانو ( پای پرانتزی و پای ایکس) و عفونت ها بر شمرد. برای پیشگیری از ابتلا به بیماری آرتروز در ابتدا باید بیماری های زمینه ای را درمان کنیم، اضافه وزن یکی از عوامل مهم بروز آرتروز است، لذا با وجود اضافه وزن، درمان دارویی و فیزیوتراپی پاسخگوی درمان بیماری آرتروز نخواهد بود.

وی خاطرنشان کرد: بیماری که دچار آرتروز زانو می شود، حتما باید پیاده روی داشته باشد چرا که در صورت بی تحرکی مبتلا به پوکی استخوان و تحلیل عضلات می شود از سوی دیگر در خانه ماندن موجب مشکلات روحی و روانی می شود.

دکتر مخملباف برای پیشگیری از بروز آرتروز در سنین بالا نیز اظهار کرد: چنانچه فردی انحراف زانو داشت، بهتر است در سنین پایین تر انحراف زانو اصلاح شود. اما فردی که مراجعه می کند، در ابتدا تشخیص، معاینه کلینیکی و رادیوگرافی را انجام می دهیم. برای آرتروزهای معمولی رادیوگرافی و برای بررسی انحراف محور، رادیوگرافی قدی از بیماری می گیریم که مفصل زانو، مچ پا و ران را در یک عکس رادیوگرافی به ما نشان می دهد. ما یک امتداد شاقلی داریم که باید از مرکز سر استخوان ران یک خط، به مرکزمچ پا و از وسط زانو بگذرد، اگر این مسیر منحرف و زانو به داخل یا خارج کج شده بود زانوی بیمار دچار مشکل است و براساس زاویه ای که دارد، درمان مختلف انجام می شود اگر انحراف درحد دو یا سه درجه باشد ، توصیه های لازم برای پیشگیری از تخریب بیشتر مفصل زانو ارائه می کنیم، اما چنانچه این انحراف ده درجه باشد فرد نیاز به عمل جراحی دارد.

وی افزود: انواع درمان های جراحی آرتروز درمان های محافظه کارانه یا تعویض مفصل زانو هستند. در درمان های جراحی محافظه کارانه، می توان با انجام ارتوروسکوپی اقدام به تراشیدن منیسک و غضروف کرد، پس از آن زانو تاحدودی عملکرد خوبی خواهد داشت. در موارد خاص و برای درمان آرتروزهای شدید، از روش قفل کردن زانو استفاده می شود. در این روش غضروف دو استخوان را کنار یکدیگر ثابت می کنیم، تا جوش بخورند که باعث از بین رفتن درد بیمار می شود و تنها یک بار نیاز به عمل جراحی داشت، اما از معایب این روش جراحی این است که یک مفصل را حذف کرده ایم لذا دیگر قابلیت کارکردی ندارد.

دکتر مخملباف همچنین گفت: روشی که سالیان متمادی است، برای درمان و درد بیماران مبتلا به آرتروز استفاده می شود، تعویض مفصل زانو است. هدف از تعویض مفصل زانو دادن ثبات به زانوی ناپایدار، کاهش درد بیماران، گسترش دامنه حرکات زانو است. دوچرخه سواری، پیاده روی و شناسه ورزش مادر برای بیماران مبتلا به آرتروز توصیه می شود.

فوق تخصص زانو و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد یادآور شد: در گذشته بیماران باید برای انجام عمل تعویض مفصل زانو به کشور خارج می رفتند اماخوشبختانه از سال 1376در بیمارستان قائم(عج) مشهد برای اولین بار عمل تعویض زانو انجام شد و تا کنون هزاران بیمار از اقصی نقاط کشور مراجعه و تحت این عمل قرار گرفته اند که خوشبختانه با رضایت حداکثری بیماران همراه بوده است.

وی همچنین متذکر شد؛ با توجه به اینکه دانشگاه علوم پزشکی مشهد، یک قطب گردشگری سلامت در تمام رشته ها  است ما در بیمارستان قائم (عج) از پروتزهای نسل جدید استفاده می کنیم  و بخش ارتوپدی بیمارستان با حضور جراحان حاذق و با تجربه با تعرفه دولتی در خدمت بیماران است.