اهمیت ارگونومی و نقش آن در سلامت شاغلین

تصور کنید که صندلی محل کارتان همیشه در حد استاندارد است. بنابراین، مجبور نیستید، گردنتان را برای دیدن صفحه‌نمایش خم کنید. از طرفی، ارتفاع میز هم آنقدر استاندارد است که مچ دستتان در زاویه مناسب قرار می‌گیرد. این شرایط ایده‌آل، ساده‌ترین تعریف از مفهوم ارگونومی هستند. ارگونومیک به زبان ساده‌تر یعنی بهینه‌سازی شرایط کاری برای کاهش فشارهای جسمانی و بهبود عملکرد.

به طور کلی، مهم‌ترین مزیت رعایت اصول ارگونومی جلوگیری از بروز آسیب‌های شغلی در محل کار است. همچنین، رعایت ارگونومی بهره‌وری را افزایش می‌دهد و سلامت شاغلین یا کارمندان یک مجموعه را تضمین می‌کند. برای درک بهتر این موضوع، این مطلب را مطالعه کنید!

ارگونومی چیست و چرا برای شاغلین ضروری است؟

ارگونومی یا ارگونومیکز (Ergonomics)، یکی از مهم‌ترین علوم میان‌رشته‌ای است. مفهوم ارگونومی به طراحی ابزار، محیط و بخشی از فرآیندهای کاری می‌پردازد که با توانایی‌های جسمانی و شناختی انسان همخوانی دارند. هدف اصلی این علم، کاهش فشارهای فیزیکی، پیشگیری از آسیب‌های ناشی از کار و افزایش راحتی و بهره‌وری شاغلین است. رعایت نکردن ارگونومی معمولاً باعث بروز مشکلاتی مثل دردهای عضلانی، خستگی مزمن و حتی اختلالات اسکلتی-عضلانی می‌شود.

موارد زیر، از جمله ۷ مزیت ارگونومی برای شاغلین هستند:

• بهبود تمرکز و عملکرد شناختی

• کاهش خستگی و استرس شغلی

• افزایش بهره‌وری و راندمان کاری

• کاهش فشارهای فیزیکی بر بدن

• جلوگیری از دردهای عضلانی و اسکلتی

• ارتقای کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی

• کاهش هزینه‌های درمانی و غیبت‌های ناشی از بیماری

نقش ارگونومی در پیشگیری از آسیب‌های شغلی

بی‌توجهی به اصول ارگونومی در محیط کار، آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیر جسمانی را به همراه دارد. وضعیت‌های نامناسب بدن و شرایط غیراستاندارد کاری، زمینه‌ساز بروز مشکلاتی همچون دردهای عضلانی، التهاب مفاصل و کاهش دامنه حرکتی می‌شوند.

در ادامه، بعضی از رایج‌ترین آسیب‌های شغلی و تأثیر ارگونومی در پیشگیری از آن‌ها را می‌بینید:

• درد کمر: نشستن طولانی‌مدت روی صندلی‌های غیراستاندارد، به اندازه زخم بستر خطرناک است! استفاده از صندلی‌های ارگونومیک و تنظیم صحیح ارتفاع میز می‌تواند این مشکل را به حداقل برساند.

• درد گردن و شانه: اگر صفحه‌نمایش در سطح چشم نباشد، مجبورید که گردنتان را مدام خم کنید. این اتفاق یعنی یک دعوت‌نامه رسمی برای دردهای مزمن گردنی! استفاده از استند یا تنظیم ارتفاع نمایشگر، این فشار آسیب‌زا را کاهش می‌دهد.

• مشکلات مچ و دست:  طولانی با زاویه نامناسب مچ، بدترین آسیب‌های ممکن را در درازمدت به همراه دارد. در عوض، استفاده از صفحه‌کلید و ماوس ارگونومیک، از بروز سندروم تونل کارپ جلوگیری می‌کند.

• خستگی چشم: زل زدن به مانیتوری که نور نامناسب دارد، یکی از دلایل رایج ضعیف شدن چشم‌هاست. روشنایی صفحه‌نمایش را تنظیم کنید و قانون ۲۰-۲۰-۲۰ را به خاطر بسپارید. در این قانون، باید هر ۲۰ دقیقه، ۲۰ ثانیه به یک نقطه در ۲۰ فوت یا تقریباً 6 متر دورتر نگاه کنید.

• التهاب مفاصل زانو: اگر پاهایتان هنگام نشستن روی زمین آویزان است، باید به التهاب مفاصل زانو سلام کنید! در عوض، تنظیم ارتفاع صندلی و استفاده از زیرپایی، فشار وارده روی زانوها را کاهش می‌دهد.

راهکارهای عملی برای بهبود ارگونومی در محیط کار

محیط کار نامناسب، دقیقاً مثل پوشیدن کفش‌هایی است دو سایز کوچک‌تر هستند. یعنی در ابتدا ممکن است متوجه نشوید، اما بعد از چند ساعت، درد و خستگی به سراغتان می‌آیند. به همین دلیل، رعایت اصول ارگونومی در محیط کار ضروری است. استفاده از تجهیزات مناسب و اصلاح وضعیت نشستن و کار کردن، بسیاری از مشکلات جسمانی را کاهش می‌دهند. از همه مهم‌تر، استفاده از خدمات طب فیزیکی بهترین راهکاری است که پزشکان تجویز می‌کنند. این راهکار، از آسیب‌های جدی جلوگیری می‌کند و اگر دچار مشکل جسمی شده باشید، باعث بهبود آن‌ها می‌شود.

در ادامه، چند راهکار عملی برای بهبود ارگونومی در محیط کار ارائه کرده‌ایم که باید رعایت کنید:

۱. استفاده از صندلی‌های ارگونومیک

یک صندلی نامناسب، نه‌تنها کمکی به نشستن نمی‌کند، بلکه باعث بدتر شدن وضعیت بدن هم می‌شود! صندلی‌های ارگونومیک باید دارای پشتی مناسب، قابلیت تنظیم ارتفاع و حمایت از کمر باشند. وقتی صندلی شما درست تنظیم شود، دیگر نیازی نیست هر چند دقیقه مثل مار، روی صندلی پیچ‌وتاب بخورید!

۲. تنظیم صحیح صفحه‌کلید و ماوس

اگر صفحه‌کلید شما در موقعیت نامناسب باشد، تایپ کردن چیزی جز یک کار عذاب‌آور نیست! صفحه‌کلید باید هم‌سطح با آرنج و ماوس در موقعیتی نزدیک و قابل‌دسترس قرار گیرد. همچنین، استفاده از پدهای مخصوص مچ، فشار را کاهش می‌دهد و از بروز سندرم تونل کارپ جلوگیری می‌کند.

۳. استفاده از لوازم جانبی مناسب

گاهی اوقات، تغییرات کوچک، تفاوت‌های بزرگی ایجاد می‌کنند. مثلاً استفاده از زیرپایی برای تنظیم ارتفاع پاها، مثل گذاشتن یک آجر زیر یک میز لق است. منظورمان این است که چنین ترفند کوچکی، تقریباً همه چیز را متعادل می‌کند!

همچنین، هدست برای کاهش فشار گردن هنگام مکالمات تلفنی، بهترین گزینه ممکن است. همچنین، می‌توانید از استند مخصوص لپ‌تاپ برای تنظیم ارتفاع صفحه‌نمایش، استفاده کنید تا وضعیت بدنتان در حالت استاندارد باشد.

۴. رعایت فواصل استراحت و حرکات کششی

کار کردن بدون استراحت، هیچ فایده‌ای ندارد و در نهایت به مرگ عضلات منجر می‌شود! بهترین راهکار این است که هر ۳۰ تا ۶۰ دقیقه یک استراحت کوتاه داشته باشید. همچنین، از جای خود بلند شوید، حرکات کششی انجام دهید و کمی قدم بزنید. این کار باعث افزایش گردش خون و کاهش تنش‌های عضلانی می‌شود.

۵. بهینه‌سازی نور و کاهش فشار چشمی

کار کردن در محیط کم‌نور یا در معرض تابش مستقیم نور، فشار زیادی به چشم‌ها وارد می‌کند. استفاده از نورپردازی مناسب و فیلترهای کاهش نور آبی برای نمایشگرها، به حفظ سلامت بینایی و کاهش خستگی چشم کمک می‌کند.

چگونه می‌توان وضعیت ارگونومی بدن را بهبود بخشید؟

فرسودگی جسمی در محیط کار، دیر یا زود به سراغ شما هم می‌آید. برای جلوگیری از این مشکل، علاوه بر اصلاح وضعیت نشستن و استفاده از تجهیزات ارگونومیک، خدمات طب فیزیکی را از یاد نبرید. این خدمات شامل فیزیوتراپی، تمرینات اصلاحی و تکنیک‌های کاهش درد هستند و در تسکین دردهای ناشی از کار تأثیرگذارند. سرمایه‌گذاری روی ارگونومی، یعنی پیشگیری از مشکلاتی که در آینده هزینه‌های درمانی و کاهش بهره‌وری را به دنبال دارند.

تأثیر ارگونومی بر عملکرد شغلی و سلامت روانی

محیط کاری مناسب، باعث افزایش بهره‌وری، تمرکز و کاهش خستگی می‌شود. رعایت اصول ارگونومی فقط برای پیشگیری از مشکلات جسمی نیست و تأثیر مستقیمی روی عملکرد شغلی و سلامت روان دارد. وقتی کارکنان در شرایط فیزیکی مناسبی کار کنند، استرسشان کم می‌شود و بهره‌وری آن‌ها بالا می‌رود.

ارگونومی و سرمایه‌گذاری برای سلامت و بهره‌وری

بی‌توجهی به ارگونومی، مثل رانندگی بدون کمربند ایمنی است. یعنی شاید در لحظه مشکلی حس نشود، اما در طولانی‌مدت آسیب‌های جبران‌ناپذیری به بار می‌آورد. رعایت اصول ارگونومی در محیط کار، در وهله اول، از مشکلات جسمانی جلوگیری می‌کند. در ادامه، باعث بهبود عملکرد شغلی و افزایش سلامت روانی کارکنان می‌شود و بهره‌وری را بالا می‌برد.

از طرفی، با تغییرات ساده اما مؤثر، می‌توان فضایی ایجاد کرد که هم کارآمد باشد و هم سلامت جسمی‌تان حفظ شود. بنابراین، اگر به دنبال یک محیط کاری استاندارد و بدون دردسر هستید، ارگونومی را بیشتر جدی بگیرید!