بومی سازی فناوری هسته ای؛ نماد اقتدار ملی

اهمیت برخورداری از انرژی هسته ای امر پوشیده ای نیست؛ زیرا با پایان گرفتن منابع فسیلی، این انرژی می تواند جایگزینی مطمئن و مناسب برای منابع سنتی انرژی باشد. از این رو کشورهای مختلف تلاش دارند تا به این مهم دست پیدا کنند که ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای مطرح در عرصه منطقه و بین الملل، از سال های گذشته در پی دست یافتن به این منبع و استفاده صلح آمیز از آن است هر چند نظام سلطه و دشمنان خارجی در مقاطع گوناگون اختلال هایی در این روند ایجاد کرده اند که تحریم های ناعادلانه را می توان نمونه بارز آن دانست اما این مشکل ها نیز نتوانسته مردم ایران را در دستیابی به استفاده صلح آمیز از فناوری هسته ای ناامید کند که این ایستادگی ها در دولت تدبیر و با تلاش های تیم هسته ای کشورمان به نتیجه رسید و سرانجام قدرت های نخست دنیا برای توافق با ایران بر سر یک میز نشستند و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به امضا رسید که در سایه آن نه تنها صنعت هسته ای ایران نابود نشد بلکه روند دستیابی صلح آمیز به انرژی هسته ای نیز ادامه پیدا کرد.

برجام نشان داد که علیرغم گفته برخی رسانه های خارجی که مغرضانه در پی سیاه نمایی هستند، فعالیت های صلح آمیز هسته ای با تمام توان و ظرفیت خود در حال ادامه کار و طی کردن مسیر پیشرفت است و در آینده ای نه چندان دور، همانند بیستم فروردین 1385 خورشیدی، شاهد موفقیت های بیشتری در این عرصه هستیم. در همین روز بود که دانشمندان و نخبگان ایران، با گشایش دومین مجموعه جدید سانتریفیوژهای تأسیسات هسته ای نطنز، به مرحله صنعتی غنی سازی اورانیوم دست یافتند و بدین مناسبت شورای عالی انقلاب فرهنگی برای قدردانی از تلاش های افتخارآمیز آنها، این روز را در تقویم رسمی کشورمان به عنوان «روز ملی فناوری هسته ای» نام گذاری کرد.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به این مناسبت با «حسن بهشتی پور» استاد دانشگاه، پژوهشگر ارشد و کارشناس مسایل هسته ای به گفت وگو پرداخته است.

**دولت تدبیر و مشروعیت بخشی به مساله هسته ای

بهشتی پور مساله هسته ای و بومی کردن آن را از دستاورد نظام جمهوری اسلامی ایران دانست و گفت: دولت های مختلف پس از پیروزی انقلاب اسلامی برای این مهم تلاش کرده اند. بنابراین نمی توان آن را به یک دولت خاص محدود و منتسب دانست.

صنعت هسته ای ایران در دوره های مختلف با فراز و نشیب هایی همراه بوده است و هر کدام از دولت ها به سهم خود در این زمینه در سطح داخلی و بین المللی نقش آفرینی کرده اند اما دولت تدبیر، مشروعیت حقوق بین المللی این فعالیت ها را احیا کرد. به این ترتیب از 2001 میلادی به بعد علیه ایران پرونده سازی های هسته ای انجام شد؛ یعنی شورای حکام آژانس بین المللی هسته ای به تدریج و طی 10 سال 12 پرونده و شورای امنیت سازمان ملل 6 پرونده تحت فصل هفتم صادر کردند و «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در نوامبر 2011 میلادی گزارشی در 12 سرفصل و 66 بند ارایه داد که همه اینها پرونده سازی علیه ایران بود اما در دولت تدبیر مذاکره هایی به وسیله «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه و هیات همراه در این باره انجام شد که مشروعیت بین المللی فعالیت های هسته ای ایران را به رسمیت شناخت؛ یعنی قرارداد برجام به صورت عملی تایید کرد که ایران می تواند چرخه کامل سوخت هسته ای داشته باشد هر چند غنی سازی آن باید برای مدتی به صورت محدود انجام شود زیرا این مقدار برای تولید انرژی برق در بوشهر نیاز است.

**برجام و دستاوردهای هسته ای

این استاد دانشگاه در ارتباط با فعالیت های هسته ای ایران بیان داشت: بعد از برجام با وجود اینکه مخالفان تبلیغ می کردند که تمام فعالیت هسته ای ایران نابود شده است اما همچنان این صنایع به فعالیت های صلح آمیز خود ادامه می دهد؛ یعنی هم غنی سازی اورانیوم و هم تحقیق هایی درباره بهبود سانتریفیوژها ادامه پیدا کرده است که درخشان ترین آن به تولید رساندن «آی آر 8 » که مدل پیشرفته سانتریفیوژهایی بوده که 20 برابر سانتریفیوژهای «آی آر 1» که هم اکنون در چرخه هسته ای فعال است، کارایی دارد. الیته این مهم در سطح تحقیق و توسعه است و تا زمانی که دوره توافق شده در برجام به پایان برسد وارد چرخه تولید می شود و صنعت هسته ای ایران به فعالیت های صلح آمیز خود ادامه می دهد.

وی در ادامه افزود: اکنون تاسیسات فرآوری «یو سی اف» اصفهان کار خود را انجام می دهد. در « فُردو» توافق هایی با روسیه انجام شده و قرار است فیزیک پلاسما و تحقیق های مربوط به آن انجام پذیرد. همچنین تولید آب سنگین اراک نیز ادامه دارد و ایران توانسته صادرات آن را انجام دهد.

**تبلیغ های داخلی علیه برجام و دستاوردهای هسته ای

بهشتی پور درباره تبلیغ های داخلی علیه برجام و دستاوردهای هسته ای تصریح کرد: تمام دستاوردهای صنعنت هسته ای ایران با همت و تلاش بی وقفه جوانان کشور به صورت بومی انجام گرفته و قرار است که با همکاری کشورهای دیگر ارتقا پیدا کند. البته در مواقعی مسایل و رقابت های سیاسی در کشور باعث شده که این تلاش ها نادیده گرفته شود و بحث نابودی صنعت هسته ای به میان آید که این گفته اشتباه است هر چند تعدادی از سانتریفیوژها تنها از خط تولید خارج شده اما نابود شدنی نیست. برای نمونه هم اکنون در نطنز طبق توافق برجام پنج هزار و 60 سانتریفیوژ غنی سازی انجام می دهد و یا اینکه در آب سنگین اراک نیروگاهی در حال ساخته شدن است که طبق استانداردهای بین المللی تولید و فراورده هایی در زمینه دارویی دارد و می تواند نیازهای دارویی کشور را تامین کند و صادرات هم انجام دهد هر چند در وضعیت گذشته به سبب نبود استانداردهای بین المللی کشور نمی توانست در این زمینه صادرات انجام دهد.

این کارشناس هسته ای یادآور شد: صنعت هسته ای ایران به صورت محدود کار خود را انجام می دهد که این محدودیت در زمینه مقدار غنی سازی، تعداد سانتریفیوژها و نوع راکتورها است؛ کشور توانست طبق برجام در سطح بین المللی به فعالیت های صلح آمیز هسته ای خود مشروعیت بخشد و این امکان فراهم شده که بتواند با کشورهای مختلف همکاری داشته باشد که در گذشته این امکان نیز فراهم نبود.

همچنین در گذشته برای تامین قطعات صنعت هسته ای تحت نظر آژانس بین المللی مشکل های فراوانی وجود داشت که امروزه این امر نیز از میان رفته است. از این رو ایران می تواند با آزادی عمل بیشتر فعالیت های خود را انجام دهد زیرا اتهام هایی که در گذشته و به ناحق در زمینه صنعت هسته ای متوجه کشور بود به صورت عملی از میان رفته است.

**فناوری هسته ای و حمایت از کالای ایرانی

این استاد دانشگاه با اشاره به شعار «حمایت از کالای ایرانی» توضیح داد: ایران با کمک فناوری هسته ای در زمینه های علمی، کشاورزی، تولید، پزشکی و ... به موفقیت های زیادی دست پیدا کرده است و توانسته با ساخت آزمایشگاه های مختلف و لزوم استفاده صلح آمیز از این فناوری در راستای حمایت از کلای ایرانی گام بردارد؛ یعنی با ارایه زیرساخت های اصلی برای تولید کالای با کیفیت، زمینه های تولید کالای داخلی فراهم شده است.

با توجه به شرایطی مساعدی که ایران در پسابرجام با آن روبرو بوده است مردم ایران بار دیگر شاهد بدعهدی آمریکا بوده اند و «دونالد ترامپ» رییس جمهوری این کشور از نقض این قرارداد مهم بین الملل صحبت کرده است. «علی بیگدلی» استاد دانشگاه و کارشناس روابط بین الملل معتقد است ترامپ نمی داند که در صورت نقض برجام ایران چه واکنشی نشان می دهد اما بر اساس اظهارنظرهای رسمی در کشورگفته شده که ایران در طول کمتر از یک شبانه روز به سانتریفیوژها باز می گردد. در ادامه دیدگاه های وی را مرور می کنیم.

**نقض برجام و به هم ریختن ساختار آن

بیگدلی درباره احتمال نقض برجام توسط آمریکا گفت: در صورت نقض برجام به وسیله«دونالد ترامپ» و خروج آمریکا از آن، اگر اتحادیه اروپا هم از ایران حمایت کند ساختار برجام به هم می ریزد برای اینکه به لحاظ اقتصادی دلار بیشتر از اتحادیه اروپا در ایران نقش پیدا کرده است. همچنین این خروج آمریکا باعث می شود که همان تحریم های قبل از برجام دوباره بازگردد. تحریم هایی که در حوزه فروش نفت، حمل و نقل هوایی و دریایی، مسدود شدن سیستم بانکی و مساله بیمه وجود داشت، دوباره به حالت قبل بر می گردد. تحریم های آمریکا علیه ایران 2 بخش است. یکی مربوط به فعالیت های هسته ای، که با به دست آمدن برجام تعلیق شد و آمریکا بر اساس برجام اجازه اعمال مجدد آن ها را ندارد و بخش دیگر به مسایلی از جمله فعالیت های موشکی ایران، فعالیت های ایران در منطقه و بحث حقوق بشر است. از این رو اگر برجام را نادیده بگیرند هم تحریم هایی که به خاطر برجام تعلیق شده بود به حالت قبل باز می گردد و هم تحریم های دیگر دوباره اجرا می شود.

**برجام و تغییرات در حوزه هسته ای

این کارشناس روابط بین الملل در ارتباط با واکنش ایران در صورت نقض برجام توسط آمریکا اظهار داشت: ترامپ نیز نمی داند که در صورت نقض برجام ایران چه واکنشی نشان می دهد اما بر اساس اظهار نظرهای رسمی در کشورگفته شده که ایران در طول کمتر از یک شبانه روز به سانتریفیوژها باز می گردد. از این رو وضعیت پیچیده ای در حوزه مسایل هسته ای شکل می گیرد که به صورت قطعی نمی توان آن را پیش بینی کرد. هر چند آمریکا نیز نگران واکنش های ایران است. باید منتظر دیداری شد که چند روز آینده «امانوئل ماکرون» رییس جمهوری فرانسه و «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان با ترامپ دارند که در آن درباره مسایل هسته ای ایران نیز گفت وگو می کنند اما به نظر نمی رسد که بتوانند در سیاست های کلی ترامپ تغییرهایی ایجاد کنند.