عطر یاس نبوی در چامه های پارسی سرایان

به قلم دکتر حامد وفاپور

شعر از والاترین و عالی ترین  تراوش های ذهن بشر است که با اغراض و معانی متعددی سروده شده است. ستایش کرامت و فضیلت‌های انسانی، بزرگواری، و ابراز عشق درونی به بهترین و برترین بندگان خدا، به زبان لطیف و جذاب شعر و ادب، فخری است بس بزرگ برای آنانی که پرچم‌دار این وادی پر فراز و نشیب هستند.  تاریخ درخشان زبان و ادب فارسی، گواه خلاقیت و پویایی ذهن و زبان ایرانی است که در این بین طی قرون متمادی قرآن مجید و سخنان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اطهار (علیه السلام) نیز یکی از مسائل تأثیر گذار در شعر فارسی بوده است.

مردمان ایران زمین دارای ذوق و طبع و احساساتی لطیف بوده و از دیر باز تا کنون بر این بوده اند که میهن پرستی، شادی ، غم و نوع دوستی، بالاخص عشق و ارادت خود را به اهل بیت (علیهمُ السلام) در قالب شعر بیان کنند، در این بین، دواوین به جای مانده و مکتوبات حاضر به خوبی نشانگر عشق و ارادت به خاندان عصمت و طهارت (علیه السلام) است. سرودن اشعار مذهبی و ولایی، ریشه در تاریخ کهن ایرانیان دارد.شعر آیینی در ادبیات فارسی پیشینه‌ای دیرینه دارد و به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود که یکی از شاخه های شعر آیینی شعر فاطمی است. زندگی پر برکت حضرت فاطمه زهرا (س) و ابعاد  فردی و اجتماعی و سیره آن بانوی خیر النساء جهانیان باعث شده است تا شعر فاطمی در ادبیات فارسی پدید آید و شعرای شعر و زبان فارسی که عشق ذاتی به اهل بیت (ع) در خون آنها جوشش داشته است صورت متخیل کلام خویش را از مبانی متعالی و زوایای پر رمز و راز آن سیراب کنند.در مورد شعر فاطمی می توان گفت که سابقه سرودن این شعر به یازده قرن پیش بر می گردد. البته درباره اشعاری که در رثای حضرت فاطمه زهرا (س) سروده شده است می توان گفت که اولین شعری که برای حضرت فاطمه زهرا (س) سروده شده است از جانب حضرت علی بن ابی طالب (ع) ، همسر گرامی ایشان است که می فرمایند:نفسی علی ظفرتها محبوسهیا لیتها خرجت مع الظرافتی

لا خیر بعدک فی الحیاة و إنماابکی مخافة أن تطول حیاتی

اما در طول دوران با قدمت شعر و زبان فارسی، شعرای پارسی گوی بابهره گیری  از احادیث و قرآن مجید و مضمون های اسلامی اشعاری را در وصف حضرت فاطمه زهرا (س) سروده اند.

سعدی شیرازی، شاعر قرن هفتم هجری، در وصف حضرت فاطمه (س) و نسل اولاد طاهر او این اشعار را می سراید که :

یارب به نسل طاهر اولاد فاطمه یا رب به خون پاک شهیدان کربلا یا رب به صدق سینه پیران راستگوییا رب به آب دیده مردان آشنا که بر قول ایمان کنم خاتمه خدایا به حق بنی فاطمه من و دست و دامان آل رسول اگر دعوتم رد کنی ور قبول

حکیم ناصر خسرو قبادیانی (394_481  ه ق)  نیز در اشعار خود حضرت فاطمه (س) را شفیع روز قیامت می داند.

رضوان به هشت خلد نیارد سر صدیقه گر بود به حشر یارش باکش ز هفت دوزخ سوزان نی زهرا (س) چو هست یار و مدد کارش آن روز بیایند همه خلق و مکافات هم ظالم و هم عادل بی هیچ محابا آن روز در آن هول و فزع بر سر آن جمع پیش شهدا دست من و دامن زهرا (س)

مولانا جلال الدین (604_672 ه. ق) درباره وجود مبارک حضرت زهرا (س) اینگونه سروده است که :مرد را گویی بود زخم سنان فاطمه مدح است در حق زنان در حق پاکی حق آلایش است دست و پا در حق ما استایش است والد و مولود را او خلق است لم یلد لم یولد او را لایق است

خواجوی کرمانی (نخل بند شاعران 689_752 ه ق) در اشعاری در وصف حضرت فاطمه زهرا (س) او را نور چشم پیغمبر (ص)  می‌داند و اینگونه می سراید که :به نور چشم پیمبر که نور ایمان بود عقیق صفوت یا قوت شرع را کان بود نبود هیچ به عذر احتیاجش از پی آن که شمع جمع طهارت از او فروزان بود

هاتف اصفهانی نیز از شعرای پارسی زبان است که عشق و ارادت خود را به حضرت فاطمه (س) اینگونه نشان داده است که :

که خم از باد اجل شد نا گاه حیف از فاطمه آن نخل جوان در جهان خیل نکویان را شاه حیف از آن گوهر ارزنده که بود پرتو آن طرب افزا غم گاه حیف از آن شمع فروزنده که بود

در شعر معاصر نیز شعرای زیادی عشق و ارادت خود را به خاندان عصمت و طهارت (ع)  نشان داده اند که در ادامه این نوشتار به ذکر نام دو تن از این شعرا و چند بیت از اشعار آنان می پردازیم.

محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار اشعاری را در وصف حضرت زهرا (س) سروده است که به ذکر چند بیت می پردازیم.

ما آن شب خموش و سرگردان روی صحرا و دشت می تابید نور غم رنگ و حزن پرور ماه همه جا را نمونده بود سپید غرق شهر مدینه سر تا سر در سکوتی عمیق و رعب آور می کشد انتظار خاک آن شب مقدم تازه مهمانی را

احمد عزیزی :

عشق من پاییز آمد مثل پار باز هم ما باز ماندیم از بهار احتراق لاله را دیدیم ما گل دمید و خون نجوشیدیم ما باید از فقدان گل خونجوش بود در فراق یاس مشکی پوش بود

در این نوشتار نام و ابیاتی از چند شاعر برجسته فارسی گوی که به حضرت فاطمه زهرا (س) ابراز ارادت کرده اند ذکر شد، اما بسیاری از شعرای دیگر نیز به مدح و رثای حضرت فاطمه زهرا (س) پرداخته اند که آوردن نام و اشعار آنها در این مقال نمی گنجد.