کنکور ۱۴۰۲ چه تغییراتی کرده؟

 "آزمون سراسری ورود به دانشگاه‌ها" که در ادبیات‌ رسمی آموزشی با نام "کنکور" شناخته می‌شود، ۵۳ دوره، عمر دارد. نخستین داوطلبان کنکور در سال ۱۳۴۸ نشستن بر صندلی‌های این آزمون سرنوشت‌ساز را تجربه کردند و از آن روزگار تا به امروز، این آزمون در ادبیات رسمی آموزشی ایران به تنها ملاک و معیار ارزیابی برای ورود دانش‌آموزان به دانشگاه‌ها تبدیل شده است. این روزها که عمر کنکور به ۵۳ سال می‌رسد همچون ققنوس از میان خاکستر برخاسته و با سیمای جدید به مصاف داوطلبان می‌رود.

تغییرات کنکور چگونه کلید خورد؟

کوچکتر شدن غول کنکور به طور رسمی از تیر ماه سال گذشته کلید خورد،‌ همان زمانی که دکتر سعید رضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص تغییرات کنکور ۱۴۰۲، پنج مصوبه این شورا را تشریح کرد و عنوان نمود که مصوبه اول مبنی بر این بود که در آزمون سراسری سهم آموزش و پرورش به لحاظ سابقه تحصیلی ۶۰ درصد و سهم کنکور سراسری ۴۰ درصد خواهد بود.مصوبه دوم این بود که کنکور سراسری مختص دروس تخصصی باشد و دروس عمومی به بخش سوابق تحصیلی منتقل می‌شود و سوابق تحصیلی مبنای ارزیابی نهایی خواهد بود و مصوبه سوم این بود که آزمون سنجش (کنکور) دو بار در سال برگزار شود که فشار و اضطراب از روی دانش آموزان برداشته شود و دانش آموزان وقتی در این آزمون شرکت می‌کنند، نگران نباشند که تا سال دیگر فرصت دیگری نخواهند داشت.

 به این ترتیب اعلام شد که کنکور دو بار در سال برگزار خواهد شد. بر اساس مصوبه چهارم شورا، مقرر شد نتایج آزمونی که دانش آموزان در آن شرکت می‌کنند تا دو سال اعتبار داشته باشد و دانش آموزان بتوانند از نتایج آن تا دو سال استفاده کنند.

مصوبه پنجم نیز درباره پذیرش بود که بر اساس آن دانشگاه‌های کشور می توانند یک حد نصاب برای معدل بگذارند و بر اساس آن مشخص کنند که تا چه معدلی را  پذیرش می‌کنند و اگر معدل داوطلب از میزان مشخص پایین‌تر باشد این اختیار به دانشگاه ها داده می‌شود که داوطلب را پذیرش نکنند.

اوایل سال جاری نیز بحث اعمال تغییرات در کنکور به عنوان مهم‌ترین آزمون ورودی به دانشگاه ها در شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان مهم‌ترین مرکز تصمیم گیر و سیاستگذار آموزشی کشور جدی شد، همزمان با آن، موافقت و مخالفت‌های زیادی به خصوص از سوی مجلس به عنوان بازوی دیگر تصمیم‌گیر و قانون‌گذار عرصه کنکور مطرح شد و برخی نمایندگان مجلس اعمال هر گونه تغییر در این آزمون را منوط به قانون‌گذاری در مجلس کردند و تصویب هر نوع مصوبه از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه را مغایر قانون مجلس دانستند که علی رغم موافقت‌ها و مخالفت‌های زیاد در خصوص تغییرات کنکور، اواخر خرداد ماه سال جاری، شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه تغییرات کنکور از سال ۱۴۰۲ را تصویب کرد. در این مصوبه "قطعی بودن اثر سوابق تحصیلی"، "حذف دروس عمومی" و "حذف زیرگروه ها"، به عنوان سه تغییر عمده کنکور از سال آینده عنوان شد.

با توجه به مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، در کنکور ۱۴۰۲ نقش و تاثیر مستقیم کنکور در پذیرش دانشجویان کاهش یافته و سوابق تحصیلی دانش‌آموزان به معیاری برای قبولی دانشجویان در مراکز آموزش عالی تبدیل شده است. بر این اساس، سهم آموزش و پرورش به لحاظ سابقه تحصیلی ۴۰ درصد و سهم کنکور سراسری ۶۰ درصد خواهد بود. مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی به نحوه محاسبه سابقه تحصیلی و نمره کنکور محدود نمی‌شود بلکه درباره دفعات برگزاری کنکور هم تصمیم‌گیری کرده است. بنابر این مصوبه، کنکور دو بار در سال برگزار می‌شود و نتایج آن تا دو سال اعتبار دارد.

داوطلبانی که در نوبت اول کنکور ۱۴۰۲ شرکت می‌کنند، اوایل اسفندماه سال جاری نمره خام آزمون خود را دریافت می‌کنند و پس از اعلام نتایج سوابق تحصیلی دانش‌آموزان در خرداد ماه، نمره کل داوطلب اعلام می‌شود. افرادی که فاقد سابقه تحصیلی هستند باید در آزمون‌های ترمیمی شرکت کنند و اگر در این آزمون‌ها شرکت نکنند، نمره سابقه تحصیلی آنها صفر لحاظ می‌شود. همچنین اگر داوطلبان در امتحانات خرداد ماه مدارس پذیرفته نشوند و در شهریور ماه قبول شوند، بازهم نمره خرداد ماه ملاک قبولی در آزمون سراسری است.

از آنجایی که سابقه تحصیلی دانش‌آموزان به یک ملاک برای ورود به دانشگاه‌ها تبدیل شده است، داوطلبان کنکور سراسری فقط به پرسش‌های دروس تخصصی پاسخ می‌دهند و دروس عمومی تنها در سوابق تحصیلی ارزیابی می‌شود.

براساس ماده ۵ مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، در پذیرش کنکوری های ۱۴۰۲ دانشگاه‌ها می‌توانند برای رشته‌محل‌های پرطرفدار شرط معدل و نمره کنکور لحاظ کنند؛ این مؤلفه‌ها باید توسط شورای سنجش و پذیرش تایید شود و حداقل ۲ سال قبل از پذیرش دانشجو، اعلام عمومی شود. این ماده در سال جاری اجرا نمی‌شود. دکتر عبدالرسول پورعباس در یک نشست خبری در پاسخ به پرسش ایسنا در خصوص این ماده گفت: شیوه پذیرش دانشجو در سال جاری همچون سال‌های گذشته است. در نظر داریم که این شیوه پذیرش مانند روش پذیرش دانشجویان در رشته‌های دانشگاه آزاد به جز رشته‌های پزشکی باشد. تصمیم بر این است که از کنکور ۱۴۰۳ که اختیار پذیرش دانشجو در اختیار دانشگاه‌ها قرار گیرد که هنوز تصمیم قطعی برای این موضوع نگرفته‌ایم.

نحوه تاثیر سوابق تحصیلی

اگرچه سوابق تحصیلی دانش‌آموزان در کنکور ۱۴۰۲، ۴۰ درصد تاثیر مستقیم دارد اما میزان تاثیر این مولفه در سال‌های آتی بیشتر می‌شود.  سهم نمره سابقه تحصیلی برای سنجش و  پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی در رشته‌های پرمتقاضی در سال تحصیلی ۱۴۰۲- ۱۴۰۳ فقط پایه دوازدهم به میزان ۴۰ درصد با تاثیر قطعی، برای سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ فقط پایه دوازدهم به میزان ۵۰ درصد با تاثیر قطعی، برای سال تحصیلی ۱۴۰۴ - ۱۴۰۵ فقط پایه یازدهم و دوازدهم به میزان۶۰ درصد با تاثیر قطعی و برای سال تحصیلی ۱۴۰۵ - ۱۴۰۶ و بعد از آن پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم به میزان ۶۰ درصد با تاثیر قطعی در نمره‌کل نهایی است.

سهم نمره‌کل سابقه تحصیلی پایه‌ دوازدهم نظام ۳-۳-۶ در گروه‌های آزمایشی علوم‌انسانی، علوم‌تجربی و ریاضی‌-فیزیک به میزان ۴۰ درصد قطعی در آزمون سراسری ۱۴۰۲ است. میزان تاثیر دیپلم نظام سالی‌واحدی/ترمی‌واحدی در گروه‌های آزمایشی علوم‌ریاضی، علوم‌تجربی و علوم‌انسانی سال ۱۴۰۲، ۳۰ درصد با تاثیر قطعی و میزان تاثیر سوابق تحصیلی پیش‌دانشگاهی نظام سالی‌واحدی/ترمی‌واحدی نیز ۱۰ درصد قطعی است.

حداکثر سهم دروس عمومی و سهم دروس تخصصی در نمره کل سابقه تحصیلی برای رشته‌های علوم‌ریاضی، علوم‌تجربی و علوم‌انسانی، ۲۶ درصد عمومی ۱۴ درصد تخصصی در سال ۱۴۰۲؛ ۲۸ درصد عمومی و ۲۲ درصد تخصصی در سال ۱۴۰۳ و ۳۰ درصد عمومی و ۳۰ درصد تخصصی برای سال ۱۴۰۴ و پس از آن درنظر گرفته شده است.

سهم نمره‌کل سابقه تحصیلی پایه‌ دوازدهم نظام ۳-۳-۶ یا دیپلم و پیش‌دانشگاهی نظام سالی‌واحدی/ترمی‌واحدی در گروه‌های آزمایشی هنر و زبان‌خارجه به میزان ۲۶ درصد با تاثیر قطعی است که شامل دروس عمومی می‌شود. مابقی به سهم کل نمره آزمون اضافه می‌شود.

تغییرات ساختاری دفترچه سئوالات و پاسخ‌نامه‌ها

تغییر ساختار دفترچه‌های آزمون ورود به دانشگاه‌ها از دیگر تغییراتی است که سازمان سنجش در آستانه برگزاری کنکور از آن رونمایی کرد. دکتر حسن مروتی، معاون امور آزمون‌های سازمان سنجش در نشست خبری این سازمان که روز شنبه ۱۷ دی ماه برگزار شد از تغییرات بی‌سابقه کنکور خبر داد. بر همین مبنا داوطلبان در زمان برگزاری آزمون، چند دفترچه و پاسخ‌نامه مخصوص هر دفترچه را دریافت می‌کنند.

داوطلبان گروه آزمایشی ریاضی‌فیزیک باید به ۱۰۵ سوال در مدت‌زمان  ۱۴۵ دقیقه پاسخ دهند. دفترچه شماره یک این گروه آزمایشی شامل ۴۰ سوال ریاضی است و داوطلبان ۷۰ دقیقه برای پاسخ به پرسش‌ها وقت دارند. دفترچه شماره دو این گروه آزمایشی شامل ۳۵ سوال فیزیک و ۳۰ سوال شیمی است. داوطلبان کنکور برای پاسخ به سئوالات  طراحی شده در دفترچه دوم، ۷۵ دقیقه وقت دارند.

بیشترین تعداد دفترچه، مختص داوطلبان گروه آزمایشی علوم‌تجربی است؛ تعداد دفترچه سوالات داوطلبان این گروه آزمایشی با احتساب بهیاری ۴ دفترچه است. ۴۵ سوال زیست برای داوطلبان این گروه آزمایشی در  دفترچه شماره یک درنظر گرفته شده است و داوطلبان باید در مدت‌زمان ۴۵ دقیقه به سوالات طراحی‌شده پاسخ دهند. دفترچه شماره ۲ گروه آزمایشی علوم‌تجربی شامل ۳۰ سوال فیزیک و ۳۵ پرسش شیمی می‌شود و مدت زمان درنظر گرفته شده برای پاسخ به این پرسش‌ها ۷۵ دقیقه است.  دفترچه شماره ۳ گروه آزمایشی علوم‌تجربی شامل ۴۵ سوال می‌شود که متعلق به دروس ریاضی و زمین‌شناسی است؛ تعداد تفکیک شده این سوالات به ترتیب ۳۰ و ۱۵ مورد است. دفترچه چهارم نیز مختص افرادی است که بهیاری را انتخاب کرده‌اند.

۲ دفترچه برای داوطلبان  گروه آزمایشی علوم‌انسانی درنظر گرفته شده که دفترچه شماره یک داوطلبان این گروه‌ آزمایشی شامل ۲۰ سوال ریاضی، ۳۰ سوال برای زبان و ادبیات فارسی، ۱۵ سوال علوم‌اجتماعی و ۱۵ سوال روان‌شناسی می‌شود. مدت‌زمان درنظر گرفته شده برای ۸۰ سوال دفترچه اول، ۸۵ دقیقه است.  دفترچه دوم این گروه آزمایشی شامل ۸۰ سوال است و شرکت کنندگان فرصت دارند که در ۷۵ دقیقه به پرسش‌های طراحی شده، پاسخ دهند. این دفترچه شامل دروس عربی، تاریخ، جغرافیا، فلسفه و منطق و اقتصاد است که به ترتیب ۳۰، ۱۳، ۱۲، ۲۰ و ۱۵ پرسش دارند.

داوطلبانی که در کنکور آزمایشی هنر شرکت می‌کنند، می‌بایست به ۱۰۰ سوال در بازه زمانی ۱۱۵ دقیقه پاسخ دهند. فقط یک دفترچه در اختیار داوطلبان این گروه آزمایشی قرار می‌گیرد که شامل ۵۰ پرسش درک عمومی هنر، ۳۰ سوال درک عمومی ریاضی و فیزیک و ۲۰ سوال خلاقیت تصویری و تجسمی می‌شود. تعداد سوالات درک عمومی هنر در نوبت اول کنکور ۱۴۰۲ نسبت به کنکور ۱۴۰۱، ۲۰ مورد بیشتر شده است. داوطلبان فرصت دارند که در ۱۱۵ دقیقه به پرسش‌ها پاسخ دهند.

سوالات گروه آزمایشی زبان نیز در قالب یک دفترچه و ۷۰ سوال ارائه می شود و شرکت کنندگان این گروه آزمایشی فرصت دارند در ۱۰۵ دقیقه به این سوالات پاسخ دهند. تعداد سوالات آزمون زبان نوبت اول کنکور ۱۴۰۲ نسبت به آخرین آزمون ورودی به دانشگاه‌ها تغییر نکرده است. این آزمون شامل پرسش‌های تخصصی از زبان‌های انگلیسی، آلمانی، فرانسه، ایتالیایی و روسی است که داوطلبان با توجه رشته تخصصی خود به سوالات یکی از زبان‌ها پاسخ می‌دهند.

پیش از اعلام جزئیات نحوه برگزاری کنکور از سوی سازمان سنجش کشور، به‌نظر می‌رسید که تغییرات فقط محدود به تعداد دفعات برگزاری، حذف دروس عمومی و تاثیر سوابق تحصیلی باشد اما این تغییرات بسیار گسترده‌تر از آن مواردی که از تیرماه تا آخرین نشست مطبوعاتی سازمان سنجش اعلام شد.برای اظهارنظر درباره کیفیت شیوه برگزاری کنکور باید صبور بود اما برخی کارشناسان حوزه آموزش بر این باور هستند که تغییرات کنکور و تاثیر سوابق تحصیلی موجب از بین رفتن روح عدالت آموزشی می شود.