نگرانی یک هنرمند برای از دست رفتن موسیقی اصیل ایرانی

رامین جزایری - سازنده ساز و نوازنده - که قرار است در مراسم اختتامیه سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر از او تقدیر شود، پیش از این تقدیر در گفت‌وگویی شرکت کرد و درباره ساختن ساز و لازمه‌های این حرفه، گفت: ساز سازی در دنیا یکی از کارهای پیچیده و دارای فن‌های خیلی تخصصی است. همچنین این مهارت با چند شغل و حرفه پیچیده درگیر است؛ به گونه‌ای که سازنده ساز باید با موسیقی، نوازندگی، چوب و نجاری، رنگ کاری و ابزار آشنا باشد.

او اضافه کرد که سازنده ساز باید توانایی‌های بالایی داشته باشد و از ابتدا با آزمون و خطا شروع کند و پیش رود.

جزایری با بیان اینکه در گذشته سازندگان ساز با همه مهارت‌های لازم را داشته‌ایم، گفت: با این حال امروزه سازسازی در ایران سطح خیلی پایینی دارد و هنوز نمی‌توانیم سازهای درجه یک و با کیفیت بسازیم. به همین دلیل کسی که می‌خواهد سازنده ساز باشد باید در قدم اول این حرفه را آموزش ببیند، اینگونه حدود ۱۰ سال از کسانی که به صورت تجربی این مهارت را آموخته‌اند جلو خواهد بود.

این سازنده ساز درباره ایجاد مکان‌های آموزشی سازسازی بیان کرد: برای آموزش آکادمیک این حرفه می‌توان یک مدرسه برای آن تأسیس کرد و یا می‌توان آن را به عنوان یکی از زیر شاخه‌های موسیقی در دانشگاه تدریس کرد.

یکی از لازمه‌های ساختن ساز، بلد بودن مهارت نوازندگی است؛ او در این زمینه گفت: استاد خودم همیشه می‌گفت که سازنده ساز باید بداند که برای چه مکتبی ساز می‌سازد، چه نوع صدایی را از ساز می‌خواهد و برای چه نوع مکتب موسیقایی ساز را می‌سازد. زیرا موسیقی ایرانی بر بداهه‌نوازی استوار است و سازها خیلی شخصی تر هستند. همچنین در موسیقی ایرانی تنوع سازها و صدا زیاد و نقش ساز در موسیقی که اجرا می‌شود مهم است.

او بیان کرد که موسیقی ایرانی همانند موسیقی غربی نیست که نوازنده یک قطعه را با هر نوع ساز خوب یا بدی که بنوازد تغییری در قطعه ایجاد نشود.

جزایری در همین راستا ادامه داد: اگر در ایران به یک نوازنده درجه یک یا بداهه‌نواز دو ساز با دو کیفیت متفاوت از یک نوع بدهی، ممکن است تنوع موسیقی آنها خیلی زیاد شود و دو چیز مختلف را بنوازند. کیفیت ساز هم در صدای موسیقی که اجرا می‌شود مؤثر و هم برای نوازنده مهم است. به همین دلیل شناخت نسبت به مکاتب نوازندگی لازم است، البته لازم نیست که سازنده ساز خیلی نوازنده خوبی باشد ولی لازم است کسی که ساز می‌سازد تا حدودی با نوازندگی آشنا باشد.

وی در پاسخ به اینکه سازسازی هنر است یا صنعت؟ گفت: بحث‌های زیادی در این زمینه وجود دارد. طبیعتاً ساز سازها آن را هنر می‌دانند و عده‌ای نیز به واسطه اینکه یک کار صنعتی است، آن را صنعت می‌دانند. ولی استادان من معتقد بودند که اگر یک ساز در مراحل ابتدایی باشد و الگوهای اصلی یک ساز و صدا را داشته باشد، در مراحل مقدماتی قطعاً صنعت حساب می‌شود. ولی اگر قرار باشد آن ساز به کیفیت خاصی برسد و نقشی در تولید موسیقی داشته باشد، شاید بتوان آن را یک هنر حساب کرد.

او ادامه داد: در کل ساز همانند یک فیلتر و صافی است که نوازنده همه دانسته‌های خود را باید از طریق آن ارائه دهد پس قطعاً چنین سازی در خلق هنر تأثیر بالایی دارد و ساختن آن می‌تواند هنر حساب شود.

جزایری درباره دغدغه کنونی‌اش بیان کرد که در حال حاضر خیلی نگران از دست رفتن موسیقی اصیل ایرانی و کیفیت موسیقی تکنوازی و بداهه است.

او ادامه داد: امروزه جنبه موسیقایی در حال کم شدن است؛ در صورتی که به خاطر عواملی همچون حضور فضای مجازی به جنبه نمایشی و تصویری موسیقی اضافه می‌شود. در واقع سازها رو به نمایشی و تزئینی شدن می‌روند، گویی که زیبایی ساز به جای صدای آن دارای ارجحیت شده است.

این سازنده ساز ایرانی بیان کرد که افرادی در زمینه موسیقی با تمرین زیاد و فرز کردن حرکات انگشتان و دستان خود مقام موزیسین می‌گیرند.

او افزود: موسیقی بلد بودن به سرعت انگشتان نیست. خلق موسیقی یک کار ذهنی است و ذهن موسیقی‌دان باید تعلیم ببیند. به نظر می‌آید که ما داریم از این حالت دور می شویم و فضا برای رشد افرادی که واقعاً استعداد دارند کمتر می‌شود.

جزایری اظهار کرد که موسیقیدان خوب کسی است که بتوان اثر او را بارها و بارها گوش داد؛ چراکه برای رسیدن به این درجه زمان زیادی را کار کرده است.

او ادامه داد: البته باید یادمان باشد که رسیدن به این نقطه سال‌ها زمان می‌برد، ولی چه کسی در این سال‌ها از هنرمند حمایت خواهد کرد؟ این امر همانند این است که ما دوست داریم یک میوه خیلی خوب بخوریم ولی تنها در خیابان راه می‌رویم تا شاید اتفاقی یک درخت را ببینیم و میوه آن را بچینیم. اگرچه که این روند درست نیست و برای رسیدن به میوه خوب باید از درخت آن به درستی مراقبت شود.

جزایری در پایان بیان کرد: در شرایط فعلی نقش نهادها و سازمان‌هایی که باید از نوازنده‌ها حمایت کنند و آنها را تشویق کنند کم شده و همه منتظرند که یک نفر به صورت اتفاقی با سعی و تلاش خود به جایگاهی برسد و همه را بهره‌مند کند که این دور از انتظار است.