اتحاد واشنگتن و ریاض علیه ایران/ مسکو، تهران را تنها نمی گذارد

به گزارش فرتاک نیوز، روزنامه «کامرسانت» در تحلیلی می نویسد: دولت عربستان سعودی اعلام کرده که قاطعانه خواستار لغو قانون به تصویب رسیده کنگره آمریکا تحت عنوان «JASTA» خواهد شد که به بازماندگان قربانیان حادثه تروریستی 11 سپتامبر سال 2001 امکان پیگرد قانونی علیه ریاض به خاطر «حمایت از تروریسم بین المللی» را می دهد.  

این اعلام رهبران عربستان بعد از ملاقات "دونالد ترامپ" رئیس جمهوری آمریکا با "محمد بن سلمان" جانشین ولیعهد و وزیر دفاع این کشور صورت گرفت که به منزله ازسرگیری مجدد روابط واشنگتن با این متحد دیرین خود بود. آمریکا و عربستان سعودی تشریک مساعی جدیدی برای بازدارندگی ایران در عرصه جهانی و ممانعت از ایفای نقش رهبری آن در بازار جهانی نفت را آغاز کرده اند. این در حالی است که این تهاجم علیه تهران، که با مسکو روابط تنگاتنگی دارد، روسیه را در موقعیت نه چندان ساده ای قرار می دهد.

جنجال در رابطه با عربستان سعودی بعد از آن بالا گرفت که هفته گذشته خانواده های قربانیان حمله 11 سپتامبر به دادگاه فدرال منهتن شکایتی از طرف 800 قربانی و 1500 آسیب دیده این حادثه نمودند که ارزش غرامت درخواستی آنها حدود 6 میلیارد دلار است. شاکیان دولت عربستان را به حمایت از گروه تروریستی القاعده متهم کرده اند که اعضای آن بزرگترین حمله تروریستی در تاریخ آمریکا را سازمان دهی کردند.

البته ابتکارعمل شهروندان آمریکایی ممکن است چندان به مزاق دولت دونالد ترامپ خوش نیاید، چرا که رئیس جدید کاخ سفید، برخلاف دولت "باراک اوباما"، خط مشی برقراری مجدد روابط با ریاض را در پیش گرفته است. بازگشت حمایت دوباره آمریکا به عربستان سعودی این امکان را می دهد تا نه تنها به این شکایت پایان دهد، بلکه موقعیت رهبری خود در منطقه در رویارویی با ایران را نیز بدست آورد.

ترامپ بجای عربستان، ایران را حامی تروریسم قلمداد کرده

دونالد ترامپ اصلی ترین حامی تروریسم بین المللی را نه عربستان سعودی، بلکه ایران معرفی کرده است. رئیس جمهوری جدید آمریکا در مراسم تحلیف خود در ماه ژانویه، اولویتهای خویش را برشمرده و ایران را بزرگترین تهدید برای ایالات متحده نامید. اقدام جدید وی در برقراری مجدد روابط آمریکا و عربستان نیز در اواسط ماه مارس و در دیدار ترامپ با محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد عربستان در واشنگتن رخ داد که یکی از نخستین مقامات بلندپایه خاورمیانه بود که با ترامپ در کاخ سفید دیدار و گفتگو کرد.

«ماه عسل» جدید در روابط واشنگتن و ریاض مدیون حضور دو شخصیت کلیدی مرتبط با عربستان سعودی در تیم ریاست جمهوری ترامپ است. "جیمز ماتیس" وزیر دفاع آمریکا تا قبل از انتصاب به سمت ریاست پنتاگون در طول دهها سال روی تقویت روابط نظامی-فنی آمریکا با کشورهای پادشاهی منطقه خلیج فارس کار می کرد.  

علاوه بر این، "رکس تیلرسون" وزیر امور خارجه جدید آمریکا نیز قبل از وارد شدن به تیم رهبری ترامپ ریاست شرکت بزرگ نفتی «اکسون موبیل» را برعهده داشت و تماسهای کاری زیادی با شرکای خود در عربستان داشت. هم ماتیس و هم تیلرسون مخالف آن هستند که شرط ارائه کمکهای نظامی آمریکا به ریاض، انجام اصلاحات سیاسی و رعایت حقوق بشر در عربستان سعودی باشد. دولت قبلی آمریکا با وجود ارتباط نزدیک "هیلاری کلینتون" با عربستان، این شروط را برای ریاض گذاشته بود.   

بدین ترتیب دونالد ترامپ قصد دارد در دوره ریاست جمهوری خود همکاریهای نزدیکی را با پادشاهی عربستان سعودی داشته باشد.

متحد شدن واشنگتن و ریاض علیه تهران

یکی از مهمترین عواملی که باعث شد اختلافات سالهای اخیر بین آمریکا و عربستان برطرف شود، منطبق شدن اصلی ترین هدف سیاست خارجی آنهاست که همانا مهار کردن نفوذ سیاسی، نظامی و اقتصادی ایران نه تنها در منطقه خاورمیانه، بلکه در مناطق همجوار می باشد.

نظریه رویارویی با تهران و متوازن ساختن سیاست خارجی و دفاعی عربستان، چندان در سیاست دولت دموکرات آمریکا که هدف خود را حل و فصل مسالمت آمیز موضوع هسته ای ایران و لغو تحریمهای بین المللی علیه تهران تعیین کرده بود، مطابقت نداشت و همین مسئله باعث بروز اختلافاتی بین واشنگتن و ریاض طی سالهای اخیر شده بود. ولی تغییر دولت آمریکا این امکان را برای رهبران عربستان سعودی فراهم ساخت تا آمریکا را با خود برای بیرون راندن ایران از کشورهای سوریه، یمن، لبنان، عراق و در مجموع کل جهان اسلام، با خود همراه کنند.

عربستان سعودی بدون اینکه از تصمیم جنجالی دونالد ترامپ در مورد ممنوعیت ورود اتباع کشورهای مسلمان به آمریکا انتقادی کند، که باعث خشم کل جهان اسلام شده بود، حتی خود را به دولت ترامپ نزدیکتر کرد. این موضع گیری به ریاض کمک کرد تا بتواند روی دولت جدید آمریکا بعنوان بزرگترین فروشنده تسلیحات نظامی به این کشور حساب کند که برای عربستان سعودی به منظور تقویت مواضع خویش در منطقه در رویارویی با ایران ضروری است.

علاوه بر این عربستان سعی دارد واشنگتن را بیش از پیش در مناقشات نظامی در سوریه و یمن درگیر کند تا بتواند از توان بالقوه نظامی آمریکا در جهت رسیدن به اهداف خویش در این کشورها استفاده کند. یکی دیگر از اهداف ریاض آن است که به همراه آمریکا نفوذ ایران در عراق را کاهش دهد که یکی از معدود کشورهای عربی است که روابط نزدیکی با تهران دارد.

تلاش عربستان برای بیرون راندن ایران از بازار آسیا

تلاش برای محدود سازی نقش ایران دارای مولفه های مشخص تر در عرصه اقتصادی است که مربوط به تمایل شدید ریاض برای خارج کردن تهران از بازار جهانی نفت، بعنوان یکی از بازیگران برجسته این عرصه از طریق اعمال تحریمها می شود.

سفر دوره ای شاه سلمان در ماه مارس سال جاری به کشورهای آسیایی مالزی، اندونزی، ژاپن و چین، گویای تمایل ریاض برای بدست آوردن موقعیت صادرکننده اصلی نفت به بخش فعال اقتصادی آسیاست.

مهمترین نتیجه مذاکرات پادشاه عربستان در مالزی توافقنامه مربوط به خرید سهام دو شرکت برجسته مالزیایی از سوی شرکت «آرامکو» عربستان به ارزش 7 میلیارد دلار بود که آرامکو را به اصلی ترین صادرکننده نفت به جنوب شرق آسیا تبدیل می کند.

در اندونزی یادداشت تفاهمی در مورد گسترش مشارکت عربستان در توسعه طرحهای بزرگ مالی در زمینه انرژی و ساخت زیرساختارها به ارزش 2،4 میلیارد دلار امضاء شد. سفر شاه سلمان به توکیو، نقطه تاریخی و دارای اهمیت زیاد برای کل خاورمیانه ارزیابی شد. ریاض همچنان بزرگترین تامین کننده نفت ژاپن باقی می ماند. طرفین همچنین توافقنامه ای در مورد توسعه مشارکت راهبردی امضاء کردند.

در پایان سفر پادشاه عربستان به پکن نیز طرفین 40 توافقنامه و یادداشت تفاهم و یک بیانیه مشترک امضاء کردند. در عین حال چین تلاش می کند تا شریک جهانی عربستان در عرصه های مختلف اقتصادی شود و ریاض نیز حاضر است شریک پکن در تحقق طرح بزرگ «کمربند اقتصادی جاده ابریشم» شود.   

مسکو متحد خود؛ ایران را تنها نمی گذارد

فعال شدن عربستان سعودی به همراه آمریکا و بالا رفتن صدای آنها در مورد ایجاد ائتلاف ضد ایرانی، روسیه را در وضعیت نه چندان مناسبی قرار داده است، بخصوص آنکه روز دوشنبه ، "حسن روحانی" رئیس جمهوری ایران به مسکو سفر کرده و قرار است با "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهوری روسیه مذاکره کند.

علاوه بر آمریکا و عربستان در ائتلاف ضدایرانی ممکن است اسرائیل و حتی ترکیه هم حضور داشته باشند. "بنیامین نتانیاهو" نخست وزیر اسرائیل در جریان سفر ماه مارس خود به مسکو، تهران را مهمترین عامل بی ثباتی اوضاع در خاورمیانه نامید. آنکارا نیز با وجود روابط نسبتا خوب خود با تهران، جمهوری اسلامی را مانعی برای رسیدن به اهداف بلندپروازانه خود در منطقه می داند.

"ولادیمیر سوتنیکوف" کارشناس ارشد موسسه شرق شناسی آکادمی علوم روسیه در گفتگو با این روزنامه گفته است: «با توجه به نقش کلیدی ایران در حل و فصل بحران سوریه و حضور این کشور در ائتلاف ضد تروریستی با روسیه، مقامات مسکو همواره در اظهارات خویش تاکید کرده اند که افزایش اعمال فشارها بر تهران تاثیر منفی بر مبارزه با تروریسم در منطقه داشته و تلاشهای عربستان و متحدانش علیه ایران عواقب منفی بیشتری در مقایسه با اوضاع کنونی دارد.»

مسکو خود را درگیر بازیهای پیرامون تهران نمی کند

به عقیده این کارشناس، در حال حاضر مسکو باید توازن خاصی بین طرفین این رویارویی بوجود آورده و در واقع خود را در معاملات ژئوپلیتیکی که پیرامون ایران در جریان است، درگیر نکند. یکی از این دلایل، توقف مذاکرات روسیه با دولت جدید آمریکاست. نخستین دیدار پوتین با دونالد ترامپ، در خوش حالت ترین شرایط در ماه می و شاید هم در ماه جولای صورت خواهد گرفت و تاریخ دقیق سفر وزیر خارجه آمریکا به مسکو نیز هنوز بطور رسمی اعلام نشده است.

سوتنیکوف می گوید: «در شرایطی که روابط آتی مسکو و واشنگتن در هاله ای از ابهام قرار دارد، رهبران روسیه با نشان دادن ارتباط خاص خود با تهران، سعی دارند اهمیت خویش را در چشم رئیس کاخ سفید افزایش دهند. در حقیقت سفر رئیس جمهوری روحانی به مسکو باید جنبه متحد بودن روابط دوجانبه ایران و روسیه را به اثبات برساند.»