آیا کیست‌های تخمدانی منجر به سرطان می‌شوند؟

 کیست تخمدان زمانی اتفاق می افتد که مایع در یک غشای نازک در داخل تخمدان جمع می شود. اندازه آن می تواند از کوچکی یک نخود تا بزرگتر از یک پرتقال متغیر باشد.

کیست یک ساختار کیسه مانند بسته است. غشایی آن را از بافت اطراف جدا می کند. حاوی مواد مایع، گاز یا نیمه جامد است. قسمت بیرونی نیز دیواره کیست نامیده می شود.

این با آبسه متفاوت است زیرا آبسه حاوی چرک است، اما کیست نه.

اغلب، کیست های تخمدان کوچک و بی ضرر هستند، علائمی ایجاد نمی کنند و خود به خود از بین می روند. با این حال، گاهی اوقات آنها می تواند منفجر شود یا پیچ خورده و باعث درد، خونریزی یا هر دو شود. اگر این اتفاق بیفتد، پزشکان آن را یک مورد اورژانس پزشکی می دانند. در برخی موارد ممکن است جراحی لازم باشد.

به ندرت، کیست ممکن است نشانه سرطان باشد. برخی از کیست ها نیز می توانند در طول زمان، به ویژه پس از یائسگی، سرطانی شوند.

علائم کیست تخمدان

اکثر کیست‌ها بدون علامت هستند و پزشکان تنها در صورت انجام معاینات به دلایل دیگر آن‌ها را پیدا می‌کنند.

در صورت بروز علائم، آنها می تواند شبیه بیماری های دیگر، مانند عفونت ادراری، حاملگی خارج از رحم، مشکلات کلیوی یا سرطان روده باشد

علائم کیست تخمدان ممکن است شامل موارد زیر شود :

    تغییرات در قاعدگی

    خونریزی غیر معمول واژینال

    درد لگن

    درد مبهم در ناحیه کمر و ران ها

    درد درست قبل از شروع یا پایان قاعدگی

    درد در ناحیه لگن یا شکم هنگام رابطه جنسی

    درد هنگام دفع مدفوع

    فشار روی روده یا حرکات مکرر روده

    مشکلات تخلیه کامل مثانه یا تکرر ادرار

    افزایش وزن غیر منتظره

    حساسیت سینه

    احساس سیری بعد از خوردن کمتر از حد معمول

    نفخ یا ورم شکم

عوارض کیست تخمدان

کیست تخمدان اغلب مشکلی ایجاد نمی کند، اما گاهی اوقات می تواند منجر به عوارض خاصی شود:

    پیچ خوردگی: زمانی است که ساقه تخمدان پیچ خورده است که اگر کیست روی آن رشد کند ممکن است آن را به وجود آورد. می تواند خون رسانی به کیست را مسدود کند و باعث درد شدید در قسمت تحتانی شکم شود.

    کیست تخمدان پاره شده: علائم شامل درد شدید در قسمت پایین شکم و احتمالاً خونریزی است.

    برخی از کیست ها سرطانی هستند یا بعداً به سرطان تخمدان تبدیل می شوند .

در موارد فرد باید فورا به دنبال کمک پزشکی باشد:

    درد همراه با تب

    تهوع و استفراغ

    غش، ضعف یا سرگیجه

    درد ناگهانی، شدید و شکمی

    تنفس سریع و پی در پی

    خونریزی غیر منتظره و شدید

کیست تخمدان و خطر ابتلا به سرطان

کیست های تخمدان کمتر پس از یائسگی فرد ایجاد می شوند. یائسگی مرحله ای از زندگی فرد را مشخص می کند که دوره قاعدگی را متوقف می کند. با این حال، اگر کیست‌ها پس از یائسگی تشکیل شوند، احتمال سرطانی شدن آن‌ها بیشتر است.

کیست های پاتولوژیک تخمدان

گاهی اوقات، کیست تخمدان می تواند در نتیجه رشد غیر طبیعی و بیش از حد سلول ایجاد شود. این کیست ها به عنوان کیست های پاتولوژیک تخمدان شناخته می شوند.

کیست های پاتولوژیک تخمدان گاهی اوقات می توانند بدخیم باشند، به این معنی که پتانسیل ایجاد سرطان تخمدان را دارند . افرادی که یائسگی را پشت سر گذاشته اند، شانس بیشتری برای ایجاد کیست های پاتولوژیک دارند.

برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند اندومتریوز نیز می‌توانند باعث ایجاد کیست‌های پاتولوژیک تخمدان شوند. آندومتریوز شرایطی است که در آن سلول‌هایی که روی رحم قرار دارند در خارج از رحم مانند تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ ظاهر می‌شوند.

سرطان تخمدان

سرطان تخمدان زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های تخمدان رشد می‌کنند و به روشی کنترل نشده تکثیر می‌شوند و تومور تشکیل می‌دهند . در صورت عدم درمان، این سلول‌های تومور می‌توانند به بافت‌های مجاور و سایر نقاط بدن گسترش یابند.

تومور اپیتلیال تخمدان

انواع مختلف سرطان تخمدان بسته به اینکه سرطان در کدام قسمت از تخمدان شروع شده است می تواند ایجاد شود. تومور اپیتلیال تخمدان، نوعی سرطان تخمدان است و در سلول های سطح خارجی تخمدان شروع می شود.

علائم اولیه سرطان تخمدان

سرطان تخمدان ممکن است در مراحل اولیه هیچ علامتی ایجاد نکند. اگر موردی رخ دهد، معمولاً بسیار کلی هستند.

علائم سرطان تخمدان ممکن است به مرور زمان ظاهر شود آنها تمایل دارند در مراحل بعدی رشد کنند، زیرا توده ها بر مثانه، رحم و رکتوم فشار وارد می کنند.

شایع ترین علائم سرطان تخمدان عبارتند از:

    نفخ

    درد در لگن یا شکم

    فرد بلافاصله پس از شروع غذا خوردن احساس سیری می کند

    داشتن تکرر ادرار یا فوریت بیشتر

علائم دیگر عبارتند از:

    سوء هاضمه یا ناراحتی معده

    خستگی

    کمر درد

    یبوست

    تورم شکم

    درد هنگام رابطه جنسی

    تغییرات قاعدگی، مانند خونریزی نامنظم

این علائم می تواند طیف وسیعی از علل داشته باشد و لزوماً از سرطان تخمدان نشات نمی گیرد. با این حال، اگر هر یک از این علائم جدید، مکرر یا مداوم است، به دنبال مشاوره پزشکی باشید

عوامل خطر سرطان تخمدان

برخی از عوامل خطر سرطان تخمدان عبارتند از :

    سابقه خانوادگی سرطان سینه، تخمدان یا روده بزرگ

    سابقه سرطان سینه

    داشتن یک جهش ژنی خاص BRCA1 یا BRAC2 یا یک عامل خطر ژنتیکی دیگر برای سرطان سینه یا تخمدان

    داشتن اولین بارداری کامل بعد از 35 سالگی

    هرگز حاملگی کامل نداشته باشید

    استفاده از هورمون درمانی بعد از یائسگی

    چاقی

    برخی از درمان های باروری و داروهای مبتنی بر هورمون

    اندومتریوز

    سن، زیرا اکثر موارد سرطان تخمدان پس از یائسگی ایجاد می شود

    سیگار کشیدن

    داشتن سندرم لینچ

    داشتن اصل و نسب یهودی اروپای شرقی و/یا اشکنازی

اگر فردی سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان های دستگاه تناسلی یا دستگاه گوارش را داشته باشد، ممکن است بخواهد مشاوره ژنتیک را در نظر بگیرد. این می تواند نشان دهد که آیا آنها جهش های ژنی خاصی دارند که خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می دهد یا خیر.

عواملی که ممکن است خطر کلی ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهدعبارتند از:

    استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی ، در برخی موارد

    داشتن یک عمل جراحی دستگاه تناسلی، مانند هیسترکتومی، برداشتن تخمدان، یا بستن لوله

    اجتناب از عوامل خطر، مانند سیگار کشیدن

    حفظ وزن سالم

    داشتن یک رژیم غذایی غنی از میوه ها و سبزیجات تازه و کم قند و چربی اضافه شده

چرا کیست ایجاد می‌شود؟

تخمدان‌ها اندام‌هایی به اندازه و شکل بادام‌اند و دو طرف رحم جای گرفته‌اند. هر خانم با حدود 400 هزار تخمک به سن بلوغ می‌رسد و هر ماه صدها تخمک او شروع به رشد می‌کنند اما تنها یکی از این تخمک‌ها بالغ و آزاد می‌شود و بقیه می‌میرند.

فولیکول تخمک‌ هم تبدیل به جسم زرد می‌شود و به مرور تحلیل می‌رود. بیشتر کیست‌های تخمدان حین کارکرد طبیعی چرخه قاعدگی ایجاد می‌شوند به این دسته کیست‌ها « کیست‌های فانکشنال» می‌گوییم.

دو هورمون استروژن و پروژسترون که پدید آورنده چرخه قاعدگی هستند از فولیکول در حال رشد ترشح می‌شوند. در صورتی که رشد فولیکول بعد از تخمک گذاری ادامه یابد تبدیل به کیست فانکشنال می‌شود. کیست‌های فانکشنال که 6-1 سانتی‌متر قطر دارند معمولا بی‌خطرند و خودبه‌خود بعد از 3-2 ماه برطرف می‌شوند.

این کیست‌ها دو نوع ‌هستند:

    کیست فولیکولی: در این حالت تخمک از فولیکول آزاد نمی‌شود و فولیکول تبدیل به کیست می‌شود.

    کیست جسم زرد: هنگامی که تخمک از فولیکول آزاد شود فولیکول شروع به ترشح استروژن و پروژسترون می‌کند که در این حالت به آن جسم زرد می‌گوییم.

اگر به هر دلیلی این منفذ ترشحی بسته شود در اثر تجمع مایعات، کیست جسم زرد پدید می‌آید. داروی کلومیفن که برای تحریک تخمک‌گذاری مصرف می‌شود می‌تواند خطر ایجاد کیست جسم زرد را افزایش دهد.

البته کیست جسم زرد برای باروری تخمک آزاد شده خطری ندارد.دیگر انواع کیست در اثر کارکرد طبیعی چرخه قاعدگی ایجاد نمی‌شوند و تشکیل‌شان علل دیگری دارد. این کیست‌ها عبارتند از:

    کیست‌های دِرموئید: این کیست‌ها که به ندرت سرطانی‌اند در زنان 40-20 ساله ایجاد می‌شوند، 5/4-1 سانتی‌متر قطردارند، از سلول‌های سازنده تخمک ایجاد می‌شوند و بافت‌هایی از جنس پوست، مو یا ناخن در خود دارند.

    کیست‌های ادنوم: این کیست‌ها که در زنان میانسال و یائسه شایع‌تراست از بافت‌ تخمدان تکامل یافته و از مایعی آبکی و مخاط پر شده‌اند.

    کیست‌های اندومتریوز: اگر سلول‌های اندومتر یا دیواره داخلی رحم در خارج رحم رشد کنند ممکن است به تخمدان برسند و سبب تولید این نوع کیست ‌شوند.

    تخمدان پلی‌کیستیک: فولیکول‌های تخمدان این افراد در هر ماه رشد می‌کنند اما هنگامی که به میانه چرخه می‌رسند پاره نمی‌شوند و به این ترتیب تبدیل به کیست می‌شوند. در نتیجه تخمدان این افراد پر از کیست‌های ریز است که خطری ندارند اما فرد باید زیر نظر پزشک باشد.

عوامل اورژانسی و نادر کیست

اگر درد لگنی ناگهان خیلی شدید و تحمل ناپذیر شد، رنگ‌تان پرید، نفس‌نفس زدید، بدن‌تان سرد شد یا اینکه درد با تب و استفراع همراه بود باید فورا به یک متخصص زنان مراجعه کنید.

درموارد نادر اگر کیست‌های درموئید و ادنوم خیلی رشد کنند می‌توانند سبب جابه‌جایی تخمدان از جای طبیعی خود شوند. همچنین درصورتی که کیست پاره شود فرد دچار درد و خونریزی شدیدی می‌شود.

دردهای 12-10 روز قبل از قاعدگی نشانه کیست است؟

برخی دخترها حدود 2 هفته مانده به خونریزی ماهانه دچار دردهایی در ناحیه زیرشکم می‌شوند که چون از اطرافیان در مورد کیست تخمدان مطالبی شنیده‌اند نگران می‌شوند که مبادا کیست تخمدان داشته باشند. باید بدانید که ما این دردها را میتل اشمرتزن می‌نامیم که ناشی از پاره شدن فولیکول و تحمک‌گذاری‌اند. این نوع درد چندان شدید نیست و ظرف 2-1 روز بهبود می‌یابد.

آیا کیست‌ها به سرطان ختم می‌شوند؟

برخی کیست‌ها به تومور تبدیل می‌شوند اما همه تومورها سرطانی نمی‌شوند. ‌در موارد نادر ممکن است کیست تبدیل به تومور خوش خیم و در موارد خیلی نادر تبدیل به سرطان شود. مثلا کیست‌های درموئید در اصل تومورهایی‌اند که 98 درصد آنها خوش‌خیم به شمار می‌آیند.

پس خطر جدی کیست در چیست؟

به طور معمول کیست تخمدان آن طور که به غلط در جامعه شایعه شده خطری جدی به دنبال ندارد اما در برخی خانم‌ها ممکن است کیست سبب چرخش و تغییر موقعیت آناتومیک تخمدان و قطع جریان خون شود. در این حالت فرد دردهای شدید شکمی را تجربه می‌کند، ممکن است بالا بیاورد یا حتی احساس کند در حال جان دادن است. در دیگر موارد شدید هم ممکن است لازم باشد کیست از بدن خارج شود.

از متخصص زنان چه بپرسیم؟

سوءتفاهمی که معمولا در مطب متخصص زنان پیش می‌آید شاید برای شما هم رخ داده باشد. در بسیاری از موارد مراجعان وارد اتاق دکتر می‌شوند و درست نمی‌دانند چه باید بپرسند؟ یا سوال‌های‌شان یادشان نیست.

پزشک هم برای تنظیم وقت معاینه را طبق روال خودش انجام می‌دهد و بیمار بعد از اینکه وقتش تمام شد و از اتاق بیرون آمد به مرور ابهامات خود را درباره مشکلش به خاطر می‌آورد.

از آنجا که کیست‌های تخمدان در بسیاری از خانم‌ها دیده می‌شوند و ترس از سرطان‌زا بودن آنها خانم‌ها را نگران می‌کند؛ توصیه می‌کنم اگر شما هم شک دارید که به این بیماری مبتلا شده‌اید می‌توانید قبل از مراجعه به پزشک‌تان فهرستی تهیه کنید و در حین معاینه دقیقا آنها را شرح دهید و بپرسید.

این فهرست باید شامل این موارد باشد:

تمامی علائمی که اخیرا داشته‌اید، نام و مقدار انواع داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی، سابقه هر گونه بیماری خانوادگی سپس از مواردی که پزشک در مورد وضعیت‌تان شرح می‌دهد یادداشت بردارید مثلا آزمایش‌هایی که باید انجام دهید، دوز و نحوه مصرف داروهای تجویزی و جزئیات اصلاح سبک زندگی.

در پایان از خودتان بپرسید که آیا اطلاعات لازم را درباره مشکل‌تان به دست آورده‌اید؟ اگر موردی را درست متوجه نشده‌اید خجالت نکشید و بپرسید.

درمان‌های معمول کیست تخمدان

بسته به سن شما و نوع و اندازه کیست پزشک معالج ممکن است این روش‌ها را در نظر بگیرد:

    صبر: برای درمان کیست حتما لازم نیست دارو مصرف کنید. گاهی پزشک تصمیم می‌گیرد بیمار را مدتی بعد دوباره معاینه کند تا ببیند کیست خودبه‌خود برطرف می‌شود یا خیر. در این روش پزشک با روش سونوگرافی در هر چرخه قاعدگی اندازه کیست تخمدان بیمار را بررسی می‌کند.

    قرص‌های پیش‌گیری: در این روش درمانی پزشک با تجویز قرص‌های پیش‌گیری احتمال ایجاد کیست‌ را در چرخه‌های قاعدگی بعدی کاهش می‌دهد. این دارو همچنین خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کم می‌کند.

    جراحی: اگر به هر دلیلی کیست از اندازه‌ای مشخص بزرگ‌تر شود پزشک دستور جراحی خارج‌سازی کیست را می‌دهد. برخی از کیست‌ها بدون نیاز به برداشتن تخمدان قابل خارج‌سازی هستند اما برخی دیگر از کیست‌ها تنها با برداشتن تخمدان از بدن خارج می‌شوند.

در مواردی هم که کیست سرطانی و خطرناک شود یا خانم یائسه دچار توده کیستی شود، ممکن است پزشک لازم بداند که رحم و تخمدان‌های بیمار دچار عارضه از بدن خارج شوند