آیا کبد چرب به محل زندگی ارتباط دارد؟!

امیر علی سهراب پور افزود: کبد وظایف متعددی دارد. یکی از وظایف آن، تنظیم متابولیسم چربی‌ها در بدن است به طوری که قند و چربی در کبد به یکدیگر تبدیل شده یا تبدیل نوع چربی‌ها در کبد انجام می‌شود اما درصورتی که کبد چرب باشد، میزان بیش از حد چربی در کبد رسوب می‌کند.

وی ادامه داد: کبد چرب در 20 سال گذشته شیوع بیشتری پیدا کرده و این اختلال در همه جای دنیا رشد داشته است. عامل مهم شیوع بیماری کبد چرب، چاقی است که در واقع به موازات افزایش وزن افراد و قطر شکم و چربی های شکمی، کبد چرب نیز افزایش پیدا می کند.

سهراب پور گفت: کبد چرب ابتدا در خانم های چاق کشف شد ولی پس از آن مشخص شد که این بیماری زن و مرد ندارد و در هر دو جنس موارد متعددی شناسایی شد، همچنین ابتدا در بیماران دیابتی چاق کبد چرب شایع بود اما بعد مشخص شد که افرادی که حتی چاق نیستند نیز ممکن است به کبد چرب مبتلا شوند که البته تعداد آنها زیاد نیست، از سویی دیگر کبد چرب مختص افراد دیابتی نیست و افرادی که دیابت هم ندارند ممکن است کبد چرب داشته باشند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره نقش ‍‍‍ژنتیک در بروز کبد چرب گفت: تعداد بسیار محدودی از ژن ها شناسایی شده اند که با کبد چرب ارتباط دارند البته هنوز نمی توان گفت که این بیماری ژنتیکی است چرا که مجموعه عوامل متعدد محیطی، تغذیه ای و ژنتیکی به این بیماری منجر می شود.

سهراب پور درباره عوامل بروز کبد چرب گفت: فشار خون بالا، چربی بالا، قند بالا در بروز کبد چرب نقش دارند اما در برخی افراد ممکن است چند مورد از این عوامل همزمان اتفاق افتد که در این صورت مجموعه این عوامل به ایجاد سندروم متابولیک منجر می شود و این افراد بیشتر در معرض سکته های قلبی و مغزی در طول زمان قرار می‌گیرند.

وی افزود: کسی که کبد چرب دارد احتمال اینکه فشار خون بالا، چربی بالا، قند بالا داشته باشد بیشتر است و احتمال اتفاقات قلبی و عروقی، سکته های قلبی و مغزی نیز در آینده برای او بیشتر است.

** از هر 3 ایرانی یکی به کبد چرب مبتلاست

این فوق تخصص گوارش و کبد درباره روش تشخیص کبد چرب توضیح داد: استاندارد طلایی برای تشخیص کبد چرب، انجام بیوبسی (نمونه برداری از بافت ها) است که البته کار دشواری است. بهترین روش تشخیص، انجام سونوگرافی است و بر اساس تشخیص سونوگرافیک، 30 تا 35 درصد از افراد و در واقع از هر سه ایرانی یک نفر کبد چرب دارد و سایه چربی در سونوگرافی کبد آنان دیده می‌شود.

سهراب پور ادامه داد: حدود سه درصد از 30 درصد از افرادی که کبد چرب دارند، علاوه بر اینکه از طریق سونوگرافی این بیماری تشخیص داده می‌شود، در آزمایش خون نیز آنزیم های کبدی اختلال دارد و می‌توان گفت به نوعی هپاتیت خفیف دارند و باید به کبد و گوارش رسیدگی کنند. 27 درصد از 30 درصدی که کبد چرب دارند، عملا این موضوع برای آنها مشکلی ایجاد نمی‌کند اما باید وزن، فشار خون، چربی، قند را کنترل کنند.

** شیوع کبد چرب در شمال ایران بیشتر است

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: نتایج مطالعات اخیر نشان می دهد که بیماری کبد چرب در شمال ایران از جمله در مازندران، گلستان و خراسان شمالی شایع تر است و البته براساس آمار، این مناطق مشکل چاقی بیشتری دارند که این موضوع با سبک زندگی افراد این مناطق، سفره های مردم و عادات و روش های زندگی ارتباط مستقیم دارد. اگرچه اختلاف در میزان شیوع جزئی است اما هر چه از شمال کشور به مناطق جنوبی می رویم این عارضه کمتر می شود و استان هرمزگان کمترین میزان شیوع کبد چرب را داراست.

وی درباره نقش دخانیات در بروز کبد چرب گفت: مصرف دخانیات در کبد چرب تاثیر مستقیم ندارد اما در گرفتگی رگ قلب به شدت تاثیرگذار است بنابراین به کسی که کبد چرب دارد اکیدا توصیه می کنیم که دخانیات مصرف نکند.

** فرهنگ پرخوری در ایران باید اصلاح شود

وی با اشاره به فرهنگ تعذیه و پرخوری در مهمانی ها افزود: ما آدم ها را به مهمانی دعوت می‌کنیم و مدام به مهمان می‌گوییم بخور و نخوردن در مهمانی علامت بی احترامی به صاحبخانه است. این فرهنگ اشتباه است و باید عوض شود. پس وقتی افراد خارجی می‌آیند که این فرهنگ کم غذا خوردن در آنها نهادینه شده است تعجب نکنید وقتی می بینید مقدار کمی غذا می‌کشد و مقدار زیادی سالاد می‌خورد، شیرینی هم نمی‌خورد. آنها همین کارها را کردند که عمرشان از ما 10 تا 15 سال بیشتر است.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به عوارض کبد چرب توضیح داد: اکنون بیشتر از کبد چرب، از مرگ قلبی عروقی می ترسیم. کبد چرب در ایران و کشورهای غربی دیده می شود اما در کشورهای پیشرفته خیلی کنترل کرده اند.

وی افزود: در کشورهای غربی و پیشرفته مصرف سیگار را کنترل کرده اند. مردم ورزش می‌کنند. آمریکا در رأس است و بعد از آن اروپا است آمریکا در توسعه این فرهنگ از اروپا هم جلوتر است. 4 کشور در کنترل بیماری های غیر واگیر از همه جلوتر هستند، آمریکا، کانادا، انگلیس، استرالیا. منحنی مرگ ناشی از قلب و عروقشان رو به سرازیری است. خیلی جاهای اروپا این طور که در کشورماست، نیست. مردم همه ورزش می‌کنند.

** جلسه های متحرک مدیران برای پیشگیری از کبد چرب

سهراب پور توصیه کرد: باید قرارهای مهمانی مان را به صرف میوه و سالاد بگذرانیم نه برای چلوکباب و کله پاچه و فرنی و شیرینی های خوشمزه. در بعضی از جاهای دنیا در ادارات خیلی از جلسات طولانی نشستنی را کم کردند و اگر قرار است جلسه ای بین 4 نفر از مدیران برگزار شود، آن را به صورت ایستاده برگزار می‌کنند یا جلسه های در حال حرکت ایجاد کردند. یعنی مثلاً می‌گویند از در دانشکده پزشکی در حیاط دانشگاه یک دور بچرخیم و بعد به دانشکده پزشکی برسیم و در مسیر با هم صحبت کنیم. آقای رئیس دانشکده با 3 معاون خودش 3 دور حیاط می‌ چرخند و بعد می‌آیند و می‌نشینند و جلساتشان را این‌طور برگزار می‌کنند. از آسانسور و پله برقی کمتر استفاده کنیم و از پله رفت و آمد کنیم البته با حفظ همه شرایط، ما نمی‌خواهیم خیلی به خودشان فشار بیاورند و باید در امر اصلاح شیوه زندگی و عادات غذایی ابتکار عمل پیدا کنیم.

این پزشک فوق تخصص درباره لزوم غربالگری کبد چرب در کشور گفت: لزومی ندارد، حتی در مورد سرطان هم ما همه سرطان ها را بیماریابی نمی‌کنیم. چون بعضی از بیماری ها وجود دارند که درمان قطعی برای آن داریم و اگر بیماری را پیدا کردیم، زود درمان می‌شوند اما بعضی از بیماری ها مانند هست که درمان خاصی برای آن نداریم. بر فرض که بیماری را هم پیدا کردیم، کار زیادی نمی توانیم برای او انجام دهیم.

سهراب پور افزود: هپاتیت C در 20-25 سال پیش جزو گروه اول بود که غربالگری و بیماریابی آن انجام شد. نگرانی این بود که اگر کسی هپاتیت C دارد باید بفهمیم تا به دیگران منتقل نشود. ولی در پنج سال اخیر که درمان بسیار مؤثر هپاتیت C داریم، بحث بیماریابی آ‌ن خیلی مهم شده است.

وی ادامه داد: در عارضه ای مانند کبد چرب اگر همه جامعه را بررسی کنیم و هزینه هم کنیم و بفهمیم که مثلا این پنج میلیون نفر کبد چرب دارند. می‌خواهیم چه کار کنیم؟ فقط می‌توانیم به آنها بگوییم ورزش کنند و وزن کم کنند. به نظر می‌آید بر اساس گاید لاین های موجود غربالگری برای کبد چرب کار درستی نیست.

سهراب پور تاکید کرد: غربالگری و شناسایی بیماران کبد چرب ففط اتلاف هزینه است. به جای آن بهتر است روشی پیدا کنیم که مردم را به ورزش تشویق کنیم و تغذیه های ناسالم را کم کنیم

وی ادامه داد: در مورد اکثر افراد مبتلا به کبد چرب نگرانی اصلی خود کبد چرب نیست بلکه عوارض قلبی- عروقی است که در پی آن می‌آید. برای این افراد مهمترین کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که به آنان توصیه کنیم، وزنشان را پایین بیاورند، ورزش کنند، فشار خون، قند خون و چربی خون را کنترل کنند و به طور کلی سبک زندگی را اصلاح کنند و این شاه بیت پیشگیری و کنترل کبد چرب است.

وی ادامه داد: البته مشکلی که وجود دارد این است که کاهش وزن برای بسیاری از این افراد کار شختی است. حتی در جوامع غربی که ملاحظات زیادی برای کاهش وزن دارند فقط 15 درصد آدم هایی که رژیم می‌گیرند موفق می‌شوند وزن ایده آلشان برسند. 85 درصد مردم دنیا در کاهش وزن ایده آل موفق نخواهند بود. بنابراین به افراد دچار کبد چرب فقط می‌گوییم حدود 7-8 کیلو کم کن تا وضعیت کبد بهتر شود.

سهراب پور ادامه داد: کار مهم این است که توصیه می‌کنیم روی بچه ها و نسل بعد کار شود تا بچه ها را به ورزش عادت بدهیم و سوسیس و کالباس را که مقدار کمی از آن مقدار زیادی کالری دارد و خطرناک است،‌نخورند.

این فوق تخصص گوارش و کبد تاکید کرد: توصیه های اصلی غیر دارویی است. گروه کوچکی هستند که جزو سه درصد از کل افراد مبتلا به کبد چرب باشند که به آنها دارو می دهیم. این افراد اغلب 10 سال از کبد چرب آنها می‌گذرد، آنزیم هایشان بالا است وقتی سونوگرافی می‌کنیم چربی شان خیلی زیاد است.

**عوارض داروهای کبد چرب

وی درباره عوارض داروهای درمان کبد چرب گفت: 90 درصد این داروها عارضه دارند یعنی برای کبد چرب دارو می‌دهیم اما بعضی از مطالعات نشان داده است که این داروها سرطان پروستات را زیاد کرده است. بنابراین اصلاً صحیح نیست سریع دارو بدهیم. البته پشت تجویز این داروها مسائل دیگری هم هست که ما می‌دانیم.

سهراب پور گفت: پزشکان با سواد این نکات می‌دانند و ما به پزشکان و دانشجویان آموزش می‌دهیم که کمتر از این داروها تجویز کنند. این تلقی نادرست است که هر کس کبد چرب دارد، باید به او دارو دهیم تا زود خوب شوند.

وی تاکید کرد: تا امروز که سال 2017 است ما در دنیا یک دارو که بتواند کلاً کبد چرب را از بین ببرد، اصلا در دنیا نداریم. حدود 2 سال گذشته درباره یک دارو برای کبد چرب صحبت می شد ولی بعدا معلوم شد که این دارو احتمال خونریزی داخل مغزی را افزایش می دهد.

** خطرات ویتامین E

وی ادامه داد: حتی ویتامین E نیز که فراد خیلی علاقه دارند که از آن استفاده کنند و تا چندی پیش حتی در سوپرمارکت ها ویتامین E می‌فروختند، در چند سال اخیر از بازار دنیا جمع شد. برای اینکه 2-3 سال پیش معلوم شد مرگ و میر افراد سالمی که ویتامین E می‌خورند نسبت به آدم هایی که از آن استفاده نمی‌کنند افزایش پیدا کرده است.

**‌کبد چرب دارو ندارد

سهراب پور در پاسخ به این پرسش ایرنا که چرا هنوز برخی پزشکان ویتامین E تجویز می کنند، گفت: این درد ماست که همیشه از دنیا 20 سال عقب هستیم. این کار خطرناک است. در موارد خیلی محدود و شرایط خیلی خاص ممکن است تجویز شود اما می‌ترسیم به پزشکان نسل جوانمان بگوییم که ویتامین E هم هست چون ممکن است کار خراب شود. بنابراین دارویی که به بیمار کبد چرب بدهیم تا بیماری اش را خوب کند و بدون خطر باشد امروز در دنیا نداریم.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این پرسش ایرنا که چرا برخی از این داروها از رسانه ها و شبکه های ماهواره‌ای تبلیغ می شوند،‌ توضیح داد: اوضاع خراب‌تر از این حرف هاست. ما هر روز در رادیو و تلویزیون ملی و غیر ملی حرف های بی اعتبار علمی زیاد می‌شنویم و در روزنامه ها هم می‌بینیم. من اصولاً با رسانه ها مصاحبه نمی‌کنم اما وقتی فهمیدم بحث در مورد کبد چرب است با آغوش باز قبول کردم و گفتم که بیاییم به مردم بگوییم که این بیماری دارو ندارد تا مردم بفهمند وزن زیاد و خوردن شیرینی و زولبیا بامیه و کله پاچه چقدر خطرناک است.

سهراب پور گفت: رسانه‌های فرامنطقه‌ای را رها کنید و به تبلیغات عجیب و غریب طب سنتی در داخل کشور خودمان توجه کنید،‌کسی باید پیدا شود و جلوی مدعیانی که می‌گویند با طب سنتی کبد چرب را درمان می‌کنند بگیرد. اگر به عطاری بروید می‌بینید به در و دیوار و شیشه هایش حداقل 8 تا داروی کبد چرب می‌بینید در حالی که برای کبد چرب داروی سنتی مؤثر نداریم. داروی شیمیایی هم نداریم.

**همه تبلیغات داروهای سنتی و شیمیایی کبد چرب دروغ است

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید کرد: همه این تبلیغات دروغ است، هیچ کدام از اینها ثابت نشده است. هرکسی که ادعایی می‌کند باید ثابت کند. شاید روزی مطالعه علمی انجام شود و معلوم شود، یک داروی موثرهم هست ولی تا مادامی که مطالعه علمی نشده است، این تبلیغات دروغ است.