نشانه هایی که خبر از سکته مغزی می دهد

اکثر افرادی که سکته مغزی کرده‌اند، عنوان می‌کنند که همه چیز در عرض چند دقیقه اتفاق افتاده و برای چند دقیقه نمی‌توانستند هیچ کاری برای بهبود خود انجام دهند. جالب است که همین عارضه چند دقیقه‌ای که مشکلات بسیاری را به همراه دارد، عللی طولانی‌مدت و حتی به اندازه طول عمر دارد.

یعنی عوامل گوناگونی در طول عمر دست به دست هم می‌دهند و روی هم انباشته می‌شوند تا سرانجام خود را به شکل چنین عارضه‌ای نمایان می‌کند. شاید نتوانیم زمان سکته مغزی را پیش‌بینی کنیم اما مسائل زیادی وجود دارد که با درنظر گرفتن‌شان می‌توانیم حدس بزنیم سکته مغزی انتظارمان را می‌کشد یا نه.

برای بیماری سختی مثل سکته مغزی این موضوع می‌تواند یک امیدواری بزرگ باشد، چراکه با در‌نظر گرفتن این عوامل و جست‌وجوی آن در خودمان می‌توانیم مراقبت بیشتری از خودمان داشته باشیم. ممکن است شما هم درمعرض خطر باشید، پس تا دیر نشده دست به کار شوید و یکی‌یکی عوامل ایجاد خطر را از زندگی خود حذف یا حداقل تاثیرشان را کاهش دهید. ما به شما می‌گوییم که چه چیزهایی را باید جدی بگیرید.

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی را اغلب به‌نام «حمله مغزی» هم می‌شناسند چون آنچه واقعا رخ می‌دهد شبیه چیزی است که طی حمله قلبی اتفاق می‌افتد. در شایع‌ترین اشکال سکته مغزی، وقوع یک گرفتگی باعث مسدود شدن جریان خون در رگ‌هایی می‌شود که منبع تامین خون مغز هستند. رسوبات چربی در دیواره رگ‌های خونی اغلب شروع می‌کند به مسدود شدن، سپس لخته‌های خون در ناحیه این رسوبات شکل گرفته و این انسداد را بدتر می‌کنند. از طرفی لخته‌های خون می‌تواند در جای دیگری از بدن شکل بگیرد و از طریق جریان خون، خود را به مغز برساند، جایی که می‌تواند مسبب سکته مغزی شود.

چرا سکته می‌کنیم؟

تقریبا ۸۷‌درصد از سکته‌های مغزی، سکته مغزی ناشی از لخته‌های خون (سکته‌های مغزی ایسکمیک) هستند. از طرفی آنها زمانی رخ می‌دهند که رگ‌های خونی دچار پارگی شده و در مغز خونریزی می‌کنند (سکته مغزی هموراژیک). با آگاهی از عوامل شاخصی که ممکن است شما را در معرض سکته مغزی قرار دهد، می‌توانید از وقوع ناتوانی‌ها و معلولیت‌های بالقوه و حتی مرگ پیشگیری کنید.

به چه چیزهایی توجه کنید؟

هنگامی که سکته مغزی رخ می‌دهد، سلول‌های مغزی شروع به مردن می‌کنند، بنابراین شناسایی نشانه‌های سکته مغزی و تماس فوری با اورژانس ضروری است. زمان نقش مهمی در نجات بافت مغزی دارد. درمان فوری می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی از آسیب ناشی از سکته مغزی کم کند.

برای اینکه بتوانید علائم سکته مغزی را تشخیص دهید، این چهار علامت را درنظر داشته باشید:

صورت: از شخص بخواهید لبخند بزند. آیا یک طرف صورتش کج می‌شود؟

بازوها: از شخص بخواهید هر دو بازویش را بالا ببرد. آیا یکی از بازوها پایین می‌افتد؟

گفتار: از شخص بخواهید عبارت ساده‌ای را تکرار کند. آیا صدای صحبت کردن فرد عجیب و غریب شده است و لکنت دارد؟

زمان: اگر بروز این نشانه‌ها را شاهد بودید، زمان زنگ زدن فوری به اورژانس فرا رسیده است.

بی‌حسی و ضعف صورت، بازو و پا به‌خصوص اگر یکطرفه باشد، گیجی، اختلال در درک و تکلم ناگهانی، اختلال یکطرفه یا دو طرفه ناگهانی در دید، اختلال ناگهانی در راه رفتن، سرگیجه، عدم تعادل و هماهنگی حرکتی، سردردهای شدید و ناگهانی بدون علت مشخص همگی از‌جمله علائم سکته مغزی هستند که باید به آنها توجه کنید. در ادامه به برخی از شاخص‌ترین عوامل خطرزای سکته مغزی و راهکارهای لازم برای بهبود شرایط و پیشگیری از آن می‌پردازیم.

سکته مخصوص کهنسالان نیست!

باور غلطی که وجود دارد این است که سکته مغزی، بیماری پیرمردهاست، اما حقیقت این است که آمار وقوع آن بین زنان بیشتر از مردان است. در‌واقع بیش از ۶۰‌درصد مرگ‌های ناشی از سکته مغزی بین زنان رخ می‌دهد.

سابقه خانوادگی‌تان را بررسی کنید

اگر مادر، پدر،‌ خواهر یا برادرتان سابقه سکته مغزی داشته باشند، خطر بروز این سکته در شما یک‌سوم بیشتر خواهد بود. در برخی مواقع، این خطر به خاطر اختلالی ژنتیکی رخ می‌دهد که می‌تواند به سکته مغزی بینجامد. بیماری سلول‌های داسی‌شکل یک نمونه از این اختلالات است.

یک جهش ژنی که آن را CADASIL می‌نامند (اتوزومال غالب سرخرگی مغزی با انفارکتوس و لولکو) هم اختلالی دیگر از این دست محسوب می‌شود. به خاطر داشته باشید که نمی‌توانید ژن‌های‌تان را تغییر دهید، اما می‌توانید سبک زندگی خود را تغییر دهید، بنابراین هر کاری که می‌توانید انجام دهید تا عادات بد و مخرب مربوط به شیوه زندگی‌تان را تغییر دهید.

فراموش نکنید که قومیت شما هم در بروز سکته مغزی نقش مهمی ایفا می‌کند. خطر بروز سکته مغزی در نژاد‌های آمریکایی-‌آفریقایی نسبت به نژادهای آسیایی بیشتر بوده و علت این مسئله تاحدودی به این خاطر است که درصد وقوع خطرات قلبی-‌عروقی که مسبب سکته مغزی می‌شود بین آنها بیشتر است. احتمال وقوع نخستین سکته مغزی بین نژادهای آفریقایی-‌آمریکایی تقریبا دو برابر نژاد‌های آسیایی است؛ از طرفی میزان مرگ و میر آنها هم بیشتر به‌دلیل سکته مغزی خواهد بود.

دود به بدن‌تان می‌رسانید؟

سیگار کشیدن به سلول‌هایی که باعث ترتیب و قرارگیری رگ‌های خونی می‌شوند آسیب وارد کرده، سرخرگ‌ها را ضخیم و نازک می‌کند و شرایط را برای شکل‌گیری لخته‌های خون فراهم می‌کند. از طرفی فشار خون را افزایش داده، کلسترول HDL (خوب) را کاهش داده و تری‌گلیسیرید را افزایش می‌دهد که همه و همه احتمال بروز سکته مغزی را بالا می‌برد. سعی کنید از مصرف انواع تنباکو خودداری کنید و در معرض دود آن هم قرار نگیرید.

تحقیقات نشان می‌دهد قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران، خطر سکته مغزی را حتی بین افراد غیرسیگاری تا ۳۰درصد افزایش می‌دهد. اگر نمی‌توانید سیگار را به خاطر خودتان ترک کنید، لااقل این کار را به خاطر دیگران و بچه‌های اطراف‌تان انجام دهید. البته به یاد داشته باشید که فقط سیگار نیست که به‌عنوان دود و تنباکو عنوان می‌شود، قلیان هم می‌تواند همین تاثیرات را ایجاد کند یا حتی بدتر از سیگار محسوب شود.

تپل هستید؟

داشتن شاخص حجم بدن (BMI) ۲۵ یا بیشتر از آن، خطر بروز مشکلات قلبی-‌عروقی را افزایش می‌دهد. این عوامل عبارتند از: فشار خون بالا، مقاومت انسولین و تری‌گلیسیرید بالا. به خاطر داشته باشید که حتی کاهش ۵کیلوگرم از وزن‌تان می‌تواند به شکل بارزی به کاهش عوامل خطرزای مربوط به سکته مغزی مانند کاهش فشار خون و ارتقای میزان کلسترول منتهی شود. خوردن میوه‌ و سبزیجات بیشتر هم در برنامه کاهش وزن، نقش کلیدی بازی می‌کند. رژیم غذایی مدیترانه‌ای را هم فراموش نکنید. این رژیم سرشار از آجیل، روغن‌زیتون و غلات کامل است که خطر بروز سکته مغزی را کاهش می‌دهد.

تنبل هستید؟

داشتن سبک زندگی ساکن و کم‌تحرک می‌تواند باعث افزایش خطر سکته مغزی و بسیاری عوامل دیگر شود که مسبب آن هستند. در واقع، افرادی که می‌گویند معمولا در طول هفته ورزش نمی‌کنند -درواقع یک‌سوم جمعیت ۲۷۰۰۰نفری از افراد تحقیقی که در دانشگاه آلاباما در این زمینه انجام شد- خطر بروز سکته مغزی در آنها ۲۰درصد بیشتر است. بهتر است حداقل ۵روز در هفته تمرینات متعادلی مانند پیاده‌روی سریع یا دوچرخه‌سواری انجام دهید. اگر نمی‌توانید برنامه ۳۰دقیقه ورزش روزانه را در برنامه‌ روزانه‌تان بگنجانید، بهتر است آن را به ۱۵۰ساعت ورزش در هفته تغییر دهید.

فشار خون‌تان را اندازه گرفته‌اید؟

فشار خون بالا می‌تواند تنها عامل خطرزای مهم قابل‌ درمان در سکته مغزی باشد. علتش آن است که فشار خیلی زیاد داخل رگ‌های خونی می‌تواند به جداره داخلی‌شان آسیب وارد کند. این مسئله باعث ضخیم و سفت شدن دیواره سرخرگ‌ها می‌شود که در نهایت به بروز انسدادهای مختلف و لخته شدن و سکته مغزی ایسکمیک منتهی می‌شود. از طرفی فشار خون بالا می‌تواند مسبب خون‌مردگی در دیواره سرخرگ‌ها شود که منجر به پارگی و خونریزی می‌شود و از عوامل شایع سکته مغزی هوراژیک است. به خاطر داشته باشید که فشار خون بالا هیچ علامت مشخصی ندارد، بنابراین مادامی که وضعیت سلامت خود را چک نکنید، متوجه وجود آن نخواهید شد.

سعی کنید سالی یک ‌بار هم که شده به پزشک مراجعه کنید تا سلامت بدن‌تان را چک کند. معیارهای مربوط به شیوه زندگی مانند رژیم غذایی همراه با مصرف مقدار زیاد میوه و سبزیجات و مصرف نمک به مقدار کم هم باعث می‌شود فشار خون کاهش یابد. اگر فکر می‌کنید کارهای بیشتری در این زمینه لازم است، مصرف داروها هم می‌تواند موثر باشد. به خاطر داشته باشید که درباره داروها و علائم مربوط به فشار خون با پزشک‌تان صحبت کنید چرا‌که او می‌تواند درباره عوارض جانبی برخی از آنها اطلاعات کافی به شما بدهد.

قلب‌تان تند می‌زند؟

این بیماری را به‌نام فیبریلاسیون دهلیزی یا AFib می‌شناسند که طی آن دو دریچه فوقانی قلب (دهلیزها) به جای آنکه به‌طور کامل منقبض شوند، دچار لرزش و ارتعاش خواهند شد. این مسئله باعث می‌شود جریان خون در دهلیزها دچار هم‌فشردگی شود، خطر لخته شدن خون افزایش پیدا کند و درنتیجه خون لخته‌شده به مغز رفته و به سکته مغزی بینجامد. به خاطر داشته باشید که عدم کنترل فشار خون بالا یکی از دلایل عمده فیبریلاسیون دهلیزی است، بنابراین کاهش فشار خون می‌تواند باعث کاهش خطر سکته مغزی ناشی از AFib شود.

داروهای تنگ‌کننده رگ‌ها یا داروهای ضدانعقاد خون هم می‌تواند خطرات ناشی از AFib را کاهش دهد. به خاطر داشته باشید که تمام داروها دارای امتیازهای مثبت و منفی هستند، اما تحقیقات نشان می‌دهد که نمونه‌های جدید داروهای ضدانعقاد خون نسبت به داروهایی که در قدیم برای مشکلات خونی استفاده می‌شد امن‌تر و مطمئن‌تر هستند.

زیادی شیرین هستید؟

ابتلا به دیابت به معنای بالا بودن قند خون است و بالا بودن قند خون، به رگ‌های خونی در کل بدن آسیب وارد کرده و منجر به بروز مشکلات فراوانی ازجمله بالا رفتن خطر سکته مغزی خواهد شد. در واقع خطر بروز سکته مغزی در افراد مبتلا به دیابت نسبت به افرادی که این بیماری را ندارند ۵/۱برابر بیشتر است. به خاطر داشته باشید که کنترل میزان قند خون شامل رعایت اقدامات مشابهی به منظور کاهش خطر سکته مغزی خواهد بود، اقداماتی مانند رژیم غذایی سالم و فعالیت و تحرک فیزیکی.

حتی استفاده از داروهای مخصوص دیابت هم که گفته می‌شود، می‌تواند باعث کاهش سکته مغزی شود هنوز به‌طور واضح و آشکار به لحاظ علمی مورد تایید قرار نگرفته است. اخیرا طی تحقیقی محققان دریافتند آن دسته از افرادی که طی یک بازه زمانی ۱۰‌ساله، بیماری‌شان تحت‌نظارت بود، ضرورتا نسبت به افرادی که با جدیت کمتری میزان قند خون خود را کنترل کردند طول عمرشان بیشتر نبوده اما مشکلات قلبی-‌عروقی کمتری داشتند ازجمله سکته مغزی.

کلسترول به جان‌تان افتاده؟

کلسترول بالا –ماده‌ای چرب و موم‌مانند که در خون جریان دارد– می‌تواند در دیواره سرخرگ‌ها جمع شود تا رسوبات و پلاکت‌ها را شکل دهد. این پلاکت‌ها باعث تنگ شدن رگ‌های خونی شده و موانعی را ایجاد می‌کند، اما از طرفی می‌تواند خون لخته‌شده را به مغز بفرستد. اگر از سایر بیماری‌های قلبی‌-عروقی رنج نمی‌برید، سعی کنید هر پنج سال حداقل یک‌بار کلسترول خود را چک کنید. اگر میزان LDL یا HDL شما نامتعادل باشد، پزشک داروهایی مانند استاتین‌ها را به منظور کاهش کلسترول و کم شدن خطر سکته مغزی برای شما تجویز خواهد کرد.

آیا سکته قابل درمان است؟

سکته مغزی براساس علت ایجاد به دو نوع خونریزی‌دهنده و انسدادی تقسیم می‌شود و درمان نیز بر همین اساس صورت می‌گیرد. در نوع انسدادی‌، ‌اگر کمتر از سه ساعت از شروع علائم گذشته باشد، از داروی خاصی استفاده می‌شود که شانس بهبود و از بین رفتن علائم را افزایش می‌دهد و در موارد نادری نیز ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد. تنها درمان دارویی سکته مغزی حاد برای حل کردن لخته در رگ مسدود، آمپولی با عنوان rtpa است.

دوره زمانی برای اثر‌بخشی دارو، سه ساعت از زمان شروع علائم و حداکثر ۵/۴ساعت است که از آن با عنوان زمان طلایی نام می‌برند. در سکته مغزی بر‌اساس آنکه آسیب در کدام ناحیه مغز رخ داده باشد و حجم سکته و رگ درگیر چقدر بزرگ یا کوچک باشد، میزان آسیب متفاوت است. در مورد همه سکته‌ها نمی‌توان فرمول واحدی ارائه کرد‌. بعضی سکته‌ها با ناتوانی دائمی ‌همراه است و بعضی دیگر به شکل قابل‌توجهی بهبود می‌یابد.